شهر کارتاژ در تونس اگر چه امروزه محلی برای اشتراحت ثرتمندان و پر از ویلاهای زیبا شده است اما دارای تاریخی غنی از امپراتوری فینقی ها و رومی هاست. از مهم ترین بناهای تاریخی به جا مانده از دوره رومی ها در این ناحیه، می توان به حمام های آنتونی کارتاژ تونس اشاره کرد که معماری منحصر به فردی دارد. حمام نه تنها برای حمام کردن بلکه برای استراحت و تفریح، مکانی رایج و پر طرفدار در شهرهای رومی در طول امپراطوری روم بود. اغلب مجتمع های حمام های بزرگ دارای مجموعه ای از اتاق با دماهای مختلف بودو مکان هایی برای شنا کردن یا استراحت، کتاب خواندن و گفتگو را فراهم می کرد. حمام های رومی به دلیل اینکه باید فضاهای بزرگی را پوشش می داد، در معماری آن دوران نیز انقلابی به وجود آورد و اولین سازه های گنبدی و طاقی رومی را در معماری کلاسیک روم ایجاد نمود. در این مطلب مجله الی گشت نه تنها راجع به خصوصیات منحصر به فرد حمام های آنتونی کارتاژ تونس خواهید خواند، بلکه با خصوصیات منحصر به فرد معماری حمام های رومی نیز آشنا می شوید.
مطالب مرتبط: ۱۰ مورد از زیباترین شهرهای تونس چطور از فرودگاه تونس به مرکز شهر برویم؟ برترین جاذبه های گردشگری شهر قیروان در تونس
حمام های رومی در محلی که قبلا شهر تاریخی رومی ها قرار داشته ساخته شده اما تنها با یک سری حمام کوچک تر محدود شده است. این حمام ها اگر چه کاربردی همانند حمام های عمومی این زمان دارد، اما بسیار کوچک و گاهی خصوصی بوده است. هر فرد ثروتمند رومی برای خود در خانه، حمامی مجزا و خصوصی داشت که گاهی از آن برای پیشبرد اهداف سیاسی خود استفاده می کرد و افراد مهم را به حمام خود دعوت می نمودند تا در مبازرات انتخابی برای لژیون های ارتش مکانی پیدا کنند. مردم عادی نیز از حمام های عمومی که در اغلب شهر ها خیلی کوچک ساخته شده بودند، به استحمام می رفتند. رومی ها با ایده ای جدید این حمام های کوچک را با یکدیگر ترکیب کردند و حمام های بزرگی همچون حمام های آنتونی کارتاژ تونس را ساختند.
با این وجود این حمام های بزرگ، تنها در شهرهای بزرگ رومی چنین وسعتی پیدا کرد. برای ساخت آن گبند ها و طاق های بزرگ به کار گرفته شد و از قوس های پیچیده برای پوشیده ساختن فضاهای بزرگ استفاده کردند. ساختمان اصلی بنای حمام با میلیون ها آجر نسوز ساخته می شد. سپس در قسمت کف، از موزاییک کاری عالی برای کفپوش استفاده می کردند. بر روی دیوارها، با سنگ های مرمر پوشانده شده و در نهایت برای تزئین از مجسم های مرمرین سنگی استفاده می کردند.
حمام های آنتونی کارتاژ تونس عموما در زمان های نزدیک به ناهار و در ظهر باز می شد و تا تاریکی هوا به کار خود ادامه می داد. به این حمام های بزرگ هم افراد ثروتمند و هم افراد فقیر می توانستند وارد شوند. قیمت ورودی این حمام به گونه ای بود که تمام افراد از پس پرداخت هزینه آن بر می آمدند. به عنوان مثال در زمان امپراطوری دیوکلسیان Diocletian، هزینه ورودی آن، حدود ۲ دینار آن زمان (سکه ای کوچک و ضرب شده از جنس برنز) بود. گاهی اوقات، در بعضی از تعطیلات یا رویدادهای عمومی، ورودی حمام ها رایگان محسوب می شد.
در متن زیر قسمت های مختلفی که در حمام هایی نظیر حمام های آنتونی کارتاژ تونس وجود دارد، را خواهید خواند:
- فضایی به نام آپودیتریوم (apodyterium) که به عنوان فضای تعویض لباس استفاده می شد و رختکن بود.
- فضای پالااستر (palaestrae) نام فضایی بود که برای اتاق های ورزش استفاده می شد.
- فضایی به نام ناتاسیو (notation) فضایی روباز بود که برای شنا و آب تنی استفاده می شد.
- فضاهایی به نام لاکونیا (laconica) و سوداتوریا (sudatoria) که کاربردی همانند اتاق های سونا خشک امروزه داشته است. در این فضاها به سونا خشک و سونا بخار می رفتند.
- فضایی به نام کالیداریوم (calidarium) که اتاق هایی با هوایی داغ بودند که دارای استخر آب گرم بود و یم حوضچه جداگانه در سک طرف اتاق داشت.
- فضای تپیداریوم (tepidarium) اتاق هایی گرم بود که به طور غیر مستقیم گرم می شدند و مکان های مناسبی برای استراحت با آبی گرم و ولگرم را برای افراد به وجود می آورد.
- فریجیداریوم (frigidarium) نام اتاق هایی با هوای سرد بود که گرم نمی شدند و حوضچه هایی با آب سرد داشتند. اینجا فضای بسیار بزرگ و با گنبدهای پیچیده در سقف بود که در واقع مرکز و قلب حمام محسوب می شد.
- در نهایت اتاق های برای درمان های بهداشتی و مشت و مال در نظر گرفته شده بود. به جز این فضاها، قسمت هایی جداگانه به عنوان حمام آب سرد، حمام های خصوصی، سرویس های بهداشتی، کتابخانه، سالن های سخنرانی، فواره ها و باغ هایی در فضای بیرون در ساختمان حمام دیده می شد.
حمام های آنتونی کارتاژ تونس نیز تمام فضاهای بالا را داشت و می توان گفت که بسیار گسترده و وسیع هم بوده است.
اولین حمام هایی که در این امپراطوری ساخته می شد، بسیار گرم می شدند و از مجموع فضاهای بسیار متفرقه و صورتی بسیار ناخوشایند داشتند. بعدها، در حدود قرن اول میلادی، ساختمان و پلان حمام ها، منظم و متقارن شد. زیبایی به درون سازه آن ها راه یافت و در نهایت اغلب پارک و باغ های زیبایی در اطرافشان ساخته می شد. حمام های اولیه با اجاق گرم می شدند. در حدود یک قرن قبل از میلاد این دانش عوض شد و جای خود را به سیستم گرمایی یکپارچه مصنوعی داد که گرمایشی زیر کف (hypocaust) بود. این گرما از کوره های سوخت چوب به وجود می آمد.
این ایده، برای آن زمانی ایده و طرحی نو نبود. چرا که قبل از آن در حمام های یونانی از این سیستم استفاده شده بود. با این حال رومی ها، این ایده را گرفتند و بسیار پیشرفته کردند. هوای گرمی که در کوره ها از سوختن چوب تولید می شد، به درون ستون های سنگی و در نهایت وارد لوله های و سیلندرهایی توخالی می شد که در سرتاسر کف حمام ادامه پیدا کرده بودند. کف ها را ابتدا با کاشی های ۶۰ سانتی متر مربعی می پوشاندندو از موزاییک های تزئینی بر روی آن ها استفاده می کردند.
درون دیوارها نیز از سیستم گرمایشی استفاده شده است. در دیوار حمام های آنتونی کارتاژ تونس نیز از لوله های مستطیل شکل توخالی استفاده می شد و از درون لوله ها هوای گرم تولید شده، عبور می کرد. علاوه بر این، در گوشه ای از اتاق ها، آجرهای مخصوصی کار گذاشته بودند که برجسته بوده و گرما را به دام می انداختند. در نتیجه از هدر رفتن گرما جلوگیری می شد. همچنین از قرن یک میلادی به بعد، از پنجره نیز برای ورود نور خورشید به درون حمام استفاده نمودند. در نتیجه از انرژی خورشیدی نیز برای گرم نگه داشتن فضا بهره بردند.
حجم های آب زیاد موجود در حمام های آنتونی کارتاژ تونس توسط قنات های مختلف فراهم می شد. در مخزن های بزرگ جمع آوری شده و برای گرم شدن وارد مخزن های گرمایی می شد. به عنوان مثال مخزن حمام های دیوکلیتان در روم می توانست حدود ۲۰۰۰۰ متر مکعب آب را در خود داشته باشد. آب در دیگ های سرامیکی گرم می شد. با عبور آب، از سیلندرهای خالی درون کف هم فضا را گرم می نمود و هم وارد حوضچه های آب گرم می شد.
از مهم ترین و برجسته ترین نمونه چنین حمام هایی می توان حمام لپکیس ماگنا (Lepcis Magna) در ۱۲۷ میلادی و با گنبدهایی که همچنان باقی مانده اند، حمام های دیوکلسیان (the Baths of Diocletian) در روم که در سال ۳۰۵ میلادی ساخته شده اند، مجموعه های بزرگ حمام های تیمگاد (Timgad) در افسوس ترکیه مربوط به قرن دوم میلادی و در نهایت حمام های آنتونی کارتاژ تونس مر بوط به تاریخ ۱۶۲ میلادی نام برد.
برای ساخت حمام های آنتونی کارتاژ تونس مکانی رو به دریا را انتخاب کرده اند. از محل ویلاهای رومی کمی پیاده روی به سمت تپه ها دارید. این حمام در زمان هادریان (Hadrian) ساختش شروع شد و در قرن دوم میلادی و زیر نظر آنتونی Antoninus اتمام یافت. حمام هاز آنتونی کارتاژ تونس بزرگ ترین حمام رومی در خارج از روم بود که آب خود را از قنات بزرگ زاقوآن (Zaghouan aqueduct) تامین می نمود. هر چند که امروزه از این بنا تنها کمی از دیواره ها و پی ها به جا مانده است اما مقیاس بزرگ آن شما را شگفت زده خواهد کرد. نگاهی به نقشه و پلان بنا از بالا به شما دید و تصوری از شکل و بزرگی حمام می دهد و می توانید پیچیدگی و رونق حمام در زمان ساختش را تصور کنید.
این حمام در سال ۴۳۹ میلادی، در حمله وندالس (Vandals) نابود شد و سنگ های آن بعدها در دوران تسلط اعراب در تونس برای ساخت بناهای دیگر استفاده شد. اگر قصد سفر به تونس و دیدن این حمام بی نظیر را دارید می توانید بلیط هواپیمای خود را از الی گشت خریداری کنید. برای رزرو هتل نیز می توانید از سایت یا اپلیکیشن الی گشت اقدام کنید.
منبع: ancient.eu