شب یلدا یا شب چله، یکی از جشن‌های پرطرف‌دار و موروثی در فرهنگ و تاریخ ایران است که هر ساله در شب پایانی پاییز و آغاز زمستان برگزار می‌شود. آداب‌ورسوم شب یلدا، یکی از باستانی‌ترین جشن‌های ایرانی است که از دوران باستان در ایران و مناطق هم‌جوار گرامی داشته شده است. شب یلدا همچنین به‌عنوان نمادی از تمدن ایران باستان، شادی و روشنایی در نظر گرفته می‌شود. در این شب، خانواده‌ها و عزیزان دور هم جمع می‌شوند تا با رسوم و آیین‌های قدیمی، شعر و نیایش و غذاهای مخصوص، آمدن زمستان را جشن بگیرند. شب یلدا، با ارزش‌های اجتماعی عمیق خود، یک اتفاق فرهنگی منحصربه‌فرد است که همچنان در جامعه ایرانی و به‌ویژه در خانواده‌ها حضور پررنگی داشته و محبوبیت خود را حفظ کره است.
برای مشاهده و رزرو آنلاین ارزان ترین بلیط هواپیما ویژه شب یلدا به کلیه شهرهای ایران روی تصویر زیر کلیک کنید:
شب یلدا، جشنی باستانی در ایران است این جشن در آخرین شب فصل پاییز با جمع‌شدن خانواده‌ها دور هم همراه است و آداب‌ورسوم خاص خود را در شهرهای مختلف ایران دارد.
مردم شیراز، آداب و رسوم شب یلدا را طی مراسمی خاص برگزار میکنند که بیشتر زنان و دختران در آن شرکت میکنند. در این مراسم یک کوزه بزرگ به اسم “کلوک” پر از شیره انار یا ترشی را می‌آورند. هر زن یا دختر شرکت‌کننده نشانه‌ای مانند سکه یا مهره را داخل کلوک می‌اندازد تا آینده‌اش را پیش بینی کند. سپس دخترکی نشانه‌ها را از کلوک بیرون می‌کشد و معنای هر کدام را توضیح می‌دهد. هم زمان یکی از زنان شعر یا غزلی از شاعران محلی را درباره آرزوها و آینده زنان می‌خواند که مردم از روی مطالب شعر تعبیر خود را از نتیجه فالشان خواهند داشت. خوردنی‌های خوشمزه‌ای هم برای مراسم شب چله تدارک‌دیدن می‌شود؛ از جمله “آجیل شیرین” که شامل میوه‌ها و دانه‌های مختلف با شکرپنیر است.
شب چله در طالقان شبی مملو از سرور و شادی است. جوانان و نوجوانان در این شب به مراسم سنتی مختلفی مشغول می‌شوند. آنها به پشت‌بام خانه‌های همسایگانشان میروند و از طریق دریچه‌ای به نام درجی، شالی پر از میوه و شیرینی را به درون خانه می‌اندازند. صاحبخانه نیز در قبال تقدیم هدیه، پاسخی کمی شیرینی و تنقلات برمی‌گرداند.
از دیگر آداب و رسوم شب یلدا در طالقان این است که جوانان به بازی‌های سنتی محلی همچون انگشتربازی و گدره بازی روی می‌آورند و هم‌زمان با نواختن نی و خواندن اشعار و آوازهای محلی، شادی و سرور خودشان را نشان می‌دهند. به‌این‌ترتیب شب یلدا در طالقان با سنت‌های زیبایی همراه است که باعث شادی و نشاط مردم می‌شود.
در شهر قزوین هم مردم به سبک خودشان آداب‌ورسوم شب یلدا را به جا می‌آورند. قزوینی‌ها غذاهای سنتی مانند سبزی پلو با ماهی دودی درست میکنند تا از مهمانانشان در این شب طولانی به نحو احسن پذیرایی کنند. تدارک آجیل‌های محلی مانند گردو و انجیر خشک نیز از سنت‌های شب چله در قزوین است.
باورهای خاصی هم در میان سالخوردگان این شهر در مورد شب یلدا وجود دارد. بر اساس این باورها اگر صدای گریه ننه سرما شنیده شود، باران خواهد بارید و اگر پنبه‌های لحاف بیرون بریزند برف می‌بارد. همچنین اگر گردنبند مرواریدی پاره شود باید برای بارش تگرگ آماده باشند. قزوینی‌ها در این شب سنتی به دیدار اعضای خانواده میروند تا از سفره‌ای از شیرینی، میوه و غذا در کنار هم بهره‌مند شوند.
همدانی ها در شب یلدا مراسم خاصی برگزار میکنند تا سرنوشت خودشان را در سال آتی متوجه شوند. در این آداب‌ورسوم شب یلدا، همه افراد خانواده دور هم جمع می‌شوند و یک زن سالخورده اشعار و ابیاتی را می‌خواند. سپس پارچه‌ای در میان افراد گردانده شده و هر کدام به آن سوزن می‌زنند.
پیرزن با مشاهده شکل سوزن بر روی هر پارچه سعی می‌کند آینده آن شخص را پیش‌بینی کند. به‌عنوان‌مثال اگر سوزن در وسط پارچه قرار گرفته باشد نشانه آرامش و شادی در سال آتی خواهد بود. اما اگر در لبه پارچه قرار بگیرد نشانه مشکلاتی است که باید برای مقابله با آنها آماده شد. این مراسم بیشتر جنبه نمادین و سرگرمی دارد و بیشتر بهانه‌ای است برای گذران اوقاتی خوش در کنار اعضای خانواده.
به‌عنوان بخشی از آداب و رسوم شب یلدا، مردم کرمان، داستان‌های جذاب و منحصربه‌فردی را بازگو میکنند. همچنین تا ساعت‌های اولیه صبح شب را در کنار هم بیدار می‌مانند. باور بر این است در این شب جادویی، مرد غول پیکری به نام قارون با ظاهری غریب، به شکل مردی که پشت سرش تکه‌های هیزم قرار دارد، از خانه‌ای به خانه دیگر سرک می‌کشد و به خانواده‌ها هیزم عطا می‌کند.
صبح روز بعد، مردم تعجب‌زده می‌بینند که تکه‌های هیزم به شمش‌های طلا تبدیل‌شده‌اند! طبق باور اهالی قدیمی‌تر کرمان، قارون در این شب خوشحالی و ثروت را برای آنها رقم خواهد زد. بااین‌وجود، جوانان این شهر که دیگر چندان به آینده خوش‌بین نیستند، معتقدند این داستان تنها برای سرگرم‌کردن مردم در شب سرد یلدا ساخته‌وپرداخته شده است.
همانند بسیاری دیگر از شهرهای ایران، آداب و رسوم شب یلدا در تهران هم با هدف اصلی دور هم جمع شدن و سپری کردن اوقاتی خوش زنده نگه داشته می‌شود. در این دورهمی‌ها، میوه‌های سنتی مانند هندوانه، انار و سایر میوه‌ها سرو می‌شوند. همچنین موسیقی شاد هم در بسیاری از موارد اجرا می‌شود تا میهمانان بتوانند شادی و آرامش را در این شب در کنار هم تجربه کنند. به‌این‌ترتیب همه به‌عنوان یک خانواده، فرهنگ زیبای شب یلدا را تجربه کنند.
شب یلدا فرهنگ بسیار زیبایی در ایران دارد. اما برای افرادی که نمی‌توانند با خانواده باشند، باشگاه‌ها و رستوران‌های مختلفی در تهران برنامه‌های ویژه‌ای برای جشن‌گرفتن این شب دارند. مردم تهران میتوانند به این مکان‌ها بروند تا در کنار دوستانشان، فرهنگ ارزشمند شب چله را زنده نگه دارند.
اهالی اصفهان شب یلدا را با اهمیت خاصی جشن می‌گیرند. در این شب خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند تا خاطرات معنوی و گرمی را به اشتراک بگذارند. سنت‌های محلی باعث شده تا جلوه‌های خاصی در آداب و رسوم شب یلدا در اصفهان شکل بگیرد.
اصفهانی‌ها سفره‌هایی رنگین با میوه‌هایی مانند هندوانه و انار را تهیه میکنند. همچنین غذاهای محلی مفصلی را طبخ میکنند تا لحظات خوش و خاطره‌انگیزی را در کنار عزیزانشان تجربه کنند.
هندوانه به عنوان نمادی از خورشید نقش مهمی در مراسم شب یلدای اصفهان دارد. با جای دادن این میوه در سفره‌ها، اهالی شهر نیروی خورشید و دوام زندگی را به میانشان دعوت میکنند. به این ترتیب علاوه بر شادی، معنویت خاصی نیز بر این مراسم حاکم است.
شما می توانید ارزان ترین بلیط پرواز اصفهان را از سایت الی گشت تهیه نمایید.
گذراندن شب یلدا در کویرهای ایران می‌تواند جزو بهترین جاذبه‌ها برای برگزاری آداب و رسوم شب یلدا در ایران باشد. از مهم ترین کویرهای ایران می توان به کویر مصر، مزینان، کلوت های شهداد، شهرها و روستاهای اطراف کویر اشاره نمود. علاوه بر خریدن تور مسافرتی می‌توانید خودتان شخصا نیز برای رفتن به کویر در شب یلدا برنامه ریزی نمایید. در صورتی که به همراه تور قصد سفر ندارید و می خواهید خودتان به همراه چند تن از اعضای خانواده تان به تفریح و گشت و گذار در کویر بپردازید حتما از قبل خوراکی ها و میوه های مخصوص شب یلدا را آماده کنید تا بهترین تجربه ممکن را داشته باشید.
اگر قصد دارید شب یلدا در کویرهای ایران و یا روستاهای اطراف آنها بمانید بهتر است که محل اقامت تان را حتما از قبل هماهنگ کرده و رزرو کرده باشید. در نزدیکی کویر مصر و مزینان اقامتگاه های بوم گردی بسیاری وجود دارند که می توانید شب یلدا را در آنها سپری کنید. روستای هد در جندق اصفهان از بهترین جاذبه های ایران برای شب یلدا به شمار می رود. سایر شهرهای کویر ایران مانند میبد یزد و عقدا نیز مراسم های مخصوصی برای شب یلدا همچون آتش روشن کردن و نواختن موسیقی دارند. در اطراف این شهرها مکان های تاریخی فوق العاده ای همچون نارین قلعه، چاپارخانه، یخچال خشتی و غیره وجود دارد که بازدید از آنها و استفاده از اقامتگاه های سنتی آنها در شب یلدا تجربه بسیار جدید و دلنشینی برای شما خواهد بود.
همانند بسیاری از جشن‌های امروزی، جشنواره‌های باستانی مربوط به زمستان و احترام به نور خورشید، با آیین‌های جدیدتر ترکیب شده‌اند. در اسکاندیناوی، روز لوسیای مقدس، در تاریخ ۱۳ دسامبر – که در تقویم این کشور با فرارسیدن زمستان همراه است – نشانه آغاز فصل کریسمس است. از آداب و رسوم شب یلدا در اسکاندیناوی این است که زنان جوان با لباس‌های سفید، کمربندهای قرمز و تاج‌هایی از شمع روی سرشان، در یک راهپیمایی دست جمعی، راه را در تاریکی زمستان روشن میکنند.
این جشنواره در شب چله به احترام لوسیای مقدس برگزار می‌شود و شامل جشنواره‌های احترام به نور خورشید در زمستان است که با روشن‌کردن آتش‌های بزرگ همراه است. شیرینی‌های زنجبیلی، نان‌های خوشمزه با طعم زعفران و نوشیدنی گلوگ به طور سنتی در این مراسم تهیه و مصرف می‌شوند.
این جشن با قدمت هزاران ساله که در روزهای ۲۱، ۲۲ یا ۲۳ دسامبر جشن گرفته می‌شود، با گردهمایی‌های خانوادگی و مهمانی‌های بزرگ به‌عنوان آداب و رسوم شب یلدا در چین جشن گرفته می شو. مراسم شب چله در چین، همچنین شامل تهیه و سرو تنگ‌یوان (توپ‌های برنجی) نیز می‌شود. به عقیده مردم چین، این جشن نشانگر پایان فصل برداشت محصولات است و همچنین ریشه‌هایی در مفهوم یین و یانگ چینی دارد: پس از رخداد زمستانی، فراوانی تاریکی در زمستان به تدریج با نور خورشید تعادل خواهد یافت.
اگرچه هیچ‌کس دقیقاً نمی‌داند چرا مجموعه باستانی استون هنج در انگلستان ساخته شده است، اما نمی‌توان انکار کرد که این سازه با حرکات خورشید هم خط می‌شود. این یکی از بناهای جهانی ساخته شده در چله تابستان است و تحقیقات باستان‌شناسی نشان می‌دهند که در اینجا آداب و رسوم شب یلدا یا چله زمستان برگزار می‌شده است.
امروزه مردمان این سرزمین این سنت را دوباره زنده کرده و در طلوع روز پس از بلندترین شب سال، برای مشاهده طلوع جادویی خورشید از میان سنگ‌ها، دور هم جمع می‌شوند. در این مراسم بدون هیچ هزینه‌ای از افراد دریافت نمی‌شود، اما فضای پارکینگ محدود است. بازدیدکنندگان حتی میتوانند برای این جشن آرام و مقدس زمستانی، تا خود سنگ‌ها پیش بروند، منطقه‌ای که معمولاً محصور شده است.
برای احترام به سنت‌های زمستانی در فرهنگ‌های مختلف، جشنواره سالانه فانوس‌ها به عنوان بخشی از آداب و رسوم شب یلدا در ونکوور کانادا برگزار می‌شود. شرکت‌کنندگان در این مراسم میتوانند در کارگاه‌های موجود شرکت کرده و فانوس خودشان را بسازند. در شب چله، راهپیمایی‌هایی در سراسر شهر برگزار می‌شود و با آتش‌بازی‌های دیدنی به پایان می‌رسد. شرکت‌کنندگان همچنین میتوانند سعی کنند تا مسیرشان را در میان هزارتوی نور، یک مارپیچ ساخته شده از ۶۰۰ شمع پیدا کنند.
آداب و رسوم شب یلدا که در ژاپن عید توجی نامیده می‌شود هم بسیار خاص و جالب است. به طور سنتی، در شب چله در ژاپن، کدو حلوای زمستانی به نام کابوچا مصرف می‌شود که یکی از معدود محصولات است که در روزگار گذشته در دسترس بوده است. پس از استحمام با میوه‌های مرکبات خاص، فرد برای یک سفر زمستانی ماده شده و احساس گرمای بیشتری خواهید داشت.
اعتقاد بر این است که این استحمام با مرکبات، بدن و روح را تازه کرده، باعث پیشگیری از ابتلا به بیماری می‌شود و پوست خشک زمستانی را آرام می‌کند. به نظر می‌رسد که جوندگانی به نام کاپی‌بارا هم عاشق استحمام با این مرکبات خاص هستند. در یک نوآوری مدرن بر اساس این رسم قدیمی، برخی از باغ‌های وحش ژاپن، این میوه را در آب گرمی که حیوانات در روز و شب چله در آن استحمام میکنند هم قرار می‌دهند.
جشنواره سنتو توماس یا سنت توماس در گواتمالا، به عنوان بخشی از آداب و رسوم شب یلدا، یک هفته پیش از فرارسیدن این شب جشن گرفته می‌شود. این جشنواره ترکیبی است از مراسم کاتولیک با آداب و رسوم بومی مایا که با شب چله ارتباط دارند.
امروزه، در این جشنواره لباس‌های سنتی رنگارنگ، ماسک‌ها، راه پیمایی، آتش بازی و موسیقی وجود دارد که گواتمالا را به یک مقصد زمستانی عالی برای تجربه مراسم شب یلدا تبدیل کرده است. هیجان‌انگیزترین بخش این مراسم، “رقص میله پرنده” است که بسیار هم خطرناک است. این بخش از آداب و رسوم شب یلدا در گواتمالا، عبارت است از صعود به بالای یک میله با بیش از ۳۰ متر ارتفاق، بستن خود با به یک طناب به میله و سپس و پرش و سقوط آزاد!
شب یلدا به آخرین شب فصل پاییز گفته می‌شود که طولانی‌ترین روز سال نیز به شمار می‌رود. یلدا جدا کننده فصل پاییز و شب‌های طولانی از فصل زمستان و شروع طولانی تر شدن روزهای سال است. شب یلدا در ایران و کشورهای فارسی زبان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و آداب و رسوم شب یلدا در ایران به خوبی برگزار می‌شود. مردم ایران از زمان هخامنشیان شب یلدا را جشن می گرفته‌اند و اما علاوه بر ایران کشورهای دیگری همچون افغانستان، پاکستان، چین، کره جنوبی، پرو، بولیوی، اکوادور، اسکاتلند، روسیه، آفریقا و غیره نیز به شکل‌های مختلفی این شب خاص را جشن می گیرند.
مقالات مرتبط
۷ نظرات