شهر تهران همان پایتخت شلوغ و پرهیاهوی ایران، جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی متفاوتی دارد که شاید حتی در تصورات شما هم نگنجد. همه ما این شهر را پایتخت ایران و مرکز سیاسی و اقتصادی ایران می‌دانیم. اما بد نیست بدانید که این شهر مملو از جاذبه‌های تاریخی و تفریحی است که سبب شده به یکی از زیباترین شهرهای جهان تبدیل شود. در این بین بنای سردر باغ ملی از جمله دیدنی‌های شهر است که در همان نگاه اول به تصاویر موجود آن در فضای مجازی و مقایسه ابعاد این سردر با مقیاس انسانی، از راه دور هم متوجه شکوه و عظمت آن خواهید شد.
سردر باغ ملی و نمایی متفاوت از تهران
سردر باغ ملی در شهر تهران از جمله قدیمی‌ترین آثار به‌جای‌مانده و تاریخی از تهران قدیم است که هنوز سالم و سلامت باقی مانده و قدمت خود را حفظ کرده است. این سردر قدمتی بیشتر از باغ ملی دارد و از جمله دروازه‌های باشکوهی است که هر ایرانی حداقل باید یک‌بار آن را با چشمان خود و از نزدیک ببیند. معماری بی نظیر و خواص از یک بنای تماشایی که با خود یادگاری‌های ارزشمندی از تهران قدیم را به همراه دارد.
باغ ملی یا دروازه میدان مشق
این دروازه را با هدف وارد شدن به میدان مشق در زمان فتحعلی شاه قاجار بنا کردند و آن را از گذشته “دروازه میدان مشق” می‌نامیدند. میدان مشق از بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین میدان‌های تهران است که در اختیار نیروها و قشون شاهنشاهی قرار داشت. بعد از ساختن این دروازه، طرح برپایی اولین و بزرگ‌ترین باغ همگانی در پایتخت با نام “باغ ملی” در زمین‌هایی که دقیقاً در میدان مشق وجود داشتند، برنامه ریزی شد.
بعد از آن نام این دروازه هم به “سردر باغ ملی” تغییر پیدا کرد. باغ ملی متأسفانه بیشتر از چند سال دوام نداشت؛ ولی به‌واسطه احداث بناهای متعدد و گوناگون مانند موزه ایران باستان، کتابخانه ملی و همین‌طور ساختمان وزارت امور خارجه، این سردر را همچنان سردر باغ ملی می‌نامند. در حال حاضر هم شما هیچ آثاری از میدان مشق را در این محوطه و محیط مشاهده نمی‌کنید و فقط بنای سردر، از آن مجموعه باقی‌مانده است.
عابران و افرادی که امروزه از مقابل این سردر تاریخی و تماشایی عبور می‌کنند، به‌شدت شگفت‌زده شده با نگاهی عجیب و پر تعجب به آن خیره می‌شوند. سردر باغ ملی در شهر تهران همچنان مانند نگینی زمردین بر پیکر پایتخت ایران می‌درخشد.
مکان یابی سردر باغ ملی
سردر باغ ملی تهران در یکی از پررفت‌وآمدترین و شلوغ‌ترین خیابان‌ها یعنی خیابان امام خمینی قرار گرفته. فاصله بسیار کوتاهی تا میدان توپخانه و همین‌طور ضلع غرب اداره پست و ضلع شرق وزارت امور خارجه داشته و ما به شما پیشنهاد می‌کنیم که برای رفتن به مکان این سردر و مشاهده آن از نزدیک، حتماً از مترو استفاده کنید.
فقط باید از خطوط یک تجریش – کهریزک و خطوط فرهنگسرای صادقیه استفاده کرده در ایستگاه مترو امام خمینی از قطار خود پیاده شوید. بعد از اینکه از ایستگاه مترو خارج شدید هم به سمت غرب حرکت کنید. بعد از گذشت تقریباً ۵ دقیقه پیاده روی کردن سردر باغ ملی از دور قابل مشاهده است.
ضمن اینکه شما می‌توانید از اتوبوس‌های شهری مکه از میدان امام خمینی و همین‌طور پایانه فیاض بخش یا پایانه قورخانه حرکت می‌کنند هم استفاده کنید. وقتی که در این پایانه‌ها از اتوبوس پیاده شدید، خود را به سمت شمال رسانده، به خیابان امام خمینی بروید و سردر باغ ملی را در آرام و نجیب، در امتداد پیاده‌رو نظاره کنید.
گذری بر تاریخ سردر باغ ملی
همانطور که پیشتر هم اشاره کردیم میدان مشق یک اثر بر جای مانده از دوران قاجاریه است که در ابتدا یک منطقه نظامی بود. مکانی برای انجام تمرین‌های رزمی قشون شاهنشاهی که آن را در زمان فتحعلی شاه قاجار احداث کرده بودند. در واقع واژه مشق به معنای مارش فرانسوی بود که در زبان فارسی به آن “مشق” می‌گفتند. بعد از اتفاق کودتای اسفند ماه در سال ۱۲۹۹ خورشیدی، این قشون نظامی دیگر جایی در پایتخت نداشتند و تهران محل استقرار آن‌ها نبود. بر همین اساس در خارج از شهر تهران آموزش دیده و تمرینات خود را انجام می دادند. به همین دلیل بود که میدان مشق هیچ کاربرد نظامی دیگری نداشت و کاملاً بدون استفاده باقی‌مانده بود.
در همین زمان رضا شاه که در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار وزیر جنگ ایران بود، دستور داد تا سردر باغ ملی را در این مکان بنا کنند. ساخت سردر زیبای باغ ملی از سال ۱۳۰۱ شمسی تا سال ۱۳۰۴ شمسی به طول انجامید و توسط جعفرخان کاشانی با همکاری آلمان‌ها، قبل از شروع جنگ جهانی دوم ساخته شد. در احداث کردن این سردر از معماران دیگری مانند استاد اسماعیلی برای انجام سفت کاری‌ها، استاد کریم منیژه برای ساختن ستون‌ها، استاد خاک نگار مقدم برای ساختن کاشی‌ها و همین‌طور استاد حسین کاشی‌پز برای انجام کاشی‌کاری‌ها و نقش‌برجسته‌ها، استفاده شد.
در سال ۱۳۷۷ و در تاریخ دوازدهم مهر ماه هم این سردر را به عنوان آثار ملی ایران در فهرست آثار ملی با شماره ۲۱۳۰ به ثبت رساندند.
بنای سردر باغ ملی
در طراحی کردن سردر باغ ملی از تلفیق معماری اروپایی ایرانی استفاده شده است. خصوصاً در قسمت کلاه فرنگی و کاشی‌کاری‌ها که به وضوح می‌توان این هنر را مشاهده کرد که در اصل معماری روز آن دوران محسوب می‌شده. فرم اصلی بنای سردر باغ ملی به نحوی طراحی شده که نشان دهنده دروازه‌های زیبای پایتخت در دوران ناصرالدین شاه است. همچنین مصالحی هم که در ساخت آن به کار رفته همگی شامل چوب، آجر، سنگ و آهن هستند.
بنای اصلی مقابل باغ ملی قرار گرفته دو نمای درونی و بیرونی دارد. نمای داخلی تصاویری از نمایه‌های کوروش کبیر، مردمان هخامنشی و فروهر را به شما نشان می‌دهد. اما نمای بیرونی ۸ ستون آجری دارد که به صورت جفت ساخته شده‌اند و در اطراف ورودی‌های متعدد سه‌گانه، قرار دارند. این ستون‌ها که به‌صورت جفت در کنار هم هستند، تقریباً به اندازه یک قطر ستون نسبت به هم عقب نشینی دارند. بدین معنا که در محیط اطراف هر کدام از در ها، چهار ستون قرار دارد که دو عدد از آن‌ها جلوتر هستند و دو عدد دیگر عقب‌تر قرار داده شده‌اند که به واسطه سایه روشن و تابش نور، جلوه‌ای خواص و متفاوت دارند.
معماری و طراحی
پهنای سردر هم از سمت شرق به سمت غرب است و تقریباً ۲۷ متر در نظر گرفته شده که در زمان‌های قدیم چون دو اتاق نگهبانی و بازرسی در قسمت‌های شرقی و غربی تعبیه شده بود، این پهنا اندازه‌ای مناسب داشت. بعد از گذشت مدتی اتاقی که در سمت غرب قرار داشت برای قسمتی از بنای مشترک شرکت نفت ایران و انگلیس در نظر گرفته شد. اتاق شرقی را هم به اداره پست تهران اختصاص دادند که البته بعدها آن را تخریب کردند.
همچنین ستون‌هایی که در نمای خارجی هستند با نمای بیرونی متفاوت بوده و از جمله طرح‌هایی که می‌توان بر روی آن‌ها مشاهده کرد، طرح تسخیر شدن تهران در کودتای سال ۱۲۹۹ است. همچنین از دیگر دیدنی‌های سردر باغ ملی می‌توان به اتاقکی اشاره کرد که دقیقاً در بالای ورودی و در وسط قرار گرفته که به شکل کلاه فرنگی ساخته شده و تحت تأثیر فراوان معماری روس بوده است. این اتاق پنجره‌هایی با طاق هلالی دارد که در دو طرف دروازه رو به خیابان و رو به باغ ملی باز شو دارند و بام شیروانی آن از جمله جاذبه‌های دیدنی این اتاقک محسوب می‌شود.
بد نیست بدانید که این اتاقک در زمان‌های گذشته در اصل نقاره خانه بوده که مردم تهران قدیم به واسطه نواختن شیپور از این اتاقک، از طلوع و غروب آفتاب خبردار می‌شدند.
کاشی کاری های رنگارنگ سردر باغ ملی
همانطور که گفتیم سردر باغ ملی، کاشی‌کاری‌های متعدد و رنگارنگی دارد. بد نیست بدانید که بر روی کاشی‌کاری‌هایی که در نمای سردر باغ ملی هستند به راحتی می‌توان اشعاری از محمدعلی کیهانی و همین‌طور ندیم الملک صنعتگر را مشاهده کرد. همچنین نقوش این کاشی‌های سردر با طرح‌های منحصر به فرد و بی نظیری مانند تاجی با دو شیر، مسلسل، خورشید، پلنگ و شیر است.
در این کاشی‌کاری‌ها عناصری به عنوان یادبود از اتفاق کودتای سوم اسفند ماه و همین‌طور تسخیر شدن تهران توسط رضاخان هم دیده می‌شود. در بین طرح‌هایی که از کودتا بر جای مانده می‌توانید رضا شاه را در حال انجام تیراندازی، تخریب کردن برج و بارو ها با گلوله‌های متعدد توپ و همین‌طور تصویری تمام قد از لژیون‌های قزاق که در دو طرف ورودی اصلی قرار دارند، مشاهده کنید. ضمن اینکه دو فرشته پیروزی هم در این سردر مشاهده می‌شود که کم و بیش تمامی این نقاشی‌ها، حجاری‌های زیبای طاق‌بستان کرمانشاه را برای شما تداعی می‌کنند.
در کاشی کاری‌های انجام شده در قسمت بالایی سردر هم شما نقش‌های زیاد و طرح‌های متفاوت اسلیمی را هم مشاهده می‌کنید. در میان آن‌ها شخص رضا شاه با تفنگ شصت تیر، میدان جنگ، شصت تیر، مسلسل، گلوله توپ، پلنگ، پرچم سه رنگ ایران، سرودهای قرآنی، نام‌های ائمه، آیه‌ها در زیر قسمت کلاه فرنگی مشاهده می‌شود. همچنین بد نیست بدانید که بعد از انقلاب اسلامی برخی از طرح‌ها مانند طرح شیر و خورشید از میان طرح‌های قرار گرفته در کاشی‌کاری‌های سردر حذف شدند.
دروازه های مختلف باغ ملی
سردرد باغ ملی تهران که از زیباتر ین و منحصر به فرد ترین قسمت‌ها از آثار تاریخی شهر تهران و ایران محسوب می‌شود، یک اثر ماندگار و تماشایی است که دو دروازه چدنی هم دارد. یکی از این دروازه‌ها برای عبور سواره بوده که البته نسبت به دروازه دیگر بزرگ‌تر است. دروازه دیگر کوچک‌تر در نظر گرفته شده و برای رفت‌وآمد افراد پیاده طراحی شده است. در حال حاضر قسمتی که متعلق به عبور سواره‌ها بوده دیگر وجود ندارد و شما اثری از دروازه بزرگ‌تر را مشاهده نمی‌کنید.
همین‌طور زمینه تیره رنگ دروازه در تلاقی کردن با نقوشی که به رنگ طلایی رنگ هستند و از جنس برنج ساخته شده‌اند، ظاهری جذاب و چشمگیر به دروازه داده است. درهایی که برای این دو دروازه در سردر باغ ملی تهران در نظر گرفته شده‌اند توسط آقای محمد علی کرمانی در قورخانه طراحی و ساخته شدند. بر روی کتیبه قرار گرفته روی این دروازه هم شما به راحتی می‌توانید با حروف و قالب برنجی که همگی در زمینه رنگ چدنی آن هک شده، جمله “این اثر در قورخانه تهران ساخته شده است” را به‌وضوح مشاهده کنید.
ملاقاتی از نزدیک با سردر باغ ملی
اگر تصمیم گرفتید بعد از سفر خود به تهران حتماً از سردر باغ ملی دیدن کنید، بد نیست بدانید که این منطقه تقریباً شلوغ است و ترافیک بالایی دارد که در برخی از اوقات روز قفل می‌شود. پس حتماً ترافیک موجود در منطقه و همین‌طور حضور مداوم وسایل حمل و نقل عمومی را در ساعات اوج شلوغی حتماً در نظر بگیرید. ضمن اینکه شما در طول روز می‌توانید عکس‌های متعددی را از این سردر تهیه کنید که البته جزئیات بیشتری را به شما نشان می‌دهند. نورپردازی انجام شده برای این سردر در طول شب هم چشمگیر است و جلوه‌ای دیگر از زیبایی را در نمای باغ ملی و در قسمت سردر به شما نشان خواهد داد.
سردار باغ ملی، زیبایی به جای مانده از گذشته برای آیندگان
همانطور که می‌دانید و می‌دانیم کشور ایران مملو از جاذبه‌ها و زیبایی‌هایی است که در تمام شهرهای آن می‌توان این زیبایی‌ها را به وفور تماشا کرد. شاید شما هم مثل برخی از افراد تصور می‌کنید که تهران چون صرفاً پایتخت ایران است پس همیشه پایتخت بوده و هیچ تصور و تجسم دیگری از زیبایی‌های موجود در آن ندارید. اما بد نیست بدانید که با یک بار سفر کردن به پایتخت ایران تهران، با جاذبه‌های متعدد فرهنگی، تاریخی، طبیعی و دیدنی‌های متعددی روبرو خواهید شد که شما را به شدت حیرت زده می‌کنند.
مطالب مرتبط: بهترین رستوران های تهران برای صرف یک غذای دریایی به‌یادماندنی همه چیز درباره بازار تهران بازارگردی در تهران به سبک قاجار