بازار رضا مشهد یکی از مراکز خرید معروف شهر مشهد است که قدمت بالایی ندارد اما در بین گردشگرها بسیار معروف است. بیشتر زائرها از این بازار معروف و بزرگ دیدن کردند و در بسیاری از اوقات سوغات های مختلفی را خریداری کرده اند. در این بازار شما می توانید انواع سوغاتی از جمله تسبیح عقیق و انگشترهایی با سنگ های قیمتی از جمله فیروزه، زعفران، ادویه، زرشک، نبات، پوشاک چون چادر نماز و مقنعه و ده ها مورد دیگر را خریداری کنید. این بازار بسیار بزرگ است و اگر بخواهید تمام بخش های مختلف آن را ببینید حداقل چهار الی پنج ساعتی را باید وقت بگذارید. در این مقاله مجله گردشگری الی گشت به معرفی بخش های مختلف بازار رضا مشهد، تاریخچه و معماری آن می پردازد.
تا پیش از تأسیس بازار رضا مشهد، بازاری درخور برای زائرها وجود نداشت و کاسب ها در مغازه های قدیمی به فروش کالا و اجناس خود میپرداختند. با توجه به این که شهر مشهد یکی از شهرهای مهم گردشگری ایران است در سال ۱۳۵۵ تصمیم بر آن شد که بازاری باکیفیت برای زائرها ساخته شود. تاریخچه بازار رضا مشهد به دوران پهلوی میرسد. این بازار در زمان محمدرضا شاه پهلوی ساخته شده است.
مهندس داریوش بوربور طراحی این بازار را به عهده داشته است و در زمان وی تیم ۵۰ نفری برای تحقیقات و ساخت و تعیین نیاز سنجی این بنا حضور داشته اند. زمین این بنا از طرف استانداری تعیین گردید. جالب است بدانید که در مرکز بازار بزرگ رضا، خانه و مغازه های محلی متعددی وجود داشت که از سوی استانداری وقت خریداری شد و برای ساخت پروژه بازار رضا مشهد به تیم معمار و سازندگان داده شد.
ساخت بازار رضا در سال ۱۳۵۴ شروع شد و در سال ۱۳۵۵ به پایان رسید. این بازار تنها بازار سرپوشیده دو طبقه شهر مشهد است که در نزدیکی حرم ساخته شده است و دسترسی بسیار آسانی به مجموعه آستان قدس هم دارد. از طرح هایی که آقای بوربور برای ساخت این بازار داشته اند و موقعیت آن وجود نداشت که عملی کنند یکی این بود که وی می خواستند سرمایش و گرمایش مغازه ها و تهویه آن از طریق فن کوئل باشدکه میسر نشد و دومین مورد هم این بود که در زمان پیش از شروع پروژوه نصب پله برقی و سیستم اطفای حریق به صورت تمام اتوماتیک در برنامه بود اما متاسفانه با شرایط موجود این راهکارها هم عملی نشدند و در پروژه هم به کار گرفته نشدند. این بازار ضد زلزله ساخته شده اما طرح اطفای حریق اتوماتیک در آن به کاربرده نشده است.
مهندس بوربور برای ساخت بازار رضا مشهد از طرح معماری سنتی ایران در بازارهای ایرانی الهام گرفته است. هر چند که سقف این بازار به شکل گنبدخانه و طاق و تویزه ای نیست. معماری این مجموعه ترکیبی از معماری مدرن و معماری سنتی ایران است. در نمای ورودی از طاق های نمای تزیینی استفاده شده است و از نمای آجرکاری هم استفاده کرده اند. آجرکاری نماد معماری سلجوقی بود که در بیش تر بناهای تاریخی ایران چون مسجد عتیق اصفهان، بازار قدیم گلپایگان، برج طغرل و ده ها بنای دیگر وجود دارد.
در سر در ورودی این بازار هم از طرح کاشیکاری معرق هندسی استفاده شده است. ورودی ها دارای طاق نماهایی هستند و سه در ورودی در آن تعبیه شده است. این بازار دارای دو سردر با طاق نما است که یکی در خیابان هفده شهریور است و دیگری در انتهای بازار است که به میدان فلکه آب می رسد.
معماری بازار رضا مشهد پیچیدگی های خودش را دارد و در نگاه اول ممکن است فکر کنید که بازار یک دست است اما همان طور که توضیح دادیم در پلان بنا از الگوی معماری سنتی ایرانی الهام گرفته شده است و دارای شش بازار مجزا است که پایان هر بخش به یک هشتی می رسد و سپس بازار امتداد پیدا می کنند. در هشتی ها نیمکت ها و آبخوری هایی تعبیه شده اند که امروزه به خاطر ازدحام مسافر پاسخگو نیست. در کنار هر هشتی هم راه پله ای وجود دارد که خریدارها می توانند به طبقه دوم بروند.
طبقه همکف بازار رضا مشهد از دو راهرو طولانی اصلی تشکیل شده است و سپس ۱۲فرعی در آن تعبیه شده است. در قسمت راهرو های اصلی بازار، از دو طرف مغازه های متعدد را می بینید که به فروش سوغاتی های مشهد می پردازند. از ورودی اصلی این بازار تا هشتی اول و دوم بیشترین مغازه های که فروش زعفران، هل و زرشک را دارند می بینید. به هر هشتی که برسید از دو جانب به دو فرعی چپ و راست می رسد. که در واقع این هشتی ها چهارسوق های بازار رضا مشهد هم حساب می شوند و کف بازار هم سرامیک است که به راحتی می توانید در آن قدم بزنید.
طبقه دوم بازار رضا مشهد همواره خلوت تر از طبقه اول بوده است چرا که صاحبان کسبه در این بخش به فروش کالاهای لوکس از جمله طلا، سنگ های قیمتی و صنایع دستی می پردازند. در طبقه دوم جدا از مغازه های سنگ های قیمتی، کارگاه های مختلف برش سنگ فیروزه و تعمیر طلا را می بینید. چندین آتلیه عکاسی معروف با چاپ فوری وجود دارد که بسیاری زائرها برای گرفتن عکس یادگاری به این مکان می روند. در طبقه دوم بازار رضا مشهد بهترین صنایع دستی مشهد وجود دارد. صنایع دستی مختلف چون ظروف سنگی، وسایل گلدوزی به فروش می رسد. مغازه های از محصولات میناکاری های اصفهان هم در این بخش برای خرید وجود دارند.
تعداد مغازه های بازار رضا مشهد به ۳۳۲ مورد می رسد که در شش بخش بازار وجود دارد. ۱۵۶ مورد از این مغازه ها بزرگ هستند و ۱۷۶ مورد مغازه های کوچک هستند. نکته جالبی که در مورد مغازه های بازار مشهد وجود دارد این است که مغازه ها بدون هیچ دیوار و شیشه ای ساخته شده اند و برای درهای آن نمونه های دره های کرکره ای قدیمی طراحی شده است.
تمامی مغازه های بازار مجهز به درهای چوبی و‌کرکره های فلزی هستند و بیشتر از سبک قفل های قدیمی در آن استفاده شده است. امروزه در بازار مشهد به مغازه هایی هم می رسید که دکوراسیون آن توسط صاحب مغازه تغییر شده است و از شیشه و قفل های اتوماتیک استفاده می کنند اما تعداد کمی دارند.
این نوع سبک هم از معماری سنتی بازارهای ایران است که هیچ فاصله ای بین مشتریان و مغازه داران وجود ندارد. بازار رضا مشهددارای ۱۱ سرا است و حدود ۱۷ چهارسو دارد. چهارسو به میدان وسط بازار گفته می شود که به چهار راه می رسد. این بازار با توجه به بازارهای جانبی اش حدود ۱۲ ورودی دارد که از ورودی های مختلف می توانید به بازار بروید.
ورودی اصلی این بازار که منتهی به میدان ۱۷ شهریور است از همه معروف تر است. طول بازار ۹۶۰ متر است و عرض آن ۳۳ متر است، زیربنای کل بازار رضا مشهد ۲۳۶۸ متر مربع است. مالک این بازار آستان قدس رضوی است و صاحب هر مغازه ای باید اجاره بها به آستان قدس پرداخت کند.
دسترسی به بازار رضا مشهد بسیار آسان است. اگر می خواهید از سمت حرم وارد بازار رضا مشهد شوید، بهترین گزینه ورودی میدان فلکه آب است. اگر در شهر بودید و می خواستید وارد بازار رضا شوید ورودی هفده شهریور گزینه ی مناسبی است. ورودی میدان فلکه آب چون به سمت حرم است همواره شلوغ تر است و اگر قصد دارید از ورودی خلوت تری وارد بازار شوید ورودی میدان ۱۷ شهریور گزینه مناسبی به شمار می رود. خیابان سلیمان خاطر و خیابان شیخ طوسی در دو طرف بازار قرار دارند. تاکسی های از فلکه آب تا میدان هفده شهریور در خیابان سلیمان خاطر هم وجود دارد.
- مترو: اگر می خواهید برای رسیدن به این بازار از گزینه مترو مشهد استفاده کنید، باید در ایستگاه میدان ۱۷ شهریور پیاده شوید و با چند دقیقه پیاده روی به بازار مشهد بروید. مترو ارزان ترین راه رفتن به بازار رضا است.
- تاکسی و تاکسی اینترنتی: از هر نقطه شهر با تاکسی و تاکسی اینترنتی راحت می توانید به سمت بازار رضا بروید و رفتن یا ورودی فلکه آب و یا ورودی ۱۷ شهریور را انتخاب کنید.
- اتوبوس: اگر در خیابان امام رضا هستید خطوط اتوبوس زیارتی وجود دارد که باید در ایستگاه باب الجواد پیاده شوید و یا چند قدمی پیاده روی به سمت بازار رضا بروید.
سوغاتی های بازار رضا مشهد بیشتر خوراکی و سنگ های قیمتی هستند. از ورودی فلکه ی آب اگر وارد شوید مغازه های فروش زعفران، و زرشک را می بینید. اگر می خواهید زعفران بخرید این مغازه ها گزینه مناسبی به شمار می روند و نا گفته نماند که قیمت بسیار بالایی دارند. جدا از آن بسیاری از مغازه ها، فروش شیرینی، انواع کاکائو و شکلات را دارند که می توانید از آن ها سوغات کم حجم را خریداری کنید. اگر بازار را ادامه دهید مغازه های عطر فروشی را یکی در میان می بینید که چندین مغازه عطر فروشی هم معروفیت بالایی دربین زائرها دارند. در میانه بازارهای چادرهای نماز و چادرهای سیاه عربی و مقنعه به فروش می شود و تعدادی پوشاک هم وجود دارد.
مغازه های فروش جواهر و سنگ های قیمتی از هشتی اول تا آخر وجود دارد که می توانید سنگ های فیروزه اصل نیشابور را از این مغازه ها خریداری کنید. در بازار رضا مشهد بسیاری از مغازه ها هم به فروش اسباب بازی می پردازند که می توانید برای فرزند خود هدیه مناسبی را خریداری کنید. این بازار به فروش سوغات ادویه، زرشک، هل، زعفران و طلا، جواهرات و سنگ های قیمتی معروف است.
در بازار رضا مشهد پوشاک وجود ندارد و اگر می خواهید پوشاک و لباس بخرید، بازار هفده شهریور در نزدیکی حرم گزینه ی مناسبی است. پوشاک مردانه، زنانه، بچگانه، مانتو، روسری و لباس های مجلسی در این بازار وجود دارد. این بازار جدا از بازار رضا مشهد است. در میدان ۱۷ شهریور مجتمع تجاری ضامن و مرکز خرید آسمان هم وجود دارد که امکانات خوب و کالاهای متنوعی از جمله پوشاک، لوازم موبایل، رستوران و کافی شاپ را دارد و از بازارها به مراتب خلوت تر هستند. بازار هفده شهوریور، مجتمع تجاری خرید، مرکز خرید آسمان از بازار ها و مراکز خرید اطراف بازار رضا مشهد هستند.
در فصل های شلوغ سفری این بازارها هم و مراکز خرید پاسخگوی حجم عظیم مسافرها نیستند و در تمام خیابان های طوسی، سلیمان خاطر و باب الرضا مغازه های متعددی وجود دارند که زائرها به راحتی می توانند خرید کنند و کالاهای مورد نیاز خود را تامین کنند. در خیابان باب رضا انواع هتل های قدیمی معروف چون اترک و قصر وجود دارد.
در این مقاله تمام ویژگی های بازار رضا مشهد از جمله تاریخچه، معماری، تعداد مغازه ها، دسترسی آسان به آن توضیح داد شد. بیشتر ایرانی ها حداقل یکبار به این بازار رفته اند. برای بسیاری این بازار اولین گزینه خرید به شمار می رود. اگر تجربه رفتن به بازار رضا مشهد را دارید، نظرتان در قسمت کامنت همین مقاله بنویسید تا مخاطب های بیشتری با ویژگی های بازار رضا و منش کاسب های آن آشنا شوند.
آدرس: مشهد، ضلع شرقی میدان آب، بازار رضا