بسیاری از گردشگران خارجی ایران را به عنوان مقصد جاذبه های تاریخی می شناسند. حقیقتا در ایران مهم ترین چیزی که می توانیم به گردشگران ارائه دهیم تاریخ و فرهنگ کشورمان است. شهرهایی مانند اصفهان و شیراز، کرمان، یزد و تهران از محبوب ترین پایتخت های تاریخی ایران هستند. در این راهنما از مجله گردشگری الی گشت، با معرفی خانه های تاریخی اصفهان با ما همراه باشید.
بی شک یکی از جذابیت های ایران برای گردشگران داخلی و خارجی در اصفهان، معماری خانه های تاریخی اصفهان است. خانه های تو در تو با اتاق های متعدد و فضای داخلی و خارجی که حکایت های زیادی به خود دیده اند.
پنجره های مشبک رنگی که خورشید را هزاران برابر زیباتر می کنند؛ اتاق های آینه دار؛ حوضچه های رنگارنگ، سقف های زیبای کاشی کاری و آینه کاری شده، سماورهای زغالی، دیوارهای کاهگلی، ورودی ها، راهروها، ایوان ها و هزاران جاذبه که انسان را به دنیایی دیگر می برند.
امروزه بیشتر این خانه های تاریخی اصفهان کمی بازسازی شده و برای گردشگری استفاده می شوند. برخی از آن ها به اقامتگاه و مهمان خانه تبدیل شده اند، در حالی که برخی دیگر مکانی برای بازدیدکنندگان علاقه مند به معماری و جاذبه های تاریخی هستند. در ادامه با ۹ مورد از خانه های تاریخی اصفهان آشنا می شویم که در سفرتان به این شهر باید از حتما از آن ها دیدن کنید.
همانطور که در ابتدای این مطلب اشاره شد، برخی از خانه های تاریخی اصفهان با تغییر کاربری به کافه تبدیل شده اند. خانه دهدشتی یکی از خانه های تاریخی اصفهان است که از دوره قاجاریه در این استان باقی مانده و در روزهای تابستان بیشترین تعداد مهمانان را دارد. این خانه در سال ۱۳۸۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. نام دیگر این خانه تاریخی کافه هوگر است و امروزه از این خانه تاریخی به عنوان کافه استفاده می شود.
مجموعه تاریخی خانه دهدشتی دارای دو فضای باز است. محوطه بیرونی شامل حیاطی زیبا و سرسبز است و محوطه داخلی به اتاق های پذیرایی زیبا و باشکوه اختصاص دارد. فضاهای خانه در اطراف حیاط نسبتا بزرگ و مستطیل شکل خانه قدیمی دهدشتی قرار دارند که مهم ترین قسمت آن در قسمت شمالی حیاط قرار دارد. در ورودی ساختمان، تالاری را می بینید که در وسط فضای داخلی بنا ساخته شده و از دو طرف با دو اتاق احاطه شده است. دو ایوان در جلوی اتاق های کناری و یک اتاق شاه نشین در پشت تالار مجموعه خانه های دهدشتی را کامل می کند.
فضاهای داخلی خانه دهدشتی توسط درب های چوبی به یکدیگر باز می شوند و بدین ترتیب فضاهای متنوع و منحصر به فردی در این خانه در کنار یکدیگر قرار می گیرند. تالار میانی خانه دهدشتی از ارسی های زیبای رو به حیاط تشکیل شده. حوض کوچکی در جلوی تالار میانی قرار دارد که انعکاس تصویر ارسی های رنگارنگ تالار منظره زیبایی را در مقابل چشمان بیننده قرار می دهد.
۱۷ الی ۲۲
اصفهان، دروازه دولت، خیابان باب الرحمه، کوچه شماره ۱
دریاچه نمک خور، آینه ای از آسمان در دل کویر اصفهان
این بنا که سال ها پیش تعمیر شده و امروزه به یک مرکز فرهنگی- مذهبی تبدیل شده است، یکی از معروف ترین خانه های تاریخی اصفهان است. مساحت این بنا ۴۰۰ متر مربع با طاقچه ای در ضلع شمالی آن است که با گچ بری، تذهیب کاری جذابی تزئین شده است.
اندازه اتاق اصلی خانه ۴ در ۶.۴ متر مربع با سقف مسطح به ارتفاع ۴.۵ متر است. ظرافت و چیدمان آویزهای آن انسان را به یاد زیارتگاه های به یاد ماندنی می اندازد. همچنین یک پنجره ارسی زیبا با شیشه های رنگارنگ وجود دارد. یکی اتاق جذاب دیگر را در ضلع غربی خانه می بیند که در قسمت مرکزی سقف آن به طور کامل با شکل صلیب تزئین شده است.
این خانه اکنون متعلق به اداره میراث فرهنگی اصفهان است و در مجاورت آرامگاه ملکشاه و سایر پادشاهان سلجوقی قرار دارد که می توان همزمان از هر دو مکان دیدن کرد.
خیابان احمدآباد، روبری خیابان گلزار
یکی دیگر از خانه های تاریخی اصفهان، خانه سوکیاس است که در محله تبریزی جلفا قرار دارد و با زیربنای ۹۲۰ پذیرای گردشگران است. این خانه دارای تزئینات سقف چوبی بسیار منحصر به فرد و نقاشی های دیواری در قسمت بیرونی آلاچیق و فضای تالار مرکزی است.
اصفهان را پایتخت فرهنگی جهان اسلام نامیده اند. این شهر بیشتر شبیه یک موزه با صدها جاذبه است. کسانی که به اصفهان سفر کرده اند می دانند که معروف ترین خانه ها و زیباترین عمارت ها در این استان قرار دارند. عمارت های باشکوه، تاریخی و پر از فرهنگ، تاریخ و داستان. یکی از جذاب ترین و دیدنی ترین خانه های تاریخی اصفهان، خانه سوکیاس است که یادگاری از دوران صفویه است. خانه ای تاریخی و زیبا که در منطقه ارامنه نشین اصفهان واقع شده و شکوه معماری اسلامی-مسیحی آن چشم ها را خیره می کند.
محله جلفا، خیابان حکیم نظامی، کوچه سنگ تراش ها.
یکی دیگر از خانه های تاریخی اصفهان که شهرت زیادی هم دارد، خانه امین التجار است. صاحب این خانه سید حبیب الله امین التجار اصفهانی بود که از تجار معروف این استان بوده. او همچنین با رهبران سیاسی و اقتصادی تهران ارتباط برقرار کرده بود.
ملک التجار حدود ۱۵۰ سال پیش در ایران می زیست و آثار تاریخی دیگر او هنوز در بازار بزرگ اصفهان، تخت پولاد، خیابان ملک، بندرعباس و تیمچه ملک قرار دارد. این خانه یکی از خانه های تاریخی اصفهان است که در پایان دوره پهلوی اول به ثبت رسیده و در رده بناهای صفویه قرار دارد.
خانه کشیش اصفهان یکی از معدود خانه های باقی مانده در جلفا به سبک معماری دوره صفوی است. این خانه تاریخی متعلق به گارگین هانانیان، کشیش ارجمند جلفا بود که در شهریور ۱۳۴۹ درگذشت و در کنار ناقوس کلیسای وانک به خاک سپرده شد.
اصفهان، خیابان حکیم نظامی، کوچه سنگ تراش ها، بن بست زیتون پلاک ۱۰
در خیابان هاتف بعد از پمپ بنزین، به سمت چپ می پیچید و از خیابان گلبهار می گذرید، دویست متر جلوتر سمت راست در خیابان مشیر مجاور حمام عمومی، نمای خانه وثیق، یکی دیگر از خانه های تاریخی اصفهان ظاهر می شود. پس از ورود، یک فضای داخلی جذاب پیدا می کند. مساحت این خانه ۱۶۰۰ متر مربع است که ۱۲۰۰ متر مربع آن را بنا تشکیل می دهد.
در حیاط دور تا دور چندین اتاق دیدنی مختلف و محوطه عمومی قرار دارد. اگرچه قدمت این خانه به دوران صفویه باز می گردد، اما بخش هایی از آن در زمان قاجاریه ضمیمه شده است. به عنوان مثال در گوشه جنوب غربی یک اتاق آینه کاری و همچنین در قسمت شمالی طاقچه ای با گچ بری های غنی دوره قاجاریه و در قسمت غربی حجره های بسیار باشکوه دوره صفوی دیده می شوند.
در یکی از تالارهای پذیرایی، پنجره مشبک بسیار بزرگی با شیشه های رنگی به مساحت ۴۰ متر مربع قرار دارد. یکی از ویژگی های این خانه تاریخی زیبا در اصفهان این است که تمام سقف ها به صورت مسطح طراحی شده اند و شاید یکی از دلایلی که کارشناسان آن را خانه ای قاجاری دانسته اند، همین بوده است.
در برخی قسمت ها مانند هشتی، ارتفاع سقف حدود ۱۱ متر است. این تنها خانه قدیمی معمولی در اصفهان است که با کاغذ دیواری اروپایی قرن نوزدهم پوشیده شده و با کاغذ و بافت پنبه ای تزئین شده که گویی از فرانسه وارد شده است. این بنا امروزه در اختیار اداره کل میراث فرهنگی اصفهان قرار دارد.
اصفهان، میدان کهنه، خیابان هارونیه، کوچه حمام شیر
در ضلع غربی بلوار چهار باغ پایین، در محله ای قدیمی در اصفهان در فاصله حدود ۲۰۰ متری از چهارراه تختی، پلاک ۱۷ در کوچه حاج رسولی ها، یکی از زیباترین خانه های تاریخی اصفهانی به مساحت حدود ۱۲۰۰ متر مربع واقع شده است. خانه بخردی اگرچه حدود ۴۰ سال پیش تعمیر شد و با سرعت بسیار پایینی در حال بازسازی است، اما به تدریج به دلیل عدم مراقبت و نگهداری دوباره به وضعیت بدی بازگشته است.
یکی از بارزترین تفاوت‌ها در مقایسه با دیگر خانه های قدیمی موجود در اصفهان، پوشش فوق‌العاده گچ بری دیوارهای حیاط با لایه محافظی از روغن طبیعی است که آن را در برابر بارندگی یا رطوبت مقاوم می کند اما در سال های اخیر به جای آن از نوعی روغن شیمیایی استفاده شده است. یکی دیگر از ویژگی های خانه، مشبک کاری قابل توجه درب های زیبا و پنجره های ارسی آن است.
خیابان ابن سینا، پشت بیمارستان امین، کوچه سنبلستان، شماره ۵۶
در ضلع شرقی چهار باغ پایین و در مینه کوچه پردیس خانه ای قدیمی قرار دارد که بی شک می توان آن را یکی از جذاب ترین خانه های تاریخی اصفهان دانست. زمین خانه به مساحت ۱۲۵۰ متر مربع بوده که دارای مساحت ۷۵۶ متر مربع بنا می باشد. از ۱۲ اتاق موجود، ۵ اتاق خانه دارای وفور جاذبه های و غنای تزئینی بوده و هر کدام نماینده سبک تزئینی متفاوتی است.
مثلاً در ضلع شمال غربی اتاقک موجود صرفاً عناصر تزئینی گچکاری شده دارد. در اتاق بعدی (به سمت شرق) اتاقی با طاقچه قرار دارد که دارای آینه کاری و گچ بری است. اتاق قرار گرفته در گوشه شمال شرقی، سبک بسیار کمیاب و غنی از نقاشی های دیواری دوره قاجار را به نمایش می گذارد.
در ضلع شرقی اتاقی با سقف مسطح که ترکیبی فوق العاده از گچ بری و آینه کاری دارد واقع شده است. در حیاط، روی پنجره های ارسی چند پرده تعبیه شده است تا اتاق در برابر تابش شدید نور خورشید محافظت شود. پرده ها را می توان با طناب هایی که در قرقره ها حرکت می کنند به سمت بالا حرکت داد. این قرقره ها در داخل پرنده های چوبی رنگ آمیزی شده قرار دارند که گویی هر زمان که قرقره را می چرخانند تا پرده ها را بالا یا پایین ببرند آواز می خوانند. در اتاقک غربی بالای درب ورودی، نوشته های طلاکاری شده ای وجود دارد که نام هنرمند آن “محمد القفور اصفهانی” را نشان می دهد.
نقوش تزیینی مانند آویزها، نقاشی های مینیاتوری و تعدادی صحنه تخیلی مرتبط نیز وجود دارد که به صورت گرافیکی داستان هایی از کتاب معروف قدیمی ادبیات ایران کلیه و دمنه را روایت می کنند.
چهار راه تختی، چهار باغ پایین، کوچه پردیس
یکی دیگر از خانه های تاریخی اصفهان، خانه ملاباشی است که مربوط به دوره زندیه و قاجار است که ملاباشی منجم ناصرالدین شاه در زمان ظل السلطان پسر ارشد ناصرالدین شاه آن را خرید. این خانه دارای حیاط بیرونی، اتاق کار، ورودی بیرونی مستقل است و در ضلع غربی حیاط بیرونی، فضایی مستقل به اتاق کار و پذیرایی اختصاص داده شده است.
ملاباشی منجم ناصرالدین شاه بود که برای مأموریتی به اصفهان اعزام شد. ظل لسلطان چون از مادری غیر قاجار به دنیا آمده بود به ولیعهدی برگزیده نشد.
ظل السلطان یا تمام آثار دوره صفویه را به کلی از بین برده یا به کام اضمحلال کشانده است و از همه عجیب تر آسیبی است که در منطقه میانکاله به طبیعت ایران وارد شده است. او بسیاری از حیوانات بومی ایران را در میانکاله به طور کامل از بین برد.
اصفهان، خیابان هشت بهشت غربی، خیابان ملک
اصفهان استانی پهناور در ایران است که به دلیل جاذبه های تاریخی و دیدنی خود توانسته عنوان نصف جهان را از آن خود کند. این استان به دلیل جاذبه های منحصر به فرد و تاریخ خود یکی از استان های برتر کشور از نظر جذب گردشگر است. در این شهر به غیر از جاذبه های معروفی مانند پل ۳۳ پل و میدان نقش جهان، بناهای دیدنی دیگری نیز وجود دارد که این شهر را برای گردشگرا فوق العاده جذاب کرده اند.
از این رو این راهنما از مجله گردشگری الی گشت را به معرفی خانه های تاریخی اصفهان اختصاص دادیم. خانه هایی که هنوز عطر گذشته ها در آن ها موج می زند و برخی از آن ها با تغییر کارکرد این روزها تبدیل به کافه شده اند و می توان لذت نوشیدن یک فنجان چای را هم در آن ها تجربه کرد.
۳ نظرات