جاده ابریشم، راهی برای گسترش تمدن از ابتدای تجارت تا عصر اکتشاف

جاده ابریشم

جاده ابریشم یک شبکه قدیمی از مسیرهای تجاری بود که به طور رسمی در دوران سلسله هان چین برقرار شد. این جاده مناطقی را بین دنیای باستانی در بین سال های ۱۳۰ پیش از میلاد تا ۱۴۵۳ مرتبط می کرده است. همانطوری که این جاده یک مسیر منفرد از شرق به غرب نبوده است بنابراین اصطلاح مسیرهای ابریشم بیشتر مورد توجه مورخان قرار گرفته است. البته که جاده ابریشم نام شایع و شناخته تر آن می باشد. با الی گشت همراه شوید تا در مورد این مسیر تاریخی بیشتر بدانیم.

نامگذاری جاده ابریشم

مطالب مرتبط:
معرفی ۱۰ مورد از خطرناک ترین جاده های جهان
موزه ملی ابریشم چین
عجایب ساخته دست بشر در جهان

مارکوپولو اروپایی کاوشگر که از سال ۱۲۵۴ تا ۱۳۲۴ میلادی زندگی می کرده در این مسیرها سفر کرد و در حرکت مشهور خود آن ها را عمیقا توصیف نمود اما با نامگذاری به آن اعتبار نداد. جغرافیادان و مسافر آلمانی به نام فردیناند ون ریچدوفن (Ferdinand von Richthofen) در سال ۱۸۷۷ میلادی این راه ها را جاده ابریشم یا مسیرهای ابریشم نامید. مارکوپولو و ریچدوفن هر دو به کالاهایی که در جاده ابریشم حمل و نقل می شدند اشاره نموده اند.

از جمله کالاهایی که از غرب به شرق از طریق این جاده منتقل می شده است شامل اسب ها، زین و وسایل سوارکاری، انگور، سگ ها و سایر حیوانات مشابه، خز و پوست حیوانات، عسل، میوه ها، ظروف شیشه ای، پتو، فرش، منسوجات، طلا و نقره، شترها، بردگان و سلاح و زره پوش بوده است. از طرف دیگر کالاهایی که از شرق به غرب تجارت می شده شامل ابریشم، چای، رنگ ها، سنگ های قیمتی، فنجان ها و گلدان ها، ظروف چینی، ادویه جات، مصنوعات برنز و طلا، دارو، عطر و ادکلن، عاج، برنج، کاغذ و باروت بوده است.

بسته شدن جاده ابریشم و عصر اکتشاف

این ساختار شبکه از مسیرها به طور منظم از ۱۳۰ سال پیش از میلاد و زمانی که امپراتور هان به طور رسمی تجارت خود را با غرب آغاز کرد استفاده می شده است. در سال ۱۴۵۳ میلادی زمانی که امپراتوری عثمانی تجارت با غرب را تحریم کرد مسیرهای این جاده را مسدود نمود. در این زمان اروپایی ها از محصولات شرقی استفاده می کردند بنابراین پس از بسته شدن جاده ابریشم تجار به دنبال یافتن مسیرهای جدید تجاری برای پاسخگویی به تقاضای این کالاها بودند.

بستن جاده ابریشم باعث شد تا عصر کشف در بین سال های ۱۴۵۳ تا ۱۶۶۰ میلادی آغاز شود. مهاجران اروپایی برای جایزیگی تجارت مجبور شدند تا به دریاها رفته و نقشه های مسیرهای دریایی جدیدی را ایجاد نمایند. عصر کشف بر فرهنگ سراسر جهان تاثیر بسیاری گذاشت. کشتی های اروپایی و به نام های کشورشان، فرهنگ و مذهب خود را به دیگران انتقال داده و در عین حال آن ها نیز تحت تاثیر فرهنگ سرزمین های مقصد خود قرار گرفتند. جاده ابریشم از زمان باز شدن تا بسته شدن آن تاثیر زیادی در توسعه تمدن در جهان داشته است و تصور دنیای مدرن بدون آن دشوار است.

مسیر سلطنتی فارس ها

تاریخچه جاده ابریشم در عمل به پیش از سلسله هان باز می گردد. این مسیر به عنوان جاده سلطنتی فارس ها که یکی از مهمترین شرکا در طول مسیر این جاده بودند در زمان امپراتوری هخامنشیان و در حدود ۵۰۰ سال پیش از میلاد تاسیس شد. جاده سلطنتی فارس ها از سوسا در شمال ایران امروزی آغاز شده و تا دریای مدیترانه و آسیای میانه و ترکیه امروزی امتداد می یافت. ایستگاه های مختلفی در سراسر این مسیر وجود داشته که با اسب های تازه نفس برای نامه رسان ها مورد استفاده قرار می گرفت تا بتوانند سریعا پیام های خود را در سراسر امپراتوری منتقل نمایند. این خطوط قرن ها بعد به عنوان الگوی برای پست ایالات متحده مورد استفاده قرار گرفت. فارس ها به دقت از جاده سلطنتی محافظت کرده و در طول زمان آن را به جاده های کوچکتری گسترش دادند. در نهایت این مسیرها به قاره هند، بین النهرین و مصر منتهی شدند.

چین و مسیرهای غربی

پس از اینکه الکساندر بزرگ ایران را فتح نمود، در سال ۳۳۹ پیش از میلاد او شهر اسکندریه اشکات را در دره فرگانا (Fergana) تاسیس کرد که امروزه در کشور تاجیکستان واقع شده است. در طول زمان جنگجویان مقدونی در کنار بومیان این منطقه جمعیتی را با فرهنگ بومی ایجاد کرده که تحت سلطه الکساندر رشد کرد. در زمان حکومت دولت یونانی بلخ و در سال های ۲۶۰ تا ۱۹۵ پیش از میلاد، امپراتوری روم سرزمین های خود را مجددا گسترش داد. بر اساس آنچه مورخ یونانی استرابو (Strabo) نوشته، گفته شده است که رومی ها امپراتوری خود را تا سرس (Seres) گسترش دادند. سرس نامی بود که یونانی ها و رومیان آن را چین می دانسته و به نام سرزمینی که ابریشم از آن آمده شناخته می شده است. بنابراین تصور می شود که اولین ارتباط بین چینی و غرب در حدود ۲۰۰ سال پیش از میلاد صورت گرفته است.

سلسله هان چین که از ۲۰۲ تا ۱۵۰ پیش از میلاد حکومت می کرده است به طور معمول توسط قبایل عشایری ژیانگنو (Xiongnu) در مرزهای شمالی و غربی مورد آزار و اذیت قرار می گرفت. در سال ۱۳۸ پیش از میلاد امپراتور وو (Wu) فرستاده خود به نام ژانگ کیان (Zhang Qian) را برای مذاکره با مردم یوجی (Yuezhi) برای کمک به شکست ژیانگنو فرستاد. سفر ژانگ کیان موجب شد تا او بتواند با بسیاری از فرهنگ ها و تمدن ها در آسیای مرکزی ارتباط برقرار کند. در میان این افراد کسانی مانند دایوان (Dayuan) و یونیونز بزرگ (Great Ionians) از بقیه مهمتر بودند. دایوان است های قدرتمندی داشت. بنابراین ژانگ کیان به امپراتور خود گزارش داد که آن ها می توانند به طور موثری در مقابل مهاجمان کمک نمایند.

از اثرات سفر ژانگ کیان نه تنها ارتباط بیشتر بین چین و غرب بلکه یک برنامه اصلاح شده برای انتقال اسب و سازماندهی آن ها در سراسر سرزمین چین برای تجهیز سواره نظام بود. این نوع از اسب ها به مدت طولانی در چین شناخته شده بود و در اوایل سلسله شانگ در سال های ۱۶۰۰ تا ۱۰۴۶ پیش از میلاد نیز در جنگ ها برای سواره نظام و ارابه ها مورد استفاده قرار می گرفت. بنابراین چینی ها به سرعت عاشق اسب های غربی شدند. به این شکل سلسله هان توانست تا با اسب هایی که از دایوان گرفته بود مهاجمان شمالی را از بین ببرد. این موفقیت امپراتور چین را به این فکر انداخت که می تواند چیزهای دیگری را نیز از طریق تجارت با غرب به دست آورد. بنابراین جاده ابریشم در ۱۳۰ سال پیش از میلاد راه اندازی شد.

بین سال های ۱۷۱ تا ۱۳۳ پیش از میلاد مهرداد اول از اشکانیان مبارزه ای را برای تقویت و گسترش پادشاهی خود در بین النهرین آغاز نمود. پادشاه سلوکی آنتیوخوس هفتم (Antiochus) که با کشورگشایی او مخالف بود تصمیم گرفت تا علاوه بر این انتقام مرگ برادرش دمیتریوس را نیز بگیرد بنابراین علیه نیروهای اشکانی و جانشین مهرداد یکم به جنگ پرداخت. با شکست آنتیوخوس، بینالنهرین تحت حکومت اشکانیان قرار گرفته و بدین ترتیب کنترل جاده ابریشم را در دست گرفتند. سپس اشکانیان به واسطه های مرکزی میان چین و غرب تبدیل شدند.

کالاهایی که از طریق جاده ابریشم تجارت می شدند

در حالی که بسیاری از کالاهای مختلف در طول جاده ابریشم جا به جا می شده اند اما محبوبیت ابریشم چینی در غرب و به خصوص در روم بسیار بیش از سایرین بوده است. مسیرهای این جاده از چین آغاز شده و با عبور از هند و آسیای صغیر، از طریق بین النهرین به مصر و قاره آفریقا، یونان و روم و تا بریتانیا گسترش یافت.

منطقه بین النهرین شمالی که ایران امروزی در آن واقع شده است به عنوان بخشی از امپراتوری اشکانی مبادلات فرهنگی را با چین که نزدیکترین شریک تجاری آن بود آغاز نمود. کاغذ که در زمان سلسله هان در چین اختراع شده بود و همچنین باروت که آن نیز یک اختراع چینی بود تاثیر بیشتری نسبت به ابریشم بر فرهنگ تمدن ها داشت. همچنین ادویه های مختلف از شرق نیز بیشتر از صنعت مد که تحت تاثیر ابریشم بود رشد کرده اند. با این حال در زمان امپراتوری روم به نام آگوستوس تجارت بین چین و غرب شدت گرفته و ابریشم کالای مورد علاقه در مصر، یونان و به ویژه در روم بود.

میراث جاده ابریشم

ارزشمندترین بخش جاده ابریشم تبادل فرهنگی آن بود. هنر، مذهب، زبان، علم، معماری و هر عنصر تمدن دیگر در امتداد این مسیر مبادله گردید و همچنین کالاهای تجاری توسط بازرگانان از کشوری به کشور دیگر حمل شد. در کنار این ها بیماری نیز از طریق این مسیر منتقل شده و تصور می شود که طاعون بوبونی در سال ۵۴۲ میلادی توانست از طریق همین جاده به قسطنطنیه رسیده و امپراتوری بیزانس را تخریب نماید.

بسته شدن جاده ابریشم تجار را مجبور کرده تا بتوانند تجارت خود را از طریق دریاها به انجام رسانده و منجر به آغاز عصر اکتشاف شد. در زمان خود جاده ابریشم برای گسترش درک مردم از جهانی که در آن زندگی می کرده اند مورد استفاده قرار می گرفت. بسته شدن آن اروپاییان را به سراسر اقیانوس ها کشانده و باعث شد تا در نهایت دنیای جدید آمریکا را در اصطلاح خودشان بدست آورند. به این ترتیب می توان گفت که آغاز و پایان جاده ابریشم زمینه ای برای توسعه جهان مدرن را ایجاد کرده است.

منبع: www.ancient.eu