محدوده ی دریای خزر از گذشته تا به حال به عنوان یکی از مهمترین مقاصد اقتصادی و گردشگری ایران محسوب می شود. این منطقه به دلیل وسعت آبی گسترده ای که دارد با چندین کشور دنیا دارای مرز مشترک است، که همین موضوع یکی از دلایل اهمیت بالای این منطقه می باشد. با توجه به پیدایش ذخایر نفت و گاز و فروپاشی شوروی اهمیت این منطقه بسیار مورد توجه قدرت های منطقه قرار گرفت. روزانه کشتی های باربری زیادی در این آب های خزر در حال رفت و آمد هستند که همین موضوع خود بسیار نقش این دریا را افزایش می دهد. در حاشیه دریای خزر بنادر زیادی وجود دارد که نقش مهمی در تبادلات تجاری کشورمان ایران دارا هستند، اگرچه بنادر شمالی ایران حجم کمتری از مبادلات تجاری نسبت به بنادر جنوبی کشور دارا هستند اما با توجه به حضور روسیه به عنوان یکی از شرکای مهم و اصلی ایران اهمیت این بنادر نیز بالا می رود. ما در این مطلب از مجله ی گردشگری الی گشت می خواهیم درباره بنادر شمال ایران صحبت کنیم و تعدادی از آن ها را معرفی کنیم.
مطالب مرتبط: بندر کنگ از قدیمی ترین بندرهای ایران جاذبه های گردشگری بندر همیشه بهار چابهار آشنایی با دیدنی های بندر ترکمن
بندر انزلی یکی از مهم ترین شهرهای استان گیلان از نظر گردشگری و اقتصادی است. این شهر را اولین و بزرگترین بندر ایران در سواحل دریای مازندران می دانند. انزلی بعد از شهر رشت که مرکز استان گیلان است، دومین شهر پر جمعیت این استان محسوب می شود. این شهر بندری را که فاصله اش از مرکز استان حدود ۴۰ کیلومتر است، پر بارش ترین شهر ایران از نظر بارش باران می دانند. از لحاظ جغرافیایی این بند از شمال با روسیه و از سمت جنوب با ایران همسایه است، این بندر شمالی سمت غرب با جمهوری آذربایجان و از سمت شرق با جمهوری ترکمنستان و قزاقستان نیز همسایه است. در سواحل دریای خزر بنادری وجود دارد که از معروف ترین و مهمترین آن ها دریای خزر است. موقعیت قرارگیری این بندر در استان گیلان است و از لحاظ گردشگری، اقتصادی و ورزشی بسیار مورد اهمیت است. آب و هوای این منطقه همانند دیگر شهرهای ساحلی ایران معتدل و مرطوب بوده و از شهر پر باران شمال ایران محسوب می شود. این شهر در طول تاریخ همیشه با همین نام شناخته شده و همواره از شهرهای مهم تجاری بین ایران و اروپا بوده، تا جایی که در قدیم به آن دروازه اروپا هم گفته می شده است. این بندر دارای جاذبه های دیدنی بسیاری نظیر تالاب بین المللی انزلی، موج شکن انزلی، بنای حافظیه انزلی، بازدید از کشتی تفریحی میرزا کوچک خان جنگلی، برج ساعت انزلی، موزه نظامی انزلی، بلوار ساحلی و زیبای بندر انزلی و دهکده ساحلی می توانیم اشاره کنیم.
از دیگر بنادر شمال ایران که جز مهمترین بنادر در دریای خزر از لحاظ اقتصادی و تجاری قرار می گیرد نیز بندر نوشهر است. بندر نوشهر از جمله نزدیک ترین بنادر نزدیک به تهرا است که مجهز به خطوط هوایی هم می باشد. در سال ۱۳۱۸ ساخت این بندر به پایان رسید و به بهره برداری نیز رسید. سالانه حدود ۵۰۰ فروند کشتی در بندر نوشهر تردد می کنند و قطعاتی نظیر ماشین آلات کارخانه های ذوب آهن کرج را تخلیه می کنند. از لحاظ جغرافیایی نوشهر حدود ۱۶۳ کیلومتری غرب شهر ساری واقع است. این شهربه دلیل تردد زیاد کشتی های تجاری، از بنادر معتبر شمال ایران است ، همچنین جاذبه های گردشگری زیبایی دارد که سبب می شود این شهر یک شهر توریستی بحساب می آید. جاذبه های گردشگری زیادی در این شهر وجود دارد که اگر بخواهیم به چند مورد از آن ها اشاره کنیم می توانیم بگوییم که قلعه ملک کیومرث که مربوط به دوران تاریخی پس از اسلام است که می توانیم هنگام سفر به این شهر از آن ها دیدن کنید. از دیگر جاذبه های گردشگری در شهر نوشهر پارک جنگلی سی سنگان، که از قدیمی ترین و بزرگترین پارک های جنگلی ایران است و همچنین دریاچه ممرز که به تالاب ارواح مشهور است و همچنین دهکده کندلوس، تالاب فراخین، دریاچه خضر نبی و دریاچه سد خاکی آویدر اشاره بنماییم.
بندر فریدون کنار از دیگر بنادر شمال ایران است که از سال ۱۳۶۹، به عنوان بندر در مجلس شورای اسلامی ایران به تصویب رسید و در طرح از سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۱ مراحل ساخت اسکله در این بندر به پایان رسید. این بندر در پایان ۱۳۸۶ پس از بازدید رئیس جمهور به عنوان بنادر اصلی به رسمیت شناخته شد و با طی کردن مراحل قانونی این بندر رسما آغاز به کار نمود. فریدون کنار هم یکی از بنادر دریای خزر به شمار می رود که با توجه به مبادلات بازرگانی که با کشورهای حاشیه دریای خزر دارا بود نیز به عنوان یکی از بنادر اصلی کشور برگزیده شده و در فاصله ی ۱۰۰ کیلومتری اداره کل بنادر و کشتیرانی استان مازندران (بندر نوشهر) تاسیس گردید. به منظور دسترسی به این بندر می بایست از طریق جاده ی هزار و فیروزکوه به مرکز کشور مرتبط و عمده فعالیت با اهداف چند منظوره به ویژه با اولویت در تخلیه و بارگیری غلات وکالاهای عمومی در نظر گرفته شده است.
از دوران قاجار و زمان محمدشاه بندری به نام گز احداث گردید که با احداث یک انبار بزرگ کالا توسط روس ها به عنوان قطب مهم اقتصادی در منطقه استرآباد نیز به شمار آمد. در اوایل حکومت ناصرالدین شاه این شهر با احداث یک اسکله چوبی و یک شعبه بانک استقراضی از یکسو با گرگان، دامغان، شاهرود، مازندران و تهران و از سوی دیگر با باکو و هشترخان آستارا خان روسیه ارتباط برقرار کرد. این بندر در فاصله ۴۲ کیلومتری شهرستان گرگان قرار دارد و از دیگر بنادر شمال ایران محسوب می گردد. بندر گز در غرب استان گلستان واقع است و جزئی از بنادر دریای خزر نیز محسوب می شود. این بندر از بنادر دریای خزر از شمال به خلیج گرگان و جزیره میانکاله، از شرق به کردکوی، از غرب به گلوگاه و بهشهر و از جنوب به نواحی جنگلی کوه‌های جهان مورای رشته کوه البرز محدود شده است.
از دیگر بنادر شمال ایران که بسیار معروف است و همه افراد حداقل یک بار اسم آن به گوششان خورده است، بندر ترکمن است. این بندر یکی از قدیمی ترین بنادر دریای خزر است که در ۱۰ کیلومتری بیابان های ترکمنستان و در ساحل دریا نیز قرار گرفته است. در این بندر جاذبه های دیدنی نظیر جزیره زیبای آشوراده و اسکله تاریخی وجود دارد که از بهترین جلوه های این بندر به شمار می رود. جالب است بدانید که تا قبل از انقلاب، به بندر ترکمن بندر شاه گفته می شد. اگر بخواهیم از دیگر جاذبه های گردشگری در بندر ترکمن بگوییم می توانیم به منطقه شکار ممنوع صوفیکم، دوشنبه بازارهای بندر ترکمن و روستای قره قاشلی هم نیز اشاره کنیم. شهری که بندر ترکمن در آن قرار دارد آن چنان پیشینه تاریخی ندارد و در سال ۱۳۰۶ خورشید به دستور رضاشاه بنیان نهاده شد و جزء اولین شهرهایی بود که خطوط راه آهن در آن کشیده شد. جالب است بدانید که این شهر اولین شهر ایران است که به دست مهندسین ایرانی و بلژیکی و مطابق با اصول شهرسازی ساخته شده و نقشه آن تار عنکبوتی و بسیار منظم است. اگر خواهان چشیدن طعم غذاهای متفاوت هستید، بندر ترکمن یکی از گزینه ها برایتان خواهد بود. جایی که غذاهای خوشمزه ای مثل چکدرمه را پیش رویتان خواهند گذاشت.
از دیگر بنادر شمال ایران می توان به بندر امیر آباد که در شمال شرقی شهر بهشهر واقع است نیز اشاره کرد. این بندر دارای مساحت ۶۰ هکتاری است که حدود ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ هکتار آن در حال گسترش است و از نظر جغرافیایی دارای وسعت کافی می باشد. البته در صورت تائید و نهایی شدن طرح تبدیل منطقه ویژه اقتصادی بندر امیرآباد به منطقه آزاد تجاری، این بندر واجد قابلیت های بیشتری خواهد شد. هم اکنون بند امیر آباد یکی از بنادر دریای خزر محسوب می شود و با توجه موقعیت جغرافیایی که دارد از آن به عنوان حلقه ی طلایی کریدور بین المللی ترانزیت از شمال به جنوب نیز یاد می شود. از جمله ویژگی های مهمی که این بندر دارا هست عبارت از دسترسی به بازارهای بزرگ کشورهای آسیای مرکزی، استخراج منابع انرژی، جایگاه ممتاز در عرصه اقتصادی بین المللی و ملی نیز دارا می باشد. همچنین این بندر دارای امتیازات دیگری نظیر اتصال به شبکه ریلی کشور و نزدیکی نسبی به مراکز جمعیتی و بازار مصرف وابسته به آن و نیز امکان دسترسی سریع و آسان از طریق شبکه ریلی به مناطق مرکزی کشور را هم دارا می باشد.