شهر بخارا نامی آشنا برای ما ایرانیان است از این رو که این نام را در ادبیات و شعرهای خود داریم. برای مثال حضرت حافظ در یکی از ابیات خود می‌فرمایند:
اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را
واقعیت این است که شهر بخارا در ازبکستان پیشینه‌ای تاریخی و غنی دارد و چون در سر راه جاده ابریشم قرار گرفته، شاهد اتفاقاتی عجیب و غریب بوده است. البته این شهر هنوز هم با ورود دنیای مدرن، بافت تاریخی خود را حفظ کرده. اما در هر حال زیبایی‌هایی دارد که باید آن‌ها را ببینید و اگر شد حتماً از نزدیک لمسشان کنید. بخارا در ازبکستان از معروف‌ترین شهرهای این کشور بوده و نام پنجمین شهر بزرگ ازبکستان را به خود اختصاص داده است. از شهرهای بزرگ فارسی زبان که بیشتر اهالی آن تاجیکستانی هستند و به همین دلیل به این شهر “تاجیک نشین” هم گفته می‌شود. این مطلب در ادامه به گشت و گذاری در دل شهر بخارا می‌پردازد.
رزرو تور ازبکستان با بهترین قیمت از سایت الی گشت
شهر بخارا مردمانی دارد که زبان فارسی را به سبک گرجی استفاده کرده و سخن می‌گویند. فقط ۱۰ درصد از آن‌ها با زبانی غیر از فارسی ارتباط برقرار میکنند که این ۱۰ درصد هم بیشتر ازبکستانی‌هایی هستند که مهاجر بوده و ساکن بخارا هستند. جالب است بدانید که در شهر بخارا ایرانیان زیادی هم زندگی میکنند و محله‌ها و کوچه‌های مخصوص به خود را دارند. ایرانیان بخارا بسیار فعال بوده و ضمن حفظ کردن اصالت خود، با مردم بخارا دوست هستند و در گروه‌ها و اجتماع‌های مخصوص آن‌ها حضور دارند.
البته ناگفته نماند که بین ایران و مردم بخارا دوستی‌های فراوانی شکل گرفته و به واسطه آثار ادبی و اتفاقات تاریخی بارها به این دوستی‌ها اشاره شده است. جالب است بدانید که اولین روزنامه منتشر شده در بخارا به زبان فارسی بود که با نام “بخارای شریف” منتشر شد و تأثیر بسیار زیادی در دوران خود و در شهر و کشور ازبکستان داشت. مردم این خطه بخارا بسیار شبیه مردم ساکن در خراسان ایران هستند و حتی شبیه آن‌ها هم لباس می‌پوشند.
رزو هتل در ازبکستان از سایت الی گشت
در ادامه اطلاعات کلی شهر بخارا مانند واحد پولی، کد شهر و موارد دیگر را با هم بررسی خواهیم کرد.
- شهر بخارا در گویش ازبکی: Buxoro
- زبانی اصلی و رسمی: فارسی تاجیکی
- واحد پول: سوم، Som
- اختلاف زمان با تهران: ۳۰: ۰+ ساعت
- شماره‌های مهم و ضروری:
آتش‌نشانی: ۱۰۱
پلیس: ۱۰۲
آمبولانس: ۱۰۳
- کد شهر بخارا: ۳۶۵
- فرودگاه بخارا: فرودگاه بین‌المللی (Bukhara International Airport)
- آدرس فرودگاه بین‌المللی شهر بخارا: QF6G+44 Bukhara, Uzbekistan
- ایستگاه قطار شهر بخارا: ایستگاه قطار بخارا دقیقاً در ۹ کیلومتری جنوب شهر کاگان واقع شده است.
همان طور که گفتیم شهر بخارا پنجمین شهر بزرگ ازبکستان است که دقیقاً در پایین دست رودخانه خروشان زرافشان شده و متعلق به جلگه‌ای است که در این منطقه قرار دارد. ضمن اینکه قرار گرفتن شهر بخارا در مسیر جاده ابریشم سبب شده که اهمیت بسیار زیادی هم داشته باشد. نکته جالب اینجاست که تاریخ شهر بخارا به پیش از ایجاد جاده ابریشم برمی گردد. این شهر از قدیمی‌ترین شهرهای باشکوه ماوراءالنهر بوده که در محل قرارگیری رودهای جیحون و سیحون است و قدمت تمدن آن به ۲۵۰۰ سال قبل برمی‌گردد. ضمن اینکه بر اساس پژوهش‌های انجام شده سابقه حضور انسان‌ها در بخارا به زمان بیش از هزاران سال پیش از میلاد مسیح اشاره دارد.
زمانی که جاده ابریشم شکل گرفت به واسطه رفت و آمدهای فراوانی که از سراسر دنیا در این جاده وجود داشت، شهر بخارا به یکی از مراکز مهم و اصلی برای شکل گیری تمدن و گسترش علوم، تبدیل شد. علوم الهی و الهیات و همین‌طور فلسفه اسلامی از جمله علومی بودند که در این شهر گسترش پیدا کردند. به عبارتی شهر بخارا را مهم‌ترین و اصلی‌ترین مرکز برای تحصیل علوم الهی و دینی می‌دانند. نقطه اوج و شکوه این شهر در علوم الهی و دینی متعلق به دوره ساسانی است.
ضمن اینکه دانشمندان معروف و نام آوری هم در این منطقه حضور داشتند. دانشمندانی مثل ابوریحان بیرونی، خوارزمی، فارابی و ابوعلی سینا در این منطقه زندگی می‌کردند و نقش مهمی در گسترش و نشر علوم مختلف داشتند. جالب است بدانید که مردم بخارا و در کل مردم ازبکستان، مردم ایران را دوست دارند و آن‌ها را برادر خود می‌دانند. حتی وقتی که به این شهر سفر می‌کنید به‌راحتی می‌توانید این واقعیت را ببینید که آن‌ها چقدر برای گردشگران و مسافران و حتی ساکنان ایرانی شهر و کشور خود احترام و ارزش قائل‌اند.
تمام شهرها و کشورهای دنیا تاریخی مصور دارند و شهر بخارا هم از این قاعده مستثنا نیست. در شاهنامه فردوسی این‌گونه روایت است که بخارا به دست شاهزاده ایرانی با نام “سیاوش” بنا شد. البته داستان سیاوش یک داستان طولانی است؛ اما در شاهنامه فردوسی این‌گونه گفته شده که:
پادشاه وقت سمرقند به شخصی با نام سیاوش که تبعید شده بود اختیارات منطقه‌ای را داد که امروزه آن را با نام بخارا می‌شناسیم. سیاوش هم این منطقه را به یک شهر تبدیل کرد که در آینده تأثیرات و نقش بسیار زیادی در فرهنگ و ادب شهرها و کشورهای مسلمان و فارسی‌زبان داشت. بر اساس پژوهش‌هایی که در طول سال‌های مداوم انجام شده می‌توان این‌گونه گفت که زندگی و حیات در بخارا متعلق به دوره پیدایش برنز است. بخارا از جمله مناطقی است که در دوران‌های مختلف جزئی از منطقه‌های تحت فرمان ایرانیان، یونانیان و خلفای عباسی بوده.
البته با اینکه نام این شهر را نمی‌توانید به راحتی در مهم‌ترین اسناد تاریخی متعلق به دوره باستان مانند “تاریخ هرودوت” یا “کتیبه بیستون” ببینید اما نمی‌توان به دلیل این عدم حضور، موقعیت بخارا را زیر سؤال برد. این شهر به قدری اهمیت دارد که آن را یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین مراکز زبان و فرهنگ فارسی می‌دانند. شهر بخارا در طول تاریخ پادشاهان و فرمانروایان زیادی مانند نادرشاه افشار، سلجوقیان و حتی تیمور لنگ داشت. ضمن اینکه این شهر و همین طور کل کشور ازبکستان در نیمه دوم قرن ۱۹ میلادی کاملاً به تصرف روس‌ها درآمدند و حتی فرهنگ این مردم با فرهنگ مردمان روس تداخل بسیار زیادی پیدا کرد.
ولی در هر حال هنوز هم این شهر نشانه‌های زیادی از فرهنگ و تمدن ایرانی دارد. مدارس، مساجد، بازارها و کاروان‌سراهایی وجود دارند که بسیار قدیمی بوده و به وضوح رد پای معماری اصیل ایرانی در آن‌ها قابل‌مشاهده است. قدمت برخی از این بناها به قرن نوزدهم تا هفدهم میلادی می‌رسد. بناهایی مانند ارگ بخارا، مدرسه چهار منار، مدرسه میرعرب، مقبره امیر اسماعیل سامانی و بسیاری از بناهای تاریخی دیگر که همگی بافرهنگ ایرانیان رابطه مستقیمی دارند.
حتی شهر سمرقند در کنار بخارا از جمله شهرهایی است که بارها نام آن را در متون ادبی مشاهده کرده‌ایم. این دو شهر در آسیای مرکزی شهرت فراوانی دارند و از جمله مهم‌ترین نقاط در ماوراءالنهر به‌حساب می‌آیند. ضمن اینکه نباید فراموش کنیم که اسطوره‌های خوشنام و بزرگ زبان فارسی و همین طور دنیای اسلام در این دو شهر رشد و نمو پیدا کردند.
بدون شک اگر اهل مسافرت باشید می‌دانید که یکی از جاذبه‌های تکرار نشدنی در هر منطقه، غذاهای آن شهر و منطقه است. غذاهایی که در بخارا و کشور ازبکستان ارائه می‌شوند هم جزء لذیذترین و جذاب‌ترین غذاها به حساب می‌آیند.
اگر به بخارا رفتید حتماً در رستوران‌ها و کافه‌های این شهر پلو بخارای مخصوص، سالاد بادمجان، سوپ لاجمان، پلوی عروسی، سوپ چوچو آرا، سالاد تاشکند، سامسا، مانتی، نارین، آچیچوک، دیملاما، شوربا، شیشلیک، کوتابی و دسرهای جذابی مانند چای ازبکی، حلوا و میوه‌های ازبکستانی را از دست ندهید. در بخارای ازبکستان رستوران‌ها و کافه‌های محلی و همین طور رستوران‌های بین‌المللی متعددی وجود دارند که انواع غذاهای محلی و غذاهای لذیذ دنیا را سرو میکنند. این شکم گردی در بخارا و ازبکستان را هیچگاه فراموش نخواهید کرد.
شهر بخارا هم جاذبه‌های گردشگری و بناهای متعدد و جذابی دارد که اگر به این شهر سفر کردید، خالی از لطف نخواهد بود که سری هم به این جاذبه‌های گردشگری بزنید. در ادامه با هم گذری کوتاه و مختصر بر این جاذبه‌های تاریخی خواهیم داشت.
اولین جاذبه گردشگری و معروف‌ترین آن، مقبره سامانی‌ها در بخارا است. این مقبره متعلق به قرن ۹ میلادی بوده و آن را به دستور امیر اسماعیل ساسانی بنا کرده اند. جالب است بدانید که در تاریخ، شخص اسماعیل سامانی تحت عنوان اولین موسس ایالت های مرکزی در وسط منطقه آسیا معرفی شده. این مقبره جذاب و منحصر به فرد هم عنوان اولین بنا در آسیای میانه را به خود گرفته است که در ساخت آن از آجر استفاده کرده اند. نکته جالب توجه در ساخت این بنا آن است که از این ساختمان تحت عنوان یک نماد و یا یک تزیین دکوری در شهر هم مورد استفاده بوده.
دومین بنای تاریخی و جذاب شهر بخارا مناره کالیان نام دارد که ارتفاعی برابر با ۴۷ متر داشته و از جمله بنا ها و ساختمان های بسیار بلند بخارا محسوب می شود. مناره کالیان در قسمت شرقی شهر بخارا قرار دارد و ساخت آن متعلق به قرن ۱۱ میلادی است. این مناره را برای زائران مسلمان بنا کرده بودند تا در راه نمانند. البته کاربری آن در دوران پس از ساختش تغییر کرد و به یک برج دیده‌بانی برای زیر نظر گرفتن حرکات دشمن تبدیل شد.
این مدرسه هم در شهر بخارای ازبکستان معماری زیبا و اصیلی دارد که در سال ۱۶۵۲ هجری قمری بنا شده. مدرسه‌ای با سقفی رنگین کمانی و جذاب که به لحاظ تزیینات داخلی و معماری در نوع خود بی نظیر و منحصر به فرد است. در روزگاری که این مدرسه در شهر بخارا ساخته شد، قرار بود که بی تکلف و ساده باشد. اما اگر این مدرسه همچنان امروز هم مطرح و شاخص است به دلیل سبک معماری جذاب، کاشی کاری‌های رنگارنگ و چشم نواز و تزیینات داخلی متفاوت آن است. در میان نقوشی که بر دیوار ها و در بنای مدرسه می‌بینید یک اژدهای چینی هم حضور دارد که در کنار سایر زیبایی‌ها و ظرافت‌های به کار برده شده در بنای اصلی، سبب شده که مدرسه عبدالعزیز خان به یکی از برجسته‌ترین بناها در آسیای مرکزی تبدیل شود.
جاذبه تاریخی دیگر در شهر بخارا مجموعه لب حوزه است. بد نیست بدانید که در دوره‌های گذشته در این شهر بیشتر از صدها حوض وجود داشته که آب شرب این شهر را تأمین می‌کردند. متأسفانه در حال حاضر تعدادی از این حوض‌ها خراب شده‌اند و تعداد حوض‌های باقیمانده جزء آثار تاریخی محسوب می‌شوند. مجموعه لبه حوض را شخص “نادر دیوان بیگی” که وزیر وقت در شهر بخارا بود، بنا کرده است. عمق حوض تقریباً ۵ متر، عرض آن ۳۶ متر و طول آن ۴۶ متر تخمین زده شده است. این حوض را در بین قرن‌های ۱۶ و ۱۷ میلادی بنا کردند. جالب است بدانید که این حوض در اطراف خود بناهای زیبا و معروفی دارد که در حال حاضر تبدیل به یک منطقه و مجموعه تاریخی در شهر بخارا شده‌اند.
آخرین جاذبه تاریخی شهر بخارا که قصد معرفی آن را داریم مدرسه چهار مناره است که همانند اسمش دقیقاً از ۴ مناره تشکیل شده. این مدرسه در قسمت شمال شرقی شهر بخارا قرار گرفته و متعلق به قرن ۱۷ میلادی است. ناگفته نماند که مدرسه چهار مناره در طول تاریخ دستخوش تغییرات زیادی قرار گرفت. اما هنوز هم یک بنای تاریخی و جذاب به حساب می‌آید که باغ و حیاطش از جاذبه‌های اصلی آن محسوب می‌شوند.
شاید شهر بخارا در حال حاضر چندان معروف نباشد. اما بد نیست بدانید که سفر به ازبکستان و حضور در این شهر می‌تواند یکی از جذاب‌ترین و متفاوت‌ترین خاطرات سفر شما به کشورهای آسیایی و شهرهای جذاب آن‌ها باشد. در هر حال بخارا هم مانند سایر نقاط جهان جاذبه‌های گردشگری، تاریخی، طبیعی و فرهنگی فراوانی دارد که تا در این شهر حضور پیدا نکنید و از نزدیک با چشمان خود آن‌ها را مشاهده نکنید، شاید باور کردنشان برای شما سخت باشد. جاذبه‌هایی از جنس تاریخ و گذر بی‌رحمانه زمان بر پیکر شهر و مردمانش که تأثیر فراوانی بر آثار به‌جامانده گذاشته است.
مقالات مرتبط
۳ نظرات