بازدید از مسجد نصیرالملک در شیراز امروزه زبانزد گردشگرهای ایرانی و خارجی بوده است. تزیینات استفاده شده در این مسجد در بهترین کیفیت ارایه شده است و دیوارنگاره های دنیای از بهشت را به تصویر کشیده اند. این مسجد از دوران قاجار به یادگار مانده است و در میانهِ این سلسله ساخته شده است که ده سال ساخت و تزیینات مسجد زمان برده است. در این مقاله الی گشت قصد دارد دنیای نور و رنگ در مسجد نصیرالملک به شما مخاطب اهل سفر معرفی میکند تا اگر به بازدید این مکان می روید تکنیک های تزیینات این معماری این مسجد را هم بشناسید.
مسجد نصیرالملک کجاست؟
سوال بسیاری از کاربرها این است که مسجد نصیرالملک کجاست؟ این مسجد در خیابان لطفعلی خان زند واقع شده است که در سر کوچه آن نوشته شده است مسجد نصیرالملک و در انتها کوچه ورودی این مسجد مشخص است. برای دیدن مسجد نصیرالملک درشیراز شما می توانید از وسایل نقلیه عمومی چون اتوبوس خط پایانه ولیعصر و پایانه نمازی را استفاده کنید. از خیابان پیروزی هم می توانید سوار تاکسی شوید و در خیابان لطفعلی خان زند پیاده شوید. این مسجد در محله گودعرب ها واقع شده است.
تاریخچه مسجد نصیرالملک
تاریخچه مسجد نصیرالملک به دوران قاجار می رسد. این مسجد در سال ۱۲۵۵ه.ش شمسی در محله گود عرب ها ساخت و سازش شروع شد و در سال ۱۲۶۵ ساخت این مسجد به پایان رسید. این مسجد به دستور شخصی به نام علی ملاباشی ملقب به نصیرالملک ساخته شده است. لقب وی از دربار گرفته شده است و جزو بناهای عام المنفعه است که نام لقب خود را بر مسجد می گذارد تا نامش با واسطه این کار خیر همواره زنده بماند. در بین بسیاری از آثار تاریخی اسم معمار و یا کاشیکار و گچکار را نمی شناسیم اما در مورد مسجد نصیرالملک نام معمار برای شما مشخص است که توسط محمد حسن معمار ساخته شده است.
پنجره های رنگی مسجد نصیرالملک در شیراز توسط محمد جعفر و استاد محمد رحیم ساخته شده است و در سال ۱۳۴۸ توسط میرزا آیت از استاد کاران برجسته شیرازی در زمینه پنجره های رنگی مورد مرمت قرار گرفت است. این مسجد حدود ۲۲۱۲ مساحت دارد. مرمت و‌حفظ و نگهداری این مسجد با رعایت اصول استاندارهای بین المللی با تولیت محمود قوام ادامه دارد و مهندس ناظر بر پروژه ی مسجد نصیرالملک کوروش جاویدی است.
معماری مسجد نصیر الملک
معماری مسجد نصیرالملک از سبک معماری مساجد در عصر سلجوقی یا همان سبک رازی است. در دوران عصر سلجوقی بنا بر پایه های الگوهای معماری کهن ایرانی ساخت مسجد چهار ایوانی و دو ایوانی شروع می شود و تا پایان قاجار این سبک ادامه پیدا می کنید. این مسجد از مساجد دو ایوانی است و دارای دو ایوان خانه شمالی و جنوبی است. اما زیبایی این مسجد به واسطه شبستان غربی آن است که مسافرها بی شماری برای دیدن نور و رنگ به این مکان می آیند. اگر چه که پلان معماری این مسجد از الگوی کهن مساجد ایرانی برابر با معماری باستان بهره گرفته شده است اما در نوع تزیین بسیار متفاوت است.
مسجد نصیرالملک در شیراز به عروس مساجد ایران مبدل گشت است چرا که از سر در ورودی و تمام دیوار نمای های بیرونی و داخلی از هنر کاشیکاری بهره بوده است و تمام مسجد با هنر زیبای ایران پوشیده از نقش و نگار شده است. قرینگی در این مسجد مانند دیگر بناهای ایران رعایت شده است. قرینه بودن بنا از سر درورودی آن مشاهده می شود که دو طاق نمای تزیینی در قسمت راست و چپ است و از هشتی که گذار کنید وارد حیاط می شوید. حوض سبز رنگ در میانه قرار دارد و دو ایوان خانه خانه در قسمت شمالی و جنوبی و دو شبستان با پنجره های چوبی و شیشه های رنگی در قسمت شرق و غرب واقع شده است. رعایت اسلوب معماری و قرینگی در این بنا هارمونی از نظم را ایجاد کرده است که بازدید کنندگان را مجذوب خود می کند.
تزیینات معماری مسجد نصیرالملک
یکی از مهم ترین ویژگی های این مکان تزیینات معماری مسجد نصیرالملک است که در نهایت دقت و ظرافت به کار برده شده است. تزیین شیوه ی زینت بنا بوده است که از دیر باز در معماری ایران اهمیت داشته است. در دوران صفوی به علت وقت گیر بودن کاشی معرق، کاشی هفت رفت ابداع شده که به صورت قالبی در ابعاد مختلف زده می شده است و بر روی آن نقاشی های مختلف نقش می شده است. این کاشی اگرچه که در دوران صفوی ابداع شد اما پیشرفت آن و استفاده از رنگ های متنوع در قاجار بوده است.
شما در مسجد نصیرالملک در شیراز کاشی های هفت رنگ از سردر ورودی تا شبستان غربی مشاهده می کنید که از رنگ های صورتی، زرد، نارنجی، سفید، فیروزه ای و آبی چندین مورد دیگر استفاده شده است. تمامی نقش مایه های کاشی گل های رنگارنگ شهر شیراز به خصوص گل محمدی صورتی رنگ، گل زنبق زرد رنگ است. شاید این مسجد به عنوان مسجد صورتی بارها نامش را شنیده باشید. علت اسم صورتی مسجد به خاطر این است که از کاشی با نقش گل محمدی که رنگ صورتی دارد بسیار استفاده شده است و رنگ غالب در این دیواره های این مسجد است.
ستون های مسجد نصیرالملک در شیراز
گفتنی است که ستون های مسجد از سنگ مرمر است که ساخته شیراز است و نمونه این ستون های مارپیچ را در مسجد وکیل شیراز می بینید در گذشته ستون ها مارپیچ در شیراز در نهایت دقت و ظرافت ساخته می شده است و ستون های مسجد نصیرالملک در شیراز را می توانید در زیر طاقگان شبستان غربی معروف و شرقی مشاهده می کنید. ستون ها بار برهستند و در عین کاربردی بودن در معماری، به زیبایی و اسلوب تزیینی آن هم دقت شده است. در این شبستان ۱۲ ستون باربر در دو ردیف شش تایی استفاده شده است که هم وزن سقف تقسیم می شود و هم رعایت قرینه در آن مشاهده می شود. نمونه این ستون ها در شبستان شرقی که امروزه موزه اوقاف مسجد هم هست وجود دارد.
شیشه های رنگی
یکی دیگر از تزیینات مهم مسجد نصیرالملک در شیراز استفاده از در تمام درهای ورودی طاقگان مسجد است. هر کدام از شبستان های شرقی و غربی دارای هفت در هستند که تماما از چوب ساخته شده آمد و از هنر مشبک کاری بروی چوب استفاده شده است که پشت آن با شیشه های رنگی زرد، آبی، سبزو قرمز پوشانده شده است. شبستان غربی که در زمستان آفتاب گیر هم هست با تابش نور خورشید به شیشه های رنگی درها، نورهای رنگی وارد مسجد می شوند و طیف از هارمونی و رنگ در کنار کاشی های رنگارنگ به وجود می آید که از ساعت ۹ الی ۱۱ بهترین زمان بازدید این هنرمایی معماری ایران است. استفاده از شیشه های رنگی در معماری ایران تاریخچه بالایی دارد و یکی از کاربردهای آن زیبایی و حضور رنگ در داخل بنا بوده است.
بخش های مختلف مسجد نصیرالملک
بخش های مختلف مسجد نصیرالملک عبارتند از سردر ورودی، هشتی، حیاط، شبستان غربی یا زمستانه، شبستان شرقی یا تابستانه، ایوان شمالی و ایوان جنوبی است. برای شناخت ایوان جنوبی دو گلدسته تزیینی بر بالای ایوان مشاهده می کنید. این مسجد در قسمت شرقی دارای سرداب و گاو چاه هم است. جالب است بدانید که در قسمت شرقی مسجد نصیرالملک در شیراز دیگر نماز خوانده نمی شود و موزه اوقاف در آن دایر است.
سردروردی مسجد نصیرالملک در شیراز
سردروردی مسجد نصیرالملک در شیراز از یک طاقی تشکیل شده است که در زیر طاقی از هنر مقرنس کاری قندیلی استفاده شده است. دو طاقنمای قرینه در قسمت شرق و غرب وجود دارد. تمام سر در با کاشی های هفت رنگ پوشیده شده است که بنای رنگ آمیز را به تصویر می کشید. در بالای در از هنر سنگ تراشی استفاده شده است که شوریده شیرازی شاعر عهصر قاجار سال اتمام مسجد را به شعر نوشته است. در بازدید این سرد حتما سقف طاق آن را مشاهده کنید تا قندیل های مقرنس کاری را ببینید.
هشتی
هشتی مسجد نصیرالملک در شیراز دارای تزیین کاشی معرق و هفت رنگ است اما کمتر از سر در ورودی است. همواره از هشتی به خاطر درون گرایی معماری ایران استفاده می شد. هشتی ها معمولا به صورت هشت ضلعی هستند و یک گنبد کوچک در سقف مشاهده می کنید. در گنبدخانه کوچک هشتی مسجد نصیر الملک تززین کاشیکاری را می بنید. پس از گذر از هشتی وارد حیاط می شوید.
حیاط – مسجد نصیرالملک در شیراز
حیاط مسجد نصیرالملک در شیراز جلوه ای از معماری، سلیقه ، رنگ و نور در شهر شیراز است. در میانه حیاط یک حوض سبز رنگ بزرگ وجود دارد. که نمای ایوان جنوبی به همراه گلدسته در آب حوض انعکاس یافته است. دور حوض تمام گلدان های شمعدانی است. در شبستان غربی و شرقی با دیوارهای پوشیده از کاشی و خوشنویسی نستعلیق می بینید که آیات قرآن نوشته شده است. پوشش دیوارهای بیرونی حیاط هم همگی از کاشی های الوان هفت رنگ است که طیف رنگ های صورتی و زرد آن از همه بیشتر است.
شبستان غربی مسجد نصیرالملک معروف ترین بخش این مسجد
شبستان غربی مسجد نصیرالملک معروف ترین بخش این مسجد است. زیر شما ۲۴ طاقگان پوشیده با کاشی هفت رنگ را می بینید که دوازده ستون حجاری شده شیراز آن را نگه داشته است و از هفت در چوبی آن گذر نورهای رنگارنگ از عبور پنجره های رنگی به داخل مسجد می بیند که بر روی فرش های ایرانی نقش بسته است و تمام دیوارهای رنگارنگ آن با کاشی های رنگارنگ جلوه ای شور نور و رنگ را به پا کرده اند. هر بازدید کننده ای شیفته شبستان غربی مسجد نصیرالملک در شیراز است اما به خاطر داشته باشید که شما می توانید ساعت ۹ الی ۱۲ دنیای رنگ و نور در شبستان غربی مسجد نصیرالملک مشاهده کنید.
ایوان شمالی یا طاق مرواید
ایوان شمالی یا طاق مرواید بدون گلدسته است و به طاق مروارید معروف است. این ایوان دارای سه نیم طاق است و از سمت چهارم ورودی به صحن دارد. در سقف آن از هنر مقرنس کاری طاسه سازی و یا کسه سازی استفاده شده است که با کاشی های رنگارنگ معرق پوشیده شده است. دیوارهای ایوان شمالی هم یکی از بهترین کاشیکاری ها ها را دارد. در بازدید از مسجد نصیرالملک در شیراز حتما وارد طاق مروارید و ایوان شمالی شوید و بازدید آن را فراموش نکنید.
ایوان جنوبی مسجد به همراه گلدسته
ایوان جنوبی مسجد به همراه گلدسته است. معمولا گلدسته ها و گنبدها جهت معماری را نشان می دهد. این مسجد به صورت طاقگان ساخته شده است و شما گنبدخانه بزرگی در آن نمی بیند برای جهت قبله از گلدسته استفاده کرده اند. تمام دیوارهای بخش جنوبی هم با هنر کاشیکاری هفت رنگ و معرق تزیین شده است. اگر میخواهید عکس با کیفیت از مسجد نصیرالملک در شیراز داشته باشید به انعکاس ایوان جنوبی در حوض آب هم توجه کنید و می توانید عکس های زیبایی از لحاظ معماری به ثبت برسانید.
شبستان شرقی مسجد نصیرالملک
شبستان شرقی مسجد نصیر الملک ساده تربت بخش مسجد است که دارای ستون های حجاری شده است و طاقگان های آجری است که دیگر با کاشی پوشانده نشده است. در گذشته از این بخش برای در فصل تابستان استفاده می شده است و از طریق راهرویی هم به قسمت چاه آب می رسد که به آن راهرو چاه آب گفته می شود. امروزه این بخش موزه اوقاف است و در این مکان نماز خوانده نمی شود. شبستان شرقی ساده ترین مکان درونی مسجد نصیرالملک در شیراز است.
مسجد نصیرالملک در شیراز در تمام روزهای مذهبی مانند عاشورا، تاسوعا، رحلت پیامبر اکرم، شهادت امام رضا، امام جعفر صادق و ۱۴ خرداد تعطیل است و گردشگر نمی پذیرد. هم چنین از سال ۱۴۰۰ در ماه رمضان بازدیدهای فقط در صبح است و در هنگام نماز ظهر به بعد بازدید ندارد چرا که ختم قرآن در آن انجام می شود. برای بازدید به روزهای تعطیل و هزینه بازدید این مسجد هم توجه کنید. هزینه بازدید برای هر نفر ایرانی ۵۰۰۰هزار تومان است که برای کودکان زیر هفت سال رایگان است. و هم چنین بهای بلیط برای هر توریست خارجی ۱۰۰ هزار تومان است. حتما در سفرهای خود به بهای بازدید توجه کنید و حتما بخشی را برای آن کنار بگذارید.
بهترین ساعت بازدید از مسجد نصیرالملک در شیراز
بهترین ساعت بازدید مسجد نصیرالملک در شیراز که دنیای نور و رنگ را در آن ببنید صبح از ساعت ۹:۳۰ الی ۱۱:۳۰ است که شبستان غربی دارای نور از پنجره های رنگی م است. این مسجد همه روزه از ساعت ۹ تا ۱۲ و سپس ۱۴ تا ۱۷ بازدید دارد. در نیمه اول سال معمولا بازدید بعداظهر از ساعت ۱۴ الی ۱۸ است.
سخن آخر درباره مسجد نصیرالملک در شیراز
در این مقاله تمام ویژگی های مسجد نصیرالملک از منظر تاریخچه، معماری و تزیینات معماری توضیح داده شد. اگر قصد سفر به شیراز را دارید حتما از این بنای زیبا دیدن کنید. هم چنین برای سفر به شیراز هم می توانید از پکیج تورهای شیراز در الی گشت بهره مند شوید.