تکیه بیگلر بیگی یکی از مکان‌های تاریخی و زیبای کرمانشاه است که قدمت آن مربوط به دوره قاجار است و فردی به نام عبدالله خان ملقب به بیگلربیگی آن را ساخته است. این تکیه تاریخی و زیبا در تاریخ ۱۹ آذر ۱۳۷۵ با شماره ۱۷۹۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید، و نه‌تنها از نظر معماری موردتوجه بسیاری است؛ بلکه تزیینات آینه‌کاری و گچ‌بری بسیار زیبایی دارد که جذابیت زیادی به آن بخشیده‌اند. اولین موزه پارینه‌سنگی در خاورمیانه با نام موزه پارینه‌سنگی زاگرس و همچنین موزه خط و کتابت در تکیه بیگلر بیگی واقع شده‌اند و با بازدیدکردن از این مکان تاریخی این امکان را دارید که به تماشای دو موزه جذاب هم بروید. به تکیه بیگلر بیگی عمارت فراش‌باشی نیز می‌گویند.
برای خرید بلیط هواپیما و رزرو هتل در کرمانشاه به الی گشت مراجعه کنید
- نشانی: استان کرمانشاه، شهر کرمانشاه، خیابان مدرس، روبه‌روی مسجد جامع
تکیه بیگلر بیگی در محله تاریخی فیض‌آباد واقع در خیابان مدرس کرمانشاه و مقابل مسجد جامع قرار دارد.
تکیه تاریخی بیگلر بیگی که در مناطقی از بافت تاریخی کرمانشاه واقع شده است، از نظر قدمت ساخت مربوط به دوره قاجار است و به همین دلیل، ترکیبی از معماری که در دوره زندیه و قاجاری رواج داشته است را در جلوی چشم بازدیدکنندگان به نمایش می‌گذارد. این بنا علاوه بر ارزش تاریخی که برای ایران دارد، معماری و تزیینات آینه‌کاری خیره‌کننده‌ای دارد که برای هر بازدیدکننده‌ای از این مکان می‌تواند جذابیت بسیاری داشته باشد. در طول ساعتی که در این مکان مشغول بازدید هستید، حتماً با قاب عکس‌های زیادی روبرو می‌شوید که متعلق به بانی‌های تکیه و افراد سرشناس شهر است.
قرارگرفتن موزه معروف پارینه‌سنگی زاگرس و موزه خط و کتابت در این تکیه بیگلربیگی اهمیت این محل را افزوده است و بازدید از این تکیه را در سفر به کرمانشاه حتمی کرده‌اند. مساحت تکیه تاریخی بیگلر بیگی درگذشته بالغ بر ۴۰۰۰ مترمربع بود و فضای بسیار زیادی در چپ و راست در ورودی بنا قرار گرفته بود. از بناهایی که سمت چپ تکیه وجود داشت برای پذیرایی از مهمانان غریبه استفاده می‌شد و فضاهای سمت راست مخصوص احشام و نگهداری دام بود. اکنون به دلیل اینکه این بخش‌ها واگذار شده‌اند، تکیه بیگلر بیگی مساحتی حدود ۲۰۰۰ مترمربع را دارا است.
ساخت تکیه تاریخی و زیبای بیگلر بیگی واقع در شهر کرمانشاه در سال ۱۳۰۹ هجری قمری توسط شخصی به نام مرحوم خادم الحسین عبدالله خان فراش‌باشی که به بیگلربیگی ملقب بود و از مقامات مشهور و بسیار بانفوذ کرمانشاه در دوره حکومت قاجار بود شروع شد. ساخت این تکیه با تلاش معماران این دوره از تاریخ ۶ سال بعد یعنی در سال ۱۳۱۵ هجری قمری به پایان رسید. تزیینات آن که گچ‌بری و آینه‌کاری بود، هم در سال ۱۳۲۶ هجری قمری کامل شد، ازآن‌پس مورداستفاده قرار گرفت.
تکیه بیگلر بیگی درگذشته نه‌تنها در مراسم مذهبی میزمان همیشگی بود، بلکه محل دارالحکومه عبدالله خان و همچنین محل زندگی برادران و پسرهای او هم بود. این تکیه در تاریخ ۱۹ آذر ۱۳۷۵ با شماره ۱۷۹۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و میراث‌فرهنگی پس از خرید ملک در سال ۱۳۸۰، بازسازی‌هایی را در سال‌های ۱۳۸۱ و ۱۳۸۲ انجام داده است. در سال ۱۳۸۳ خورشیدی موزه خط و کتابت در این تکیه زیبا و تاریخی برپا شده است و در سال ۱۳۸۷ در ضلع جنوبی، موزه بسیار مشهور پارینه‌سنگی زاگرس آغاز به کارکرد.
تکیه زیبای بیگلر بیگی یادگاری از دوره قاجار، دارای سه درب ورودی است.
درب ورودی اصلی در جنوب شرقی آن مکان قرار گرفته است. سر درب ورودی این تکیه زیبا و تاریخی با مقرنس‌های گچی و گچ‌بری‌های برجسته خودنمایی می‌کند. همچنین در دو طرف درب ورودی، دو ردیف طاق‌نما به چشم می‌خورد که طاق‌نمای ردیف پایین با مقرنس‌های گچی و گچ‌بری‌های زیبا تزیین شده است. تزیینات داخل طاق‌نماهای ردیف بالایی پیکره‌های گچی از شخصیت‌های دوره قاجار است.
پس از سر درب ورودی در تکیه بیگلر بیگی، فضایی به نام هشتی قرار دارد. در دیوارهای این فضا طاقچه‌هایی به چشم می‌خورد و سقف آن با رسم بندی‌هایی از جنس آجر تزیین شده است. در ضلع شمالی فضای هشتی، سر دری از جنس چوب وجود دارد که از طریق آن می‌توان وارد خانه‌های وابسته به تکیه بیگلر بیگی شد.
پس از فضای هشتی، دالان نسبتاً طولانی وجود دارد که انتهای آن به حیاط اصلی تکیه بیگلر بیگی متصل می‌شود و با تزیینات معقلی تزیین شده است. در ضلع جنوبی فضای دالان، دو درب گاه از جنس چوبی خواهی دیده که از طریق آن‌ها می‌توان به خانه‌های قسمت جنوبی تکیه بیگلر بیگی دسترسی پیدا کرد. در ضلع شمالی فضای دالان ورودی دیگری دیده می‌شود که به کوچه بن‌بست می‌رسد. از طریق این ورودی از فضاهای مسکونی ضلع شمالی تکیه بیگلر بیگی می‌توان استفاده کرد. ورودی سوم در سمت جنوب غربی قرار گرفته شده است.
در تکیه بیگلر بیگی، حیاط نسبتاً وسیع با حوضی بزرگ وجود دارد که کف آن حدود ۲٫۵ متر از سطح خیابان پایین‌تر قرار گرفته است. این حیاط وسیع در ماه محرم میزبان جمعیت بسیاری از عزاداران عاشق حسینی می‌شود. چنگک‌هایی که از گذشته در قسمت ایوان غربی تکیه بیگلر بیگی باقی‌مانده است، حکایت از این دارد که در فصل زمستان با برپاکردن چادر در حیاط تکیه بیگلر بیگی از عزاداران استقبال می‌کردند.
علاوه بر این در ضلع شمال شرقی حیاط بزرگ تکیه، آشپزخانه‌ای وجود دارد که در ایام محرم برای تهیه غذای عزادارانی که به این تکیه بیگلربیگی آمده بودند مورداستفاده قرار می‌گرفت. از اره حیاط تکیه بیگلربیگی، سنگی است و در برخی قسمت‌ها می‌توان پلاک‌های سنگی با نقش‌های هندسی و گیاهی را دید. اطراف حیاط با فضاهای زیادی احاطه شده است، به‌طوری که از فضاهای شمال شرقی و جنوبی حیاط تکیه بیگلربیگی، مسکونی استفاده می‌شد و در بخش غربی، گنبدخانه قرار دارد. قسمت شرقی حیاط هم فضاهای دوطبقه دارد.
قسمت جنوبی حیاط از چهار فضا تشکیل شده که سه فضای آن پنجره‌های ارسی دارد. برای دسترسی به این فضاها از پلکان سنگی داخل حیاط تکیه بیگلربیگی استفاده می‌شود. این بخش از تکیه بیگلربیگی هم حدود یک متر بالاتر از کف حیاط است. در بخش شمالی حیاط، دوطبقه دارد. یک زیرزمین هم در این بخش ساخته شده است که راه دسترسی به آن از طریق پلکان داخل حیاط امکان‌پذیر است.
زیرزمین تکیه بیگلربیگی حوض‌خانه، محل استراحت مخصوص تابستان و تعدادی اتاق دارد. پنجره‌های زیرزمین به شکل پنجره مشبک یا به‌اصطلاح زنبوری هستند که در واقع کار بادگیر را انجام می‌دهند و همان کارایی را برای زیرزمین دارند. سقف حوض‌خانه و استراحتگاه تابستانی با تیرهایی از جنس چوب و تخته‌کوبی پوشیده شده‌اند و اتاق‌های اطراف طاق‌های آجری با تزیینات گچ‌بری دارند. در بین حوض‌خانه و استراحتگاه، دو ستون زیبای چوبی مقرنس‌کاری دیده می‌شود که ساقه ستون‌ها به‌صورت چندوجهی و سرستون‌ها از نوع سرستون‌های چوبی است.
تکیه بیگلر بیگی دارای ۲۴ اتاق است. دسترسی به این اتاق‌ها که در طبقه اول واقع شده‌اند از طریق پلکان‌های داخل حیاط امکان‌پذیر است. کف اتاق‌ها یک متر بالاتر از سطح حیاط است و در هر یک از این اتاق‌ها در تکیه بیگلر بیگی ۱۶ طاقچه ی دوطبقه ساخته شده است که برای نگهداری و محافظت از وسایل شخصی افراد در اتاق‌ها استفاده می‌شدند.
بنای تکیه بیگلر بیگی اتاق‌هایی که در طبقه دوم آن واقع شده‌اند، با ارتفاع ۱٫۵ متری است که به‌عنوان انباری از آن استفاده می‌کردند. برای دسترسی به طبقه دوم باید از پلکان موجود در اتاق جنوب شرقی تکیه بیگلر بیگی استفاده کنند.
موقعیت مکانی شاه‌نشین در تکیه بیگلر بیگی در طبقه اول آن بخش شمالی است و اطراف فضاهای بسیاری به چشم می‌خورد. در شاه‌نشین ارسی‌های چوبی بسیار زیبایی مشاهده می‌کنید که در دو طرف، ستون نماهایی از جنس گچ خودنمایی می‌کنند. ساقه این ستون نماها دارای تزیینات قاشقی و سرستون‌ها از نوع سرستون‌های بیزانس با طرح و نقش‌های گل‌وگیاه است.
فضای داخلی شاه‌نشین در تکیه بیگلر بیگی هم تزیینات گچ‌بری و طرح‌های هندسی، نقش‌های گیاهی، قاب‌بندی‌ها، نقش عقاب و ستون‌های گچی، برای هر بیننده‌ای جذابیت بسیاری ایجاد کرده است. در بخش بالایی فضای شاه‌نشین در بنای تکیه بیگلر بیگی قابی گچی دیده می‌شود که در داخل آن عبارت «یا اباعبدالله الحسین و تاریخ ۱۲۶۲» نوشته شده است و به نظر می‌رسد که تاریخ به‌جای‌مانده از این نوشته زمان تکمیل گچ‌بری‌های تکیه باشد. به‌احتمال زیاد کاربری اتاق شاه‌نشین پذیرایی و ملاقات افراد با بیگلربیگی بود و اتاق‌های اطراف و طبقه‌بالایی آن، فضایی برای استراحت بودند.
مطالب مرتبط
راهنمای سفر به کرمانشاه: جاذبه‌های دیدنی، فرهنگ محلی و نکات مهم
فضای گنبدخانه در تکیه بیگلر بیگی مهم‌ترین بخش آن شمرده می‌شود که موقعیت مکانی این فضا در تکیه در بخش غربی واقع شده است و ایوان نسبتاً بزرگی دارد که از طریق پلکانی سنگی به حیاط متصل می‌شود. دو ستون از جنس چوب نسبتاً بلند و دو ستون نما در این ایوان به چشم می‌خورد که سطح هر یک از آن‌ها پوششی از گچ است. سرستون‌های آن‌ها هم شبیه به سرستون‌های بیزانس، با گچ‌بری‌های گل‌وگیاه زینت گرفته‌اند. در سقف ایوان از تزیینات منبت‌کاری استفاده شده است. در چوبی بزرگی که ارسی زیبایی دارد در ایوان وجود دارد که آن را به فضای اصلی حسینیه وصل می‌کند.
فضای حسینیه در تکیه دوطبقه است که دارای ۶ اتاق در هر طبقه دارد. سقف حسینیه پوشش گنبدی دارد که در نمای بیرونی آن شیروانی و در نمای داخلی آن آینه‌کاری زیبایی به چشم می‌خورد. در هر یک از گوشواره‌های فضای حسینیه، پنجره‌ای با طاق به شکل هلالی وجود دارد و اطراف آن با آینه‌کاری عبارات مقدس «لا اله الا الله محمد رسول‌الله» و «علی ولی‌الله» نوشته شده است. آینه‌کاری این بخش را در سال ۱۳۲۶ استاد محمدعلی تهرانی انجام داده است.
از دیگر تزیینات حسینیه که توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند می‌توان به ستون نماهای گچی، طرح‌های هندسی، نقش‌های گیاهی و قندیل‌های شمع‌سوز اشاره کرد. در ضلع جنوبی این فضا، ارسی زیبایی وجود دارد که شیشه‌های رنگی دارد و حسینیه را به حیاط کوچک‌تری وصل می‌کند. از طریق این حیاط می‌توان به مجموعه حمام بیگلربیگی وارد شد. از بخش جنوبی فضای حسینیه برای حضور بانوان در زمان برپایی مراسم عزاداری و نگهداری از وسایل و لوازم مراسم عزاداری استفاده می‌کردند. در ضلع غربی حسینیه هم شاه‌نشین بزرگی بود که در سال‌های گذشته به علت عریض‌تر شدن خیابان مدرس متأسفانه تخریب شده است.
موزه خط و کتابت شهر تاریخی کرمانشاه در سال ۱۳۸۳ خورشیدی در تکیه بیگلربیگی تأسیس شد و اسناد، مدارک و مستندات تاریخی و نسخه‌های خطی را شامل می‌شود. اسنادی مربوط به خانواده بیگلربیگی هم در این موزه موجود است. حدود ۳۰۰ سند و نسخه خطی ارزشمند تاریخی در موزه خط و کتابت این تکیه نگهداری می‌شود. باتوجه‌به قدمت زیادی که این اسناد دارند، برخی از نسخه‌ها به فارسی امروزی ترجمه شده است و در کنار دیگر اسناد برای بازدید قرار گرفته‌اند.
موزه پارینه‌سنگی که نام آن زاگرس است نام موزه‌ای تخصصی است که در زمینه پیش از تاریخ فعالیت دارد و در تکیه بیگلربیگی واقع شده است. این موزه را در سال ۱۳۸۶ فریدون بیگلری و علیرضا مرادی بی‌ستونی تأسیس کرده‌اند. مناطق پارینه‌سنگی موجود در زاگرس و شرایط مناسب این منطقه در اثر شکار، اصلی‌ترین دلایل احداث این موزه در این مکان بوده‌اند. موزه پارینه‌سنگی زاگرس در تکیه بیگلربیگی قدیمی‌ترین مدارک کشف شده از سکونت انسان در ایران مانند ابزارهای سنگی و سنگواره جانوران شکار شده را دارد پارینه‌سنگی قدیمی‌ترین اثری که در این موزه نگهداری می‌شود، ابزاری سنگی با قدمت نزدیک به یک میلیون سال مربوط به دوره کشف رود خراسان است.
موزه پارینه‌سنگی زاگرس اولین موزه خاورمیانه محسوب می‌شود، و به دلیل وجود نمونه‌های شبیه‌سازی شده از انسان نئاندرتال و پخش مستندهایی از دوره پارینه‌سنگی در ایران و جهان و همین‌طور نقشه موقعیت غارهای دوره پارینه‌سنگی ایران که در این موزه موجود است، جذابیت زیادی برای گردشگران این موزه دارد.