اکوتوریسم و نقش آن در حفظ محیط زیست

اکوتوریسم راهی پایدار برای سفر است که شما را تشویق می‌کند تا طی این سفر به حفظ محیط‌زیست کمک کنید. اگر اهل طبیعت‌گردی هستید، امروز می‌خواهیم شما را با جنبه دیگر آن آشنا کنیم. جنبه‌ای که ارزش جهانی دارد و باعث حفظ طبیعت می‌شود. البته، اکوتوریسم علاوه بر طبیعت به مسائل فرهنگی آن منطقه و مردم محلی نیز توجه دارد. ما را در این مقاله مجله الی گشت همراهی کنید تا تعریف دقیق‌تری از اکوتوریسم داشته باشیم و اصول آن را بهتر بشناسیم.

مطالب مرتبط:
ترفندهایی کاربردی برای کاهش تولید زباله در سفر!
۷ روش آسان برای پاکسازی دریای خزر
آموزش تفکیک زباله ها برای بازیافت

اکوتوریسم چیست؟

انجمن بین‌المللی اکوتوریسم، این نوع گردشگری را این‌گونه تعریف می‌کند:

«سفر مسئولانه‌ای که به حفظ محیط‌زیست کمک می‌کند و رفاه مردم محلی را بهبود می‌بخشد.»

پس اکوتوریسم به این معنا است که زمانی که شما به گردش و سفر می‌روید، تأثیر گردشگری شما بر طبیعت به حداقل برسد. برای مثال آتشی ایجاد نکنید که کل جنگل‌ها را نابود کند! هدف اکوتوریسم که به آن «گردشگری طبیعت» هم می‌گویند، به‌حداقل‌رساندن تأثیر گردشگری بر محیط‌زیست است. ایده این نوع گردشگری آن است مسئله توسعه پایدار و حفاظت از محیط‌زیست حتی در طی سفر انجام شود.

اکوتوریسم نوع جدیدی از گردشگری است که گردشگر در آن یک سفر مسئولانه به مکان‌های طبیعی با تمرکز بر حفاظت از محیط‌زیست و کمک به جوامع محلی برای سالم ماندن، را انجام می‌دهد. پس چه زمانی شما یک گردشگر اکوتوریسم هستید؟ زمانی که اثرات منفی سفر خود بر طبیعت و محیط‌زیست را به حداقل برسانید.

برای خرید بلیط هواپیما و بلیط قطار به الی گشت مراجعه نمایید.

مختصری از تاریخچه اکوتوریسم

پیرامون واژه اکوتوریسم و سابقه کاربرد آن اظهارنظرهای متفاوتی صورت گرفته است. برخی صاحب‌نظران سابقه کاربرد چنین واژه‌ای را در اواخر دهه ۱۹۸۰ ذکر کرده‌اند. اما در تمام متون مرتبط، Ceballos-Lascurain به عنوان نخستین کسی آمده‌است که این واژه را به کار برده‌است. برابر تعریف او، بوم گردشگری مسافرتی است که به منظور مطالعه، تحسین، ستایش و کسب لذت از سیمای طبیعی و مشاهده گیاهان و جانوران و آشنایی با ویژگی‌های فرهنگی جوامع محلی در گذشته و حال صورت می‌گیرد.

برخی سابقه اکوتوریسم را به زمانی دورتر و به Hetzer نسبت می‌دهند و معتقدند که او این واژه را در دهه ۱۹۶۰ برای تشریح روابط متقابل گردشگری، محیط زیست و ویژگی‌های فرهنگی، استفاده کرده‌است. به اعتقاد Hetzer، مفهوم بوم گردشگری در واکنش به رویه‌های نامناسب و منفی توسعه و نادیده گرفتن ملاحظات زیست محیطی، شکل گرفته است. و سابقه آن به اواخر دهه ۶۰، یعنی زمانی که کارشناسان نسبت به برداشت بی‌رویه از منابع نگران بودند، باز می‌گردد

تعریف اکوتوریسم از نظر سازمان جهانی گردشگری

سازمان جهانی گردشگری نیز اکوتوریسم را این گونه تعریف می‌کند:

کلیه اشکال گردشگری مبتنی بر طبیعت که در آنها انگیزه اصلی گردشگران مشاهده و درک طبیعت و همچنین فرهنگ‌های سنتی حاکم بر مناطق طبیعی است.

• سفر باید شامل تلاش‌های آموزشی شود.
• اپراتورهای تورهای اکوتوریسم با مشاغل کوچک و محلی همکاری دارند.
• اثرات منفی بر محیط طبیعی و اجتماعی – فرهنگی به حداقل می‌رسد.
• به حفظ و نگهداری مناطق طبیعی که به عنوان جاذبه اکوتوریسم استفاده می‌شود کمک کند.

اکوتوریسم چه اصول و قواعدی دارد؟

اکوتوریسم بر چند اصل کلیدی استوار است:

حفاظت و نگهداری

حفاظت و نگهداری از مکان‌های طبیعی هسته اصلی اکوتوریسم است. به این معنا که گردشگر حمایت فعال از محیط‌زیست را بر عهده می‌گیرد و تلاش می‌کند تا آسیب به محیط‌زیست را کاهش دهد.

آموزش

گردشگران اکوتوریسم با هدف آموزش مردم در مورد محیط‌زیست و افزایش آگاهی در مورد نحوه حفاظت از طبیعت سفر می‌کنند. اکوتوریست‌ها در مورد اکوسیستم‌های محلی می‌آموزند، نسبت به طبیعت قدردانی می‌کنند و به لطف برنامه‌های آموزنده تورها تبدیل به مدافعان حفاظت از طبیعت می‌شوند.

مشارکت جامعه

اکوتوریسم با ارائه فرصت‌های اقتصادی، ترویج کسب‌وکارهای محلی، ارزش‌گذاری سنت‌های فرهنگی و تقویت مشارکت آنها در فرایندهای تصمیم‌گیری، بر جامعه تأثیر مثبتی می‌گذارند.

فعالیت‌های اکوتوریسم

آیا آماده هستید تا تبدیل به یک اکوتوریست شوید؟ طبیعت زیبا و شگفت‌انگیز درس‌های مهمی به ما می‌دهد. علاوه بر آن باعث آرامش و آسایش ما خواهد شد. پس اگر می‌خواهید آن را حفظ کنید، این بار به جای سفر به یک شهر بزرگ پر دود و آلودگی، به عنوان یک گردشگر به طبیعت سفر کنید.

اکوتوریسم به مردم این فرصت را می‌دهد تا زیبایی‌های شگفت‌انگیز دنیای ما را ببینند و درعین‌حال از حفظ حیات‌وحش و شیوه‌های تجدیدپذیر حمایت می‌کنند. زمانی که به عنوان اکوتوریست سفر می‌کنید با مناظر بکر و بی‌نظیری روبه‌رو خواهید شد و همچنین، با فرهنگ محلی آشنا خواهید شد. این تجربیات راه‌هایی منحصر به فرد و غنی برای نزدیک‌شدن به طبیعت هستند. انواع فعالیت‌های اکوتوریسمی وجود دارد که گردشگران می‌توانند از طریق آنها با محیط تعامل داشته باشند:

• فعالیت‌های داوطلبانه حیات‌وحش
• سفرها و فعالیت‌های مسئولانه و پایدار با محیط‌زیست
• گردشگری کشاورزی
• اقامتگاه‌ها و اردوهای مسئولانه و از نوع پایدار و سبز
• تعاملات با مسئولان محیط‌زیست و فعالیت‌های حفاظتی
• گردشگری فرهنگی
• فعالیت‌های مبتنی بر طبیعت مانند پیاده‌روی، مشاهده حیوانات و بسیاری موارد دیگر
• سفرها و تورهایی با جنبه آموزشی

چگونه در فعالیت‌های اکوتوریسم مشارکت کنیم؟

اگر از علاقه‌مندان به طبیعت هستید، اکوتوریسم فعالیت‌هایی را در نظر گرفته است تا به طبیعت نزدیک شوید و در حفظ و نگهداری آن تلاش کنید. اگر می‌خواهید تبدیل به یک اکوتوریست فعال شوید، مسائل زیر را رعایت کنید:

از سنت‌ها و فرهنگ‌های محلی قدردانی کنید

قبل از سفر به منطقه موردنظر، کمی وقت بگذارید و با فرهنگ، آداب‌ورسوم محلی آشنا شوید. تا زمانی که به آنجا می‌رسید، به‌درستی خود را معرفی کرده و با آداب آنها با مردم محلی ارتباط برقرار کنید.

مراقب حیات‌وحش و محیط‌های طبیعی آنها باشید

با حیوانات و به طور کل حیات‌وحش فاصله‌ای مناسب داشته باشید. به‌طوری که بدون ایجاد مزاحمت، آنها را تماشا کنید. برای جلوگیری از آسیب به اکوسیستم‌های حساس و زیستگاه‌های حیات‌وحش، به مناطق حفاظت شده و محیط‌های طبیعی احترام بگذارید.

از مشاغل محلی حمایت کنید

حمایت از مشاغل محلی یکی از مؤثرترین راه‌ها برای مشارکت در اکوتوریسم است. در تورهای محلی شرکت کنید و تجربیات واقعی مردم را بشنوید.

یادگیری و آموزش را فراموش نکنید

از هر فرصتی برای یادگیری استفاده کنید. تورهای محلی بهترین گزینه برای یادگیری درباره میراث طبیعی و فرهنگی منطقه هستند. در رویدادهای آموزشی یا کارگاه‌هایی شرکت کنید که به شما در درک محیط‌زیست و فعالیت‌های محافظت از آن، کمک می‌کنند.

کاهش ضایعات و بازیافت

وقتی از رفتار مسئولانه صحبت می‌کنیم، این بخش بسیار مهم می‌شود. به‌عنوان مثال به جای خرید بطری‌های آب‌معدنی، یک بطری قابل‌استفاده مجدد به همراه داشته باشید. به جای پلاستیک یکبار مصرف از گزینه‌های پایدار استفاده کنید. تا جایی که ممکن است بازیافت کنید و زباله‌ها را به‌درستی در سطل‌های مشخص شده، دور بریزید. ضایعات را در طبیعت راه نکنید!

مزایای بوم‌گردی یا اکوتوریسم چیست؟

اکوتوریسم نوعی گردشگری است که در آن بازدیدکنندگان فعالانه در تلاش‌های حفاظت برای محیط‌زیست شرکت می‌کنند و سعی دارند تا بیشتر و بیشتر درباره محیط طبیعی اطلاعات کسب کنند. مزایای این حرکت اجتماعی بسیار است و شامل موارد زیر می‌شود:

1. حفاظت از مناطق طبیعی و حفاظت از جمعیت حیات‌وحش هر دو از مزایای اکوتوریسم هستند. بازدیدکنندگان می‌توانند به صورت عملی در حفظ محیط‌زیست فعالیت کنند یا با کمک‌های مالی در این راستا قدم بردارند. انجام فعالیت‌های تحقیقاتی برای حفظ محیط‌زیست نیز یکی از روش‌های حفاظت از محیط‌زیست به شمار می‌رود.
2. ایجاد شغل و تقویت بنگاه‌های موجود در مناطق طبیعی باعث توسعه پایدار در مناطق روستایی می‌شود. مناطقی که پتانسیل رشد اقتصادی دارند و باید به آنها توجه کنیم.
3. اکوتوریسم شکل واقعی‌تر و معنادارتری از سفر است. از این طریق اکوتوریست‌ها آگاهی بهتری از دنیای طبیعی پیدا می‌کنند.
4. اکوتوریسم راهی عالی برای بازدیدکنندگان و افراد محلی است تا با فرهنگ و سنت‌های یکدیگر آشنا شوند.

چرا اکوتوریسم مهم است؟

دوست دارید به عنوان یک گردشگر اکوتوریسم سفر کنید؟ اجازه دهید تا اصول اکوتوریسم را برای شما بگوییم. این اصول نه‌تنها به منطقه‌ای که قصد سفر به آن را دارید کمک می‌کند، بلکه برای کل جهان نیز مفید خواهد بود.

• اکوتوریسم بر محیط‌های طبیعی دست‌نخورده و بکر متمرکز است.
• آگاهی فرهنگی و زیست‌محیطی را ایجاد می‌کند.
• تجربه‌ای مثبت را بازدیدکنندگان و همچنین میزبانان ایجاد خواهد کرد.
• تأثیر گردشگری بر محیط‌زیست را به حداقل می‌رساند.
• فرصت‌های شغلی و مالی را مردم محلی افزایش می‌دهد.

حوزه اکوتوریسم و مشاغل مرتبط با آن

گردشگری در مجموع بر زیبایی طبیعی مکان‌های خاص تأثیر منفی گذاشته است. این نتیجه تجاری‌سازی مقاصد گردشگری به‌منظور مطابقت با استانداردهای گردشگری است. آب‌وهوا دائماً رو به وخامت می‌رود و این زنگ خطری برای علاقه‌مندان به گردشگری است. در مواجهه با این ناملایمات، طبیعت‌گردی به عنوان یک موهبت درآمده است. تأثیر اکوتوریسم برای میزبانان، مسافران و همچنین جهان به طور کلی مثبت و سودمند است. اکوتوریسم به عنوان یک شغل، فرصتی را برای افراد حرفه‌ای فراهم می‌کند تا با دیدگاهی متفاوت به دنیا نگاه کنند و در جهت دستیابی به محیطی بهتر برای زندگی، تلاش کنند.

انواع مشاغل در اکوتوریسم

اکوتوریسم به‌سرعت درحال‌رشد و تغییر است. انواع مشاغل در اکوتوریسم شکل‌گرفته است که در این بخش به طور مختصر به آنها خواهیم پرداخت.

مشاغل مرتبط با ارزیابی و توسعه مکان‌ها

نقش‌های شغلی که در این دسته قرار می‌گیرند شامل مشاور گردشگری و منابع انسانی، متخصص توسعه اکوتوریسم، مدیر توسعه گردشگری پایدار و نقش‌هایی از این دست می‌شود.

مشاغل مرتبط با مدیریت پایدار

این بخش از اکوتوریسم مشاغلی مانند مدیر پروژه اکوتوریسم، اپراتور گردشگری پایدار، محیط‌بان طبیعت‌گردی و سایر موارد را در برمی‌گیرد.

مشاغل مرتبط با ارتباطات و بازاریابی

بازاریابی مانند هر بخش دیگری جزء ضروری صنعت اکوتوریسم است. نقش‌های شغلی که در این بخش حضور دارند عبارت‌اند از مسئول ارتباطات مناطق حفاظت شده، مدیر بازاریابی گردشگری، مدیر ارتباطات گردشگری و نقش‌هایی از این دست که باید استراتژی کمپین‌های بازاریابی را بر عهده گیرند.

بوم گردی و اکوتوریسم در ایران

یکی از پایدارترین انواع طبیعت گردی و سازگارترین انواع توریسم با محیط زیست اکوتوریسم است و ایران به جهت دارا بودن توانایی ها و جاذبه های چشمگیری که دارد از انواع تنوع اقلیمی و پوشش های گیاهی یکی از کشورهای مهم دنیا محسوب می شود. از همین رو توجه به اصول و قوانین اکوتوریسم و همچنین ایجاد علاقمندی به طبیعت و حفظ محیط پیرامونمان می تواند باعث تداوم و بقای گنجینه ها و میراث طبیعی و انسان ها خواهد شد و این توسعه پایدار را در پی دارد. ایران از نظر اکوتوریسم از جایگاه ویژه ای ویژه ای برخوردار است. دلیل این موضوع را می توان تنوع اقلیمی بی نظیر کشورمان دانست.

ایران کشوری چهار فصل است؛ همزمان که می تواند در یک نقطه دارای جاذبه های زمستانی مانند اسکی باشد، در نقطه ای دیگر در همان زمان دارای جاذبه های منحصر به فرد تابستانی است. خوشبختانه در سال های اخیر علاقه ی خاصی به سفرهای بوم گردی و اکوتوریسمی در بین مسافران به وجود آمده است.

سفرهایی خاص مانند تور پرنده نگری در تالاب میانکاله، بازدید از جنگل راش که از بقایای جنگل های باستانی هیرکانی است و بسیاری موارد دیگر مانند بازدید از دره راگه که یکی از سه ژئوپارک ثبت شده در ایران است. اکوتوریسم در ایران دارای شاخه های متعدد و فعالیت های گوناگونی است. شاخه هایی همچون گردشگری روستایی، گردشگری عشایری، گردشگری ماجراجویانه و کشاورزی و فعالیت هایی که هریک وابسته به موقعیت جغرافیایی خاص خود است.

ایجاد دوستی بین فرهنگ ها و جوامع

آموزش و ایجاد آگاهی فرهنگی با مردمان این منطقه یکی از اصولی ترین مواردی است که در اکوتوریسم مورد تاکید قرار می گیرد. در بوم گردی، گردشگران با فرهنگ و نوع زندگی مردم منطقه از نزدیک آشنا می شوند و در فعالیت های روزمره آنان مشارکت می کنند؛ در این در این ارتباطی که بین میزبانان و گردشگران به وجود آمده، مردم منطقه با فرهنگ مردمان دیگر مناطق و کشورهای جهان آشنا می شوند و این دو گروه رفته رفته نوعی علاقه نسبی به یکدیگر پیدا می کنند و سبب ایجاد آشنایی و فرهنگ دوستی گردشگران نسبت به شهر مقصد می گردد.

حفظ منابع و میراث طبیعی  

یکی از شعارهای اکوتوریسم این است، که می گویند شما زمانی که به طبیعت می روید، تنها رد پایتان در آنجا باقی خواهد ماند و به جز خاطراتتان چیزی با خودتان از طبیعت به خانه بر نمی گردانید. این نوع نگاه به طبیعت گردی و در کنار آن تاکید بر حفظ منابع طبیعی، مقوله آموزش و به حداقل رساندن آسیب های وارده به طبیعت در طول سفر، اهمیت احترام گذاشتن به طبیعت را آشکار کرده و مانع آسیب رساندن به آن می شود. همچنین لازم به ذکر است بگوییم که بوم گردی با ایجاد فرصت های مناسب برای پیشرفت و توسعه اقتصادی می توان جایگزین مناسبی برای سایر منابع درآمدی مردم منطقه به شمار بیاید و از روی آوردن محلی ها به راه های دیگر کسب درآمد، مانند فروش زمین های کشاورزی و بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی، جلوگیری کند.

پایداری و حفظ فرهنگ مردم منطقه

از دیگر مزایایی که اکوتوریسم می تواند برای صنعت گردشگری هر منطقه دارا باشد، کمک به پایداری و حفظ فرهنگ مردم آن منطقه می باشد، چرا که مردم محلی با نمایش آداب و رسوم خود به گردشگران، فروش صنایع دستی و محصولات دامی و همچنین مشارکت دادن گردشگران در فعالیت های روزمره خودشان به ارزش میراث فرهنگی خود پی برده و هر چه بیشتر در حفظ آن کوشش خواهند کرد.

کمک به توسه پایدار  

یکی دیگر از اهداف اکوتوریسم گسترش امکانات، بهبود شرایط و کیفیت زندگی انسان ها است و این امر نه تنها درباره نسل کنونی بلکه برای نسل های آینده هم مد نظر قرار می گیرد. این به معنای آن است که این فعل تنها کمکی به حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی نبوده بلکه برداشتی نو از توسعه و رشد اقتصادی را به همراه دارد، با این تفاوت که این رشد هیچ گونه تخریب و تاثیرات منفی بر روی طبیعت ندارد و سبب بر هم زدن تعادل زیست محیطی هم نمی شود. دستیابی به توسعه پایدار در گرو توجه به ارکان اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی در یک جامعه است و گردشگری به عنوان فعالیتی اثرگذار برتمامی ارکان توسعه، بیش از گذشته نیازمند مطالعه است.

سخن پایانی

مفهوم اکوتوریسم و اهمیت آن را باهم بررسی کردیم. اکوتوریسم شکلی از سفر مسئولانه است که هدف آن به‌حداقل‌رساندن تأثیر گردشگری بر محیط‌زیست و بهبود رفاه مردم محلی است. اکوتوریسم فواید زیادی دارد و اگر شما از دوستداران طبیعت هستید، قطعاً از انجام آن لذت خواهید برد. سفر اکوتوریسم شما را به مکان‌های طبیعی بکر و دست‌نخورده می‌برد و با مردم محلی آشنا می‌سازد. امیدواریم به نکات مطرح شده در این مقاله مجله الی گشت شما نیز به یک اکوتوریست فعال تبدیل شوید.

سؤالات متداول

۱.بزرگ‌ترین چالش‌های اکوتوریسم چیست؟

اکوتوریسم چندین چالش مهم مانند حفظ تعادل بین گردشگری و تلاش‌های حفاظتی، جلوگیری از توریسم بیش از حد، تضمین توسعه پایدار و اطمینان از اینکه حقوق و منافع جوامع محلی همیشه در اولویت قرار دارد، را ایجاد می‌کند.

۲.نکات مثبت اکوتوریسم چیست؟

اکوتوریسم به حفظ منابع طبیعی کمک می‌کند. اقتصاد را تقویت خواهد کرد، فرصت‌هایی برای سفر و اکتشاف فراهم می‌سازد، درک فرهنگ‌های مختلف را تشویق می‌کند و آگاهی زیست‌محیطی مردم را افزایش می‌دهد.

۳.مزایای بوم‌گردی برای محیط‌ زیست و جوامع محلی چیست؟

اکوتوریسم به عنوان وسیله‌ای برای تشویق حفظ مناطق طبیعی و همچنین کاهش زباله و آلودگی عمل می‌کند. همچنین فرصت‌های رشد اقتصادی را برای جوامع محلی ایجاد خواهد کرد.

۴.مقاصد محبوب اکوتوریسم در جهان کدام‌اند؟

جزایر گالاپاگوس در اکوادور، دیواره مرجانی بزرگ در استرالیا، پارک ملی در کاستاریکا برخی از مقاصد محبوب اکوتوریسم هستند.