آشنایی با کاخ موزه های تهران
با این که خیلی از ما در تهران زندگی می‌کنیم و تمام نقاط این شهر را زیر پا گذاشته ایم اما هستند کسانی که هنوز نمی دانند چه گنجنیه گران بهایی از اسناد و آثار تاریخی در موزه ها و مکان های تاریخی این شهر نهفته است که شاید دیدن آن برای کسانی که در سایر نقاط دنیا زندگی می کنند یک آرزو باشد. در ادامه به معرفی برخی از جاذبه های تاریخی که در عین حال هویت این شهر را نیز تشکیل می دهند می پردازیم، با الی گشت همراه باشید.
مطالب مرتبط: موزه مادام توسو آشنایی با موزه های بزرگ جهان
کاخ موزه نیاوران سفر به عمق تاریخ
کاخ موزه نیاوران چه به عنوان کاخ و چه به عنوان موزه در بردارنده بخشی از تاریخ این کشور است که در گوشه و گوشه آن به نمایش در آمده است. در واقع هر کدام از گوشه های این کاخ نمایش دهنده بخشی از تاریخ، هنر و سیاست این کشور است چه به صورت آثاری که در آن نمایش داده شده است و چه به عنوان محلی که تحولات سیاسی بخشی از تاریخ ما در آن صورت گرفته است. سی سال قبل کاربری این کاخ به موزه تغییر یافت و دیگر تحولات عمده سیاسی در آن صورت نمی گیرد اما این عمارت به خودی خود را ارسی های قدیمی و حوض ها و گچ بری ها و سقف های چوبی اش و محلی برای نمایش ظرف های بلورین ایرانی و خارجی که موزه حوضخانه نمایش داده شده است، یک اثر هنری است.
وقتی که کاخ نیاوران بیشتر به موزه تغییر ماهیت داد فضای محوطه‌ای به هنر جهان اختصاص یافت که هنر را از اعماق تاریخ تا دست ساخته‌های معاصر، دوره می‌کند و نامش همخوانی بی مثالی با اشیای موجود در آن پیدا کرده است. این بخش که تالار موزه جهان نما نام گرفته است تعداد زیادی از هنرنمایی های هنرمندان از سراسر دنیا را در خود جای داده است. از پیکره‌های مفرغی لرستان، آثار به جامانده از مصر باستان، سفالینه‌هایی که از قعر تاریخ آمده‌اند تا دست ساخته‌های سرخ پوستی و آثار هنرمندان معاصر ایران. از دیگر نقاط دیدنی این کاخ می توان به باغ کتیبه ها، موزه اتومبیل های کاخ، کوشک احمد شاهی و کاخ صاحبقرانیه اشاره کرد که هر کدام از فضاها و موزه ها داستان هایی شنیدنی برای خود دارند.
کاخی که در دل یک روستا پدیدار شد
زمانی پیش از این دامنه های شمالی تهران امروزی محلی برای پایتخت شاهان قاجار بود. در همین دوره یعنی نزدیک به ۱۶۰ سال قبل باغی در محله یا روستای نیاوران ساخته شد که به عنوان باغ اشرافی فتحعلی شاه قاجار کم کم به ساختمان مجللی در دل درخت های این باغ مزین شد. این قصر را که به عنوان قصر ییلاقی این شاه قاجار ساخته بودند بر بالای تپه ای بنا گذاشته بودند که شاه بتواند از بالای آن بر اطراف خود احاطه داشته باشد. محوطه های اطراف باغ هم به شکل های مشخص هندسی دنبال هم ردیف شدند و درخت های مختلفی بر این باغ سایه انداختند که بسیاری از آنها هنوز هم در محوطه کاخ قدکشیده اند. یکی از گونه های این درخت چنارهایی هستندکه آن چنان بر سر نیاوران سایه انداخته اند که رهگذران از بلندی قامت آن ها شگفت زده می شوند. چندین شاه بعد از فتحعلی شاه در این کاخ اقامت داشته و هریک بناهایی را بر آن اضافه کردند که از آن جمله می تواند محمدشاه قاجار، ناصرالدین شاه و احمدشاه هم اشاره کرد.
آب نما و آب‌های روان کاخ، از روش باغ‌های ایرانی پیروی کردند و در خنکای زمین‌های شمال تهران، میان حصار درخت‌ها جریان یافتند. تا زمانی که پای خاندان پهلوی به باغ نیاوران باز شد تا پایه‌های کاخ جدیدی را در این باغ بنا کنند. در واقع می توان گفت که هنرمندان بسیاری از سراسر ایران گرد هم آمدند تا نقوش و هنر معماری ایرانی و اسلامی را در سراسر فضاهای این کاخ به نمایش بگذارند، طراحان ومعماران ایرانی، کاشی کاران، آینه کاران و گچ برها از جمله هنرمندانی بودند که در ساختن این کاخ سهم خود را ایفا کردند. در سال ۱۳۴۶ برای اولین با خانواده محمد رضا پهلوی آخرین شاه ایران برای اولین بار قدم به این کاخ گذاشتند و کاخ نیاوران به تدریج به محل سکونت آن ها بدل شد. این سکونت تا سال ۱۳۵۷ ادامه یافت. این روزها که از کاخ نیاوران به عنوان موزه یاد می شود تمام سرسرای کاخ، فضاهای داخلی مانند اتاق غذاخوری، سالن پذیرایی، اتاق‌های خواب و استراحتگاه اعضای خاندان پهلوی در کنار اشیای مورد استفاده در آن سال‌ها در فضای این موزه در معرض نمایش گذاشته شده است.
مجموعه کاخ های سعادت آباد بخش دیگری از تاریخ ایران
به طور کلی زمین ها و باغ های شمالی تهران مناطق خوبی برای شاهان قاجار بود که به دنبال سکونت گاه های تابستانی خود در این مناطق بگردند و کاخی برای خود دست و پا کنند. مناطق شمالی تهران امروزی که در آن زمان روستاهای پراکنده ای را شامل می شدند شامل باغ ها و مزارع و درختسان هایی بودند که در آن ها چشمه ها و قنات ها جاری بودند و هزاران هکتار زمین سرسبز و مزارع شکوه بسیاری به آن داده بودند. با شناسایی یکی از این مناطق در نزدیکی های دربند برای شاهان قاجار که در فکر ایجاد یک کاخ تابستانی برای خود بودند، ایده شکل گیری کاخ سعدآباد رقم خورد واین کاخ در تاریخ سیاست ایران ظاهر شد.
البته بعد از وارد شدن خاندان پهلوی به این کاخ بر تعداد بناهایش اضافه شد و هر کدام از کاخها به یکی از اعضای خاندان پهلوی اختصاص داده شد و بخشی از ساختمان های این محوطه به ساختمان های اداری دربار اختصاص یافت. همین طور بخشی از این مجموعه هم برای پذیرایی از مهمانان خارجی و فرستادگان دولت‌های مختلف تدارک دیده شد. با این حال، امروز بیشترین تعداد موزه‌ها را در پهنه مجموعه سعدآباد می‌توان یافت.