کشور عزیزمان ایران پر است از جاذبه‌های تاریخی دیدنی که یادگار تاریخ پرفراز و نشیب و حکومت‌های مختلف هستند. این یادگارهای تاریخی در برخی شهرهای ایران بیشتر از بقیه یافت می‌شوند، چرا که این شهرها در سلسله‌های قدیمی کشورمان پایتخت و یا مرکز مهم حکومتی بوده‌اند. یکی از این شهرها که در استان سمنان واقع شده، شهر دامغان است. این شهر پر است از آثار تاریخی دیدنی، از برج و آتشکده گرفته تا مساجد دوران اسلامی. اگر مایلید با جاذبه های دامغان این شهر صددروازه آشنا شوید، در این مقاله با الی گشت همراه باشید.
بهتر است پیش از معرفی جاذبه های دامغان، قدری بیشتر درباره این شهر بدانیم. دامغان در استان سمنان و در شمال شرق ایران واقع شده و به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود دو نوع آب‌وهوا دارد. این شهر از شمال به جنگل و کوه، و از جنوب به کویر می‌رسد. به همین علت بخش شمالی دامغان آب‌وهوای معتدل به همراه بارندگی دارد و بخش جنوبی آن، از آب‌وهوای کویری و خشک برخوردار است.
دامغان را در گذشته با نام‌های مختلفی از جمله «هکاتوم پلیس» یا «صددروازه» و «ده مغان» می‌شناختند. این شهر یکی از پایتخت‌های اصلی حکومت اشکانیان بوده. همچنین از دامغان در کتیبه «سارگون دوم آشوری پات نانه» تحت عنوان «گومش» یا «قومس» اسم برده شده. حتی هنوز می‌توان بقایایی از دیوار مشهور «بارو» را که زمانی پیرامون آن کشیده شده بود، دید. امروزه اما دامغان را به پسته‌های خوبش می‌شناسند.
حالا که کمی با این شهر باستانی آشنا شدیم بهتر است به سراغ جاذبه‌های گردشگری آن برویم. جاذبه های دامغان بسیارند. در این مقاله تلاش می‌کنیم تا مهمترین آنها را به شما معرفی کنیم.
یکی از مشهورترین جاذبه های دامغان مسجد تاریخانه است که به‌نوعی نماد شهر دامغان هم به شمار می‌رود. این مسجد که در جنوب شرقی دامغان واقع شده به باور بسیاری، مهمترین و قدیمی‌ترین بنای شهرستان دامغان است. متأسفانه باید گفت امروزه تنها ساختمانی مخروبه از این سازه باقی‌مانده که ۲۶ ستون دایره‌ای‌شکل با ارتفاعی نزدیک به ۶ متر از زمین تا پشت‌بام دارد. به همین علت آن را «چهل‌ستون» می‌نامند.
شاید برایتان جالب باشد که طی بررسی‌های انجام شده به‌وسیله اداره کل باستان‌شناسی، می‌توان گفت بنای اولیه این ساختمان در واقع آتشکده بوده که با الگوبرداری از بناهای دوران ساسانیان، ساخته شده و در قرن دوم هجری قمری، هنگامی که اعراب مسلمان بر ایران مسلط شدند، تغییر کاربری داده و به مسجد تبدیل شده است. شاید بخواهید بدانید چرا به این بنا تاریخانه می‌گویند؟ «تاری» در ترکی به معنای «خدا» است. گفته می‌شود بعد از آن که این اثر تاریخی به مسجد تغییر کرد، به «تاریخانه» به معنای خانه‌ی خدا معروف شد.
آدرس: استان سمنان، دامغان، میدان امام خمینی، خیابان شهید مطهری، مسجد تاریخانه
از دیگر جاذبه های دامغان باید از محوطه تاریخی تپه‌حصار نام برد. این تپه باستانی از ارزشمندترین میراث ایران باستان و استان سمنان است و در کنار‌ه‌های قسمت جنوبی شهرستان دامغان واقع شده. این منطقه باستانی طی کاوش‌ها و پژوهش‌هایی که توسط «اریش فردریش اشمیت» انجام شد، برای اولین‌بار کشف شد.
گفتنی است بعد از سه بار حفاری در این ناحیه تاریخی و به‌واسطه کشف گل نبشته‌هایی منقوش به خط میخی بابلی قدیم، اطلاعاتی ارزشمند در مورد تپه‌حصار به دست آمد. گرچه این گل نبشته‌ها هنوز ترجمه یا اصطلاحاً خوانده نشده است. این آثار متعلق به ۲۰۰۰ تا ۲۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح هستند. برخی تاریخ‌شناسان این کشفیات را گواهی بر مبادلات فرهنگی تمدن‌های فلات ایران و بین‌النهرین در زمان‌های دور می‌دانند، اما متأسفانه جزئیات و اطلاعات دقیقی از آن، به دست نیامده است.
آدرس: استان سمنان، دامغان، جاده حیدرآباد، محوطه تاریخی تپه‌حصار
برج چهل‌دختر هم از جاذبه های دامغان است. در قسمت غربی شهرستان دامغان، بنایی کهن با متعلق به اواسط قرن پنجم هجری قمری وجود دارد که به برج چهل‌دختر مشهور است. این بنا در واقع سازه‌ای آجری است که پشت آرامگاه امامزاده جعفر، در کنار جاده دامغان به سمنان و با ارتفاعی معادل با ۱۵ متر ساخته شده.
قدمت بنا را می‌توان از کتیبه‌ای تقریباً ناخوانا به خط میخی که در قسمت بیرونی برج قرار دارد، متوجه شد. این سازه به علت برخورداری از گنبدی بزرگ، تزیینات باشکوه نمای بیرونی، خطاطی و استحکام قابل‌توجهش که باگذشت زمان زیاد همچنان سالم مانده، یکی از ارزشمندترین و مهمترین آثار تاریخی به‌جامانده از ایران قدیم در شهر دامغان است. باتوجه‌به کتیبه‌‌ی موجود می‌توان گفت این بنا به همت «باو شجاع اسفر بیگی، پیر اصفهان» ساخته شده است.
آدرس: استان سمنان، دامغان، خیابان فلاحی، پشت آرامگاه امامزاده جعفر، برج چهل‌دختر
مطالب مرتبط
سفر به دامغان، شهر صد دروازه اشکانیان
یکی از مهمترین جاذبه های دامغان از نوع طبیعی آن که البته قدمتی تاریخی هم دارد غار شیر بند است. این غار در ۱۲ کیلومتری شمال شرقی دامغان واقع شده. این اثر طبیعی و بسیار دیدنی استان سمنان در واقع از زیباترین غارهای موجود در ایران به شمار می‌رود. گفتنی است دهانه‌ی غار در کوهی صخره‌ای که در ارتفاع ۵۰ متری از سطح رودخانه قرار دارد، قرار گرفته.
از دیدنی‌های این غار باید به قندیل‌های آهکی در رنگ‌ها و اندازه‌های متفاوت و رسوبات کربنات کلسیم محلول در آب که شبیه به گچ‌بری‌های بناهای مجلل و کاخ‌های باشکوه است و به شکل گل‌کلمی و بلورهای سوزنی شکل دیده می‌شود، اشاره کرد. جالب است بدانید که زمین‌شناسان معتقدند این غار دیدنی قدمتی بین ۱۳۶ تا ۱۹۰ میلیون سال دارد.
آدرس: استان سمنان، ۱۲ کیلومتری شمال شرق دامغان، روستای جزن، غار شیر بند
نمی‌توان از جاذبه های دامغان صحبت کرد و اسمی از برج طغرل نبرد. برج طغرل که به برج مهمان‌دوست و برج معصوم زاده هم معروف است متعلق به دوران سلجوقیان است و در بخش جنوبی روستای مهمان‌دوست و ۱۶ کیلومتری شهر دامغان واقع شده. ارتفاع این برج، ۱۴.۵ متر بوده و در بخش بالایی آن کتیبه‌ای به خط کوفی دیده می‌شود که به تاریخ ساخت بنا اشاره می‌کند. این بنای تاریخی آجری با تزیینات زیبایش در سال ۱۳۱۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
نکته جالب‌توجه در معماری برج مهمان‌دوست دامغان، ماندگاری تیزی لبه تزیینات قرنیز، باآن‌همه پیچ‌وخم پس از چیزی حدود ۱۰۰۰ سال است. این لبه‌های تیز حتی از فاصله دور هم کاملا دیده می‌شود. گفتنیست لبه آجرهای قرنیزها را طوری تراشیده‌اند که انگار چوب را با اره بریده باشند!
آدرس: استان سمنان، دامغان، جنوب روستای مهمان‌دوست، بین روستای مهمان‌دوست و روستای امام آباد، برج طغرل
یکی دیگر از جاذبه های دامغان چشمه‌علی است که تفرجگاهی متعلق به دوران قاجار بوده و دو بنای قاجاری در میان انبوه درختان بید در آن به چشم می‌خورد. این بناها شامل «ساختمان آغامحمدخانی» که دوران حکومت «آغامحمدخان» قاجار ساخته شده و «ساختمان فتحعلی‌شاهی» که در دوره حکومت «فتحعلی‌شاه» قاجار ساخته شده، می‌شود. گفتنی است چشمه‌علی از زمان‌های گذشته، به دلیل سرسبزی و آب‌وهوای خوبش، موردتوجه گردشگران و به‌خصوص پادشاهان قاجار بوده است.
زیبایی عمارت، استخر و همچنین درختان سرسبز و سر‌به‌فلک‌کشیده هر گردشگری را در بازدید از این مورد از جاذبه های دامغان به وجد می‌آورد. گفتنی است این محوطه در زمان ساخت، دارای گرمابه و مسجد هم بوده است.
آدرس: استان سمنان، بزرگراه ۷۰ آسیا، ۳۰ کیلومتری شمال غرب دامغان، چشمه‌علی
گنبد زنگوله هم از دیگر جاذبه های دامغان از نوع تاریخی است.این گنبد در جنوب غربی شهر دامغان و در پارک شهید مولایی قرار دارد. این بنا پلانی مستطیلی دارد و ابعاد آن از خارج ۱۴/۶۰ در ۱۸/۱۲ متر و از داخل ۱۰/۴۰ در ۱۰/۴۰ متر است. این گنبد متعلق به قرن هفتم هجری قمری بوده و از خشت خام ساخته شده است.
گفتنی است گنبد این مورد از جاذبه های دامغان، مدت‌ها پیش فروریخته اما با بررسی آثار باقی‌مانده می‌توان گفت که گنبدی زیبا بر آن استوار بوده. وجود چند نمای قبر مانند، در داخل بنا و عدم شناخت هویت واقعی این سازه داستان‌های زیادی درباره مدفونین زیر این گنبد به وجود آورده. عده‌ای شخص مدفون در این بنا را یکی از سرداران یعقوب لیث صفاری به نام «زنگارود» می‌دانند و اسم زنگوله را تغییری از همین نام. بعضی هم این بنا را به عنوان آرامگاه شاعر بزرگ مُسَمَط‌گوی ایران، منوچهری دامغانی می‌شناسند. گفتنی است این اثر تاریخی در سال ۱۳۴۶ شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آدرس: استان سمنان، دامغان، خیابان شهید فلاحی، گنبد زنگوله
این دریاچه یکی از محبوب‌ترین جاذبه های دامغان است. دریاچه حاج علی‌قلی در ۳۰ کیلومتری جنوب شرق دامغان قرار گرفته و قسمتی از دریای بزرگی است که امروزه اثری از آن باقی نمانده جز املاح نمک. املاح نمک این دریاچه به شکل پولیگون‌های شش‌ضلعی بر زمین نقش بسته‌اند. این اشکال آن‌قدر زیبا و منظم هستند که چشم را به خود خیره می‌کنند. چنانچه باران بیاید هم این منطقه مانند آینه‌ای دیدنی پیش رویتان مجسم خواهد شد.
آدرس: استان سمنان، ۴۳ کیلومتری جاده اصفهان، روستای حسن‌آباد، دریاچه نمک
از دیگر آثار تاریخی و جاذبه های دامغان باید به مسجد جامع دامغان اشاره کرد که قدمتی هزارساله دارد. این مسجد در سال ۱۳۱۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. گرچه اطلاعات دقیقی درباره تاریخ اولیه ساخت مسجد جامع دامغان در دست نیست اما حدس زده می‌شود که قدمت آن به دوره سلجوقی برمی‌گردد و احتمالاً در زمان قاجار بازسازی اساسی در آن صورت‌گرفته است. معماری این مسجد بسیار خیره‌کننده و دیدنی بوده و مناره آن با ارتفاع ۳۱ متر، از جالب‌ترین قسمت‌های بناست و تاریخ ساختش به قرن چهار هجری بازمی‌گردد.
آدرس: استان سمنان، دامغان، خیابان شهید مطهری، مسجد جامع دامغان
مورد دیگر در لیست جاذبه های دامغان، قلعه دولت‌آباد است. قدمت این قلعه به اواخر دوره صفویه و اوایل دوره قاجار برمی‌گردد. ورودی این قلعه، دارای دو درِ بزرگ چوبی و دوازده‌برج استوانه‌ای است. در زمان‌های قدیم این قلعه در حقیقت دژی دفاعی بوده و از برج‌های داخل آن هم برای سکونت سربازان و نگهبانان استفاده می‌شده. گفتنی است این بنا در سال ۱۳۸۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و امروزه از شناخته‌شده‌ترین جاذبه های دامغان به حساب می‌رود.
آدرس: استان سمنان، دامغان، بخش امیریه، دهستان قهاب صرصر، روستای دولت‌آباد، قلعه دولت‌آباد
یکی از محبوب‌ترین جاذبه های دامغان میان گردشگران، بازار سنتی دامغان است که از جمله بازارهای مسقف دوره قاجار به حساب می‌رود و علاوه بر اهمیت تاریخی و فرهنگی برای خرید سوغاتی بسیار مناسب است. این بازار در خیابان امام قرار دارد و دارای سه‌دهنه ورودی از خیابان امام و یک دهنه از طرف بلوار جنوبی و دهنه ورودی دیگر از سمت میدان امام است.
آدرس: استان سمنان، دامغان، خیابان امام خمینی، بازار سنتی دامغان
جاذبه های دامغان تمام‌شدنی نیست. در شمال شرقی دامغان و کنار مسجد جامع، بنایی متعلق به دوران «سلطان مسعود غزنوی» وجود دارد که به «مقبره پیر علم‌دار» معروف است. سازه برجی است مدور و ساخته شده از آجر که ۱۳ متر ارتفاع دارد. این برج، آرامگاه یکی از فرمانروایان دامغان قدیم به نام «محمد بن ابراهیم»، پدر «ابوحرب بختیار» بوده و در اوایل قرن ۵ هجری قمری ساخته شده. اثر تاریخی به تزیینات آجرکاری‌اش و کتیبه‌ای گچی اطراف ایوان مقرنس، مشهور است.
آدرس: استان سمنان، دامغان، محله خور، خیابان مطهری، خیابان نزدیک مسجد جامع، آرامگاه پیر علم‌دار
بقعه امامزاده جعفر از دیگر جاذبه های دامغان است که در واقع بنایی هشت‌ضلعی است و آن را بقعه «امامزاده محمد» از اولاد «امام موسی کاظم» می‌دانند. گنبد این بنا ۱۲ متر ارتفاع دارد و طبق کتیبه‌ای در داخل بنا، قدمت آن به دوران حکومت «شاهرخ تیموری» برمی‌گردد. همچنین در صحن امامزاده و در کنار آن یک بنای چهارضلعی آجری دیده می‌شود که گفته می‌شود مقبره «شاهرخ تیموری» است. برخی بر این باورند که این بنا در گذشته یک خانقاه بوده است.
آدرس: استان سمنان، دامغان، خیابان شهید فلاحی، بقعه امامزاده جعفر
در این مقاله از الی گشت به معرفی ۱۳ مورد از جاذبه های دامغان این شهر باستانی و ارزشمند کشورمان که در استان سمنان واقع شده، پرداختیم. امیدواریم توانسته باشیم قدری به شما در شناخت آثار دیدنی ایران کشور عزیزمان کمک کرده باشیم.