در همسایگی کشور ترکمنستان و در نزدیکی شهر مرزی باج‌گیران یکی از زیباترین و خوش آب و هواترین دره‌های ایران با نام «دره شمخال» خودنمایی می‌کند. این دره‌ی زیبا در میان رشته کوه‌های بلند و باشکوه سنگی قرار گرفته است. دره شمخال درگز علاوه بر داشتن طبیعت زیبا دارای حیات وحش متنوعی هم است. این دره محل جذابی برای دره‌پیمایی و طبیعت‌گردی محسوب می‌شود. با الی گشت همراه باشید تا با دره شمخال قوچان درگز بیشتر آشنا شویم.
این دره که به شمخال معروف است، کجاست و نحوه دسترسی به این دره زیبا چگونه است؟ شمخال در ۸۵ کیلومتری شهر قوچان استان خراسان رضوی و ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر باج‌گیران قرار دارد. ابتدای این دره در حوزه شهرستان قوچان و انتهای آن در حوزه درگز قرار گرفته است. همچنین دره شمخال باج‌گیران از شمال شرق به کوه آسمله و از جنوب شرق به رودخانه دائمی کال شمخال منتهی می‌شود. فاصله دره شمخال تا مشهد تقریباً ۲۲۲ کیلومتر است و شما می‌توانید این فاصله را با ماشین در ۲ ساعت و ۱۲ طی کنید.
برای دسترسی به دره شمخال درگز باید سفرتان را از شهر قوچان به‌طرف درگز شروع کنید. در وسط جاده با دو مسیر به‌طرف باج‌گیران مواجه خواهید شد، یکی از این جاده‌ها قدیمی بوده و از امام‌قلی عبور می‌کند. جاده‌ی دیگر اسفالت است و از کنار یک امامزاده به نام «امام باد» می‌گذرد. اگر چه جاده‌ی دوم کمی مسیر شما را دور می‌کند اما باتوجه‌به آسفالت بودن آن، بهتر است از این مسیر حرکت کنید. همچنین در صورت نداشتن ماشین شخصی می‌توانید در میدان فلسطین شهر قوچان سوار ماشین‌های سواری به مقصد روستای شمخال شوید. در این صورت حتماً ساعت برگشت خود را با تاکسی‌ها هماهنگ کنید.
آدرس دره شمخال قوچان درگز: استان خراسان رضوی، شهرستان قوچان، بخش باج‌گیران، دهستان دولت‌خانه، جنوب شرق روستای شمخال
دره شمخال، یک دژ طبیعی با دیواره‌های بلند است که رودخانه‌ای خروشان را در دل خود جای‌داده است. این دره‌ی زیبا حدود ۱۸ کیلومتر طول دارد و ارتفاع دیواره‌های آن به ۲۰۰ متر هم می‌رسد. این دره از روستای شمخال شروع شده و در روستای محمدتقی بیگ(از توابع درونگر) به پایان می‌رسد و در نهایت آب رودخانه‌ی آن شالیزارهای درونگر را سیراب می‌کند.
آب رودخانه دره شمخال درگز از به هم پیوستن رودهای قرچه، شارک، شمخال، دربادام و همچنین چشمه‌های جوشان کوه‌ها تأمین می‌شود. وجود این رودخانه باعث شده درختان گردوی جنگلی با قدمت چندین صدسال در بخش‌های مختلف دره رشد کنند. یکی دیگر از دیدنی‌ترین جاذبه‌های دره شمخال منطقه‌ای به نام «حمام آب» در فاصله ۱۰ کیلومتری از ابتدای دره است.
از درختان دره شمخال می‌توان به تعداد زیادی درخت گردوی جنگلی، زردآلو، سپیدار، بید، زالزالک، چنار و گیاهان متنوعی دیگری مانند تمشک، هفشان، موسیر، زرشک، چریش، گون، ریخوک و کاکوتی اشاره کرد. همچنین برخی از گونه‌های جانوری ساکن در این منطقه شامل حیواناتی مانند گراز، پلنگ، قوچ، میش، کرکس، عقاب، کبک و تیهو هستند.
به‌طورکلی مسیر پرپیچ‌وخم، منظره‌ی درختان کهن‌سال و رودخانه خروشان وسط دره، این منطقه را به یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های اطراف قوچان تبدیل کرده است. قطعاً شما پس از ورود به دره شمخال، از شنیدن صدای خروشان آب غرق در شگفتی و آرامش می‌شوید. همچنین می‌توانید در این دره قدم بزنید و از تماشای چشمه‌های جوشان که از لابه‌لای صخره‌های سنگی بیرون می‌زنند لذت ببرید.
دره شمخال نام خود را از روستایی به همین نام‌گرفته است. برخی‌های معتقدند ریشه نام شمخال در زبان کردی کرمانجی اشاره به یک تفنگ قدیمی دست‌ساز دارد. برای مثال در کردی کرمانجی ضرب‌المثل «مگر تیر شمخال به تو خورده است؟» برای افرادی به کار می‌رود که در مواجهه با اتفاقات ساده بسیار ناراحت می‌شوند و اعتراض می‌کنند.
برخی دیگر اعتقاد دارند شمخال ریشه عربی دارد و تعدادی از محققان «شمخال» یا «شاوهال» را نامی ترکی می‌دانند که به دولت یا فرمانروایان ترک اشاره می‌کند.
مطالب مرتبط:
بهترین زمان برای سفر به دره شمخال قوچان درگز فصل‌های بهار و تابستان هستند. ازآنجاکه مسیر دره بسیار پرپیچ‌وخم است بازدید از تمام بخش‌های آن در یک روز امکان‌پذیر نیست. به همین علت پیشنهاد می‌کنیم برای بازدید از این دره دو روز برنامه‌ریزی کنید.
همان‌طور که گفته شد بهتر است برای پیمایش دره شمخال درگز دو روز را اختصاص دهید. پس از رسیدن به این منطقه در ابتدای مسیر دره، یک تابلو می‌بینید که دره شمخال را معرفی کرده است. این بخش دارای جویی کم آب و گوشش گیاهی کم است. همچنین منطقه کبوترخانه و حمام اولین فضاهایی هستند که با آن‌ها مواجه می‌شوید. این بخش‌ها کاملاً مسطح هستند و محل مناسبی برای کمپ زدن و اقامت شبانه محسوب می‌شوند. اگر در منطقه کبوترخانه اقامت کنید برای روز دوم مسیر کوتاه‌تری برای پیمایش خواهید داشت. فاصله حمام اول تا حمام دوم دره شمخال تقریباً چهار صخره است. این مسیر در گذشته دارای نردبان‌هایی برای افزایش ایمنی گردشگران بود اما در حال حاضر خبری از نردبان‌ها نیست و برای پیمایش باید بیشتر احتیاط کنید. فواصل مناطق مختلف دره شمخال نسبت به یکدیگر به شرح زیر است:
- فاصله روستای شمخال تا حمام اول: ۷ کیلومتر
- فاصله حمام اول تا کبوترخانه: تقریباً ۴ کیلومتر
- فاصله کبوترخانه تا دوآبی: کمتر از ۱ کیلومتر
- فاصله دوآبی دربادام تا انتهای تنگه و روستای محمد تقی‌بیگ: ۶ کیلومتر
نکات بازدید از دره شمخال باج‌گیران شامل موارد زیر هستند:
- باتوجه‌به طولانی و پرپیچ‌وخم بودن مسیر دره، بهتر است با یک راهنمای ماهر و باتجربه از این دره بازدید کنید.
- دقت داشته باشید که در دره شمخال تلفن‌های همراه فاقد آنتن‌دهی هستند.
- قبل از سفر به این منطقه حتماً وضعیت آب‌وهوا را بررسی کرده و در صورت احتمال بارش باران، سفرتان به دره شمخال را به تأخیر بیندازید. زیرا در صورت وقوع سیل، راهی نجاتی از دره نخواهید داشت.
- در سفرتان به دره شمخال حتماً تجهیزات لازم و مناسب سنگ‌نوردی را همراه داشته باشید و موضوعات ایمنی را رعایت کنید.
- برای پیمایش این دره کفش و لباس مناسب بپوشید. باتوجه‌به پر آب بودن مسیر حتماً آب‌بندی دوربین، کوله‌پشتی، لوازم حساس و تلفن همراه خود را فراموش نکنید.
- خوراکی مقوی، آب آشامیدنی، کمک‌های اولیه و لباس گرم لوازمی هستند که حتماً باید در سفرتان به دره شمخال آن‌ها را همراه داشته باشید.
- درصورتی‌که قصد اقامت در این منطقه را دارید کیسه‌خواب و چادر را فراموش نکنید. همچنین یک اقامتگاه بوم‌گردی در روستای شمخال راه‌اندازی شده است که در صورت تمایل می‌توانید در آن اقامت کنید.
- از آسیب‌زدن به درختان و محیط‌زیست منطقه جدا خودداری کنید.
همان‌طور که گفته شد این دره یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های طبیعی قوچان درگز است. این دره‌ی زیبا با رودخانه‌ی خروشان، دیواره‌های صخره‌ای بلند، درختان و گیاهان سرسبز و حیات وحش خاص خود در فصل‌های بهار و تابستان پذیرای گردشگران زیادی است. در پایان توصیه می‌کنیم هنگام بازدید از این دره حتماً به نکات ایمنی توجه کنید تا دچار حادثه نشوید.