استان خراسان رضوی یکی از ۵ شهر بزرگ ایران است و به دلیل وجود حرم امام رضا در آن از ارزش بسیار ویژه ای برخوردار می باشد. جالب است بدانید که کلمه «خراسان» از دو قسمت «خور» به معنای خورشید و «آسان» به معنی آمدن تشکیل شده یعنی جایی که خورشید از آن بر می‌آید. پسوند رضوی آن هم به دلیل وجود حرم اما رضا در این استاناستفاده شده است. در این استان جاذبه های گردشگری بسیاری وجود دارد که یکی از آن ها روستای بزنگان است. این روستا یکی از بزرگترین روستاهای استان خراسان رضوی است و بیشتر به دلیل غار و دریاچه ی معروفی که در آن وجود دارد مشهور شده است. در این مطلب از مجله ی گردشگری الی گشت قصد داریم تا به سمت روستای بزنگان در خراسان رضوی برویم و درباره ویژگی های این روستای شگفت انگیز خدمتتان اطلاعات لازم را بدهیم.
مطالب مرتبط: آسبادهای نشتیفان خواف، شاهکار مهندسی ایران باستان برای غارنوردی به کدام یک از غارهای خراسان رضوی بروید؟ آیا روستای اخلمد را جن ها ساخته اند؟!
همانطور که در بالا ذکر کردیم، روستای بزنگان در خراسان رضوی یکی از بزرگترین روستاهای این استان محسوب می شود که جزئی از توابع شهرستان سرخس در ۱۲۸ کیلومتری شرق مشهد و در یک منطقه دشتی واقع شده است. کوه بزنگان در ۴ کیلومتری جنوب کوه قره داغ و در ۶ کیلومتری غرب و جنوب غربی روستا قرار گرفته است. این روستا دارای یک قلعه تاریخی می باشد که قدمت آن نشان دهنده ی تاریخی طولانی این روستا می باشد. شرایط آب و هوایی در این روستا به دلیل ارتفاع آن از سطح دریا که ۱۰۲۰ متر است جز دسته معتدل و کوهستانی قرار می گیرد.
در روستای بزنگان در خراسان رضوی دو مسجد به نام های محله بالا و محله پایین وجود دارد و همچنین یک زیارتگاه به نام گل بی بی که از مکان های مذهبی این روستا به شمار می رود. در قدیم عده ای از مالکین بزرگ حکومت به ویژه شاهزادگان قاجار، برای آبادی املاک خود در خراسان رعایای خویش را از سایر نقاط به خراسان شمالی کوچانده‌اند یا تشویق به آمدن کرده‌اند، بدین ترتیب گاه روستاهایی یا گروه‌های قومی و زبانی با لهجه‌های مختلف ایجاد شده است که در حال حاضر نیز این گروه‌ها به اصالت خود وقوف کامل دارند. در اواخر قرن گذشته روستای بزنگان در خراسان رضوی توسط یکی از شاهزادگان قاجار پایه گذاری شد و به افرادی که از مرو، کرمان، گناباد، یزد، تربت حیدریه و هزاره جات بر می خوریم، از همین رو فرهنگ و مردم این روستا را باید ترکیبی از مروی، تربتی، علی میرزایی، کرمانی و … دانست.
روستای بزنگان در خراسان رضوی در غرب سرخس در مرکز تعدادی از آبادی های این استان به نام های کلاته عوض و کلاته مهدی آباد، چشمه سنگی، قرقره و زلو قال و آب دراز واقع شده است و یکی از بزرگترین آبادی های سرخس محسوب می شود که به آب و قنات های شهر دسترسی داشته است. سابقه سکونت در روستای بزنگان در خراسان رضوی نزدیک به ۱۰۰ سال می رسد و در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه سرحدداری این بخش از خراسان را به حاجی محمد میرزای قهرمان واگذار کرده بودند. این افراد در محل های خاصی از این روستا و از همه مهمتر این که در مزدوران سکونت داشتند. سابقه سکونتی آبادی های ناحیه بزنگان در بخش غربی مزدوران به شرح زیرین است:
بزنگان: حدود ۱۰۰ سال؛ ابدراز: حدود ۷۵ سال؛ قرقره: حدود ۷۵ سال؛ زلوقال: حدود ۷۵ سال؛ سرقد میانکوهی: حدود ۱۷ سال؛ کاریزک: حدود ۴۵ سال.
پوشش گیاهی هم در روستای بزنگان در خراسان رضوی وضعیت خوبی دارد و از عمده ترین خانواده‌های گیاهی منطقه، کاسنی، غلات، شب بو و چتریان را می‌توان نام برد. از نظر شکل زیستی ۵۷ درصد گونه‌ها به تروفیت‌ها و ۲۸ درصد به همی کریپتوفیت‌ها تعلق دارد. مطالعات کورولوژی نشان می‌دهد که بیش از ۵۰ درصد گونه‌ها به منطقه رویشی ایران و توران و ۳۰ درصد به ایران و توران اروپا سیبری تعلق دارد.
در بلندی های کپه داغ و در ۱۳۰ کیلومتری جاده مشهد – سرخس دریاچه ای به نام بزنگان وجود دارد که یکی از دلایل معروفیت روستای بزنگان در خراسان رضوی شده است. این دریاچه تنها آبگیر طبیعی این استان است و حدود ۸۰ هکتار مساحت دارد، لازم به ذکر است که بگوییم عمق این دریاچه حداکثر دوازده ۱۲ و حداقل ۹متر است و در جنوب رشته کوه‌های هزار مسجد در فاصله ۱۳۰ کیلومتری جاده مشهد به سمت سرخس قرار گرفته است. با توجه به بارندگی های سالانه و چشمه های کوچکی که در حاشیه و کف دریاچه وجود دارد آب این دریاچه نیز تامین می شود؛ تاکنون ۳۳ گونه فیتو پلانکتون جلبکی در دریاچه بزنگان شناسایی شده اند. این دریاچه دارای ویژگی های خاص و از اهمیت علمی و تحقیقاتی بالایی برخوردار است که همه ساله فصل های پاییز و زمستان و اوایل بهار زیستگاه های بسیار مناسبی برای زمستانی گذراندن کوچ پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی دارا می باشد، که معروف ترین پرندگانی که به این منطقه سفر می کنند فلامینگو را می تواند نام برد. سازمان حفاظت محیط زیست در جهت حفظ و بهره وری معقول از این پدیده طبیعی و با حفظ اصالت تعادل اکولوژیکی آن، برنامه هایی در دست اقدام داشته و در آینده نزدیک یکی از مراکز مهم علمی پژوهشی و تفرجگاهی خواهد شد.
طعم آب این دریاچه کمی تلخ و شورمزه است و این دریاچه و محیط اطراف آن زیستگاه مناسبی برای ماهی ها، جانوران و پرندگان مهاجر زمستان گذرا، بهار گذار و بومی محسوب می شود. ماهی بومی دریاچه از همان نوع شیرماهی موجود در دیگر رودخانه های استان است ولی در روستای بزنگان در خراستان رضوی زیستگاه خوبی برای چند نوع ماهی کپور هم می باشد. این دریاچه به‌عنوان تنها «اثر طبیعی ملی» استان خراسان شناخته می‌شود و در ۶ کیلومتری جنوب غربی روستای بزنگان، غاری هم وجود دارد که قدمت آن به پیش از میلاد برمی گردد.
همانطور که در بالا هم ذکر کردیم، به غیر ازدریاچه یک غار هم در روستای بزنگان در خراسان رضوی وجود دارد که دلیلی بر مشهوریت این روستا شده است و در ۱۲۸ کیلومتری مشهد در یک منطقه دشتی قرار گرفته است. این غار یکی از آثار و جاذبه های طبیعی شهرستان سرخس به شمار می رود و رشته کوه زیبای آن در بین کوهنوردان کشور شهرت زیادی دارد. دهانه ی غار بزنگان حدود ۷۰ سانتی متر است و داخل این غار یک مسیر ساده و کوتاه ۴ متری وجود دارد که با در دست گرفتن طناب می توانید به راحتی در آن فرود و صعود داشته باشید. بیشتر مسیر با شیبی ملایم رو به طرف پایین می‌رود. این غار تقریبا خشک است و از آب و گل اثری نیست، بنابراین می توان گفت که خیالتان بابت لیز خوردن و کثیف شدن لباس های تان راحت باشد.
کف غار بزنگان خاکی و صاف است و دهانه آن به سمت شمال و آسمان است، درون غار بزنگان چشمه های آب آشامیدنی وجود دارد و غار بزنگان آهکی و پایه های آن آهکی استالاکتیت و استالاگمیت زیادی با توجه به حجم و اندازه های مختلفی که دارد. ساکنانی که در درون این غار زندگی می کردند نیز متعلق به دوران موسترین هستند و در حدود ۴۵ هزار سال پیش زیست می کردند و اهل شکار هم بوده اند. در دهانه غار چشمه آب وجود دارد. تمامی سقف غار و دهانه ورودی بلند آن را خفاش‌ها احاطه کرده‌اند. محیط داخلی این غار حدود ۲۰۰۰ متر است و ارتفاع درون آن گاهی به ۲۵ متر می‌رسد. درون این غار سه‌راه وجود دارد، دو راه آن خشک و راه سوم که در سمت چپ غار قرار دارد، دارای آب معدنی است که به دریاچه‌ای به عمق ۷ متر و مساحت حدود ۵۰ متر منتهی می‌شود.
به منظور دسترسی به روستای بزنگان در خراسان رضوی می توانید از بخش مرزداران و ۶ کیلومتر پس از خارج شدن از جاده اصلی خودتان را به سمت این روستای جذاب و دیدنی در خراسان رضوی برسانید. حداقل زمانی که برای رسیدن به این غار باید صرف کنید حدود یک ساعت و نیم است.