ژئوتوریسم در واقع نگاهی متمایز به صنعت گردشگری با رویکرد علمی است، در واقع علاقه‌مندان به علم زمین‌شناسی تلاش کرده‌اند با رویکردی متفاوت به جاذبه‌های گردشگری و پدیده‌های طبیعی نگاه کنند. زمین‌شناسی گردشگری را می‌توان شاخه‌ای از بوم‌گردی هم دانست که موجب تقویت هویت جغرافیایی در یک منطقه می‌شود. گردشگری نقش مهمی در توسعه اقتصادی بسیاری از کشورها ایفا می‌کند و در سال‌های اخیر موجب اشتغال‌زایی در بسیاری از کشورها شده است به همین دلیل ژئوتوریسم هم به عنوان یکی از شاخه‌های این علم جایگاه ویژه‌ای در بین فعالان صنعت گردشگری پیدا کرده و بسیاری از کشورها مشغول سرمایه‌گذاری روی این حوزه هستند. اگر کنجکاو هستید با این مفهوم جدید در صنعت گردشگری بیشتر آشنا شوید، با این مقاله از مجله گردشگری الی گشت تا انتها همراه باشید.
برای خرید بلیت هواپیما، خرید بلیت قطار و رزرو تور با بهترین قیمت به الی گشت مراجعه نمایید.
ژئوتوریسم چیست؟
ژئوتوریسم از دو واژه ژئو به معنای “زمین‌شناسی” و توریسم به معنای “گردشگری” ساخته شده است و یکی از شاخه‌های نوپا در صنعت گردشگری محسوب می‌شود که هدف آن بررسی و شناخت پدیده‌های زمین‌شناسی است. تمرکز این شاخه از صنعت گردشگری بر ویژگی‌های زمین‌شناسی یک منطقه یا مکان مشخص است. در واقع هدف گردشگران در این مسیر علاوه بر تفریح، بازدید و بررسی پدیده‌های زمین‌شناسی و آثار باستانی است که وقایع طبیعی روی آنها اثر گذاشته‌اند. در این نوع گردشگری مسافران به مناطقی بااهمیت زمین‌شناسی سفر می‌کنند تا ساختارها و تغییرات زمین را در سفر خود مورد ارزیابی قرار دهند و از منابع طبیعی و معدنی موجود در آنجا استفاده کنند. این شاخه از صنعت گردشگری به‌تمامی تغییراتی می‌پردازد که به‌واسطه فرسایش‌های آبی و بادی در کره زمین ایجاد شده‌اند، این تغییرات به صورت کلی شامل موارد زیر است:
- رسوب‌گذاری
- فرسایش
- فعالیت‌های آتش‌فشانی
- حرکت صفحات زمین
- چین‌خوردگی
- بلورهای نمکی
- تپه‌های مرجانی
- شرایط اقلیمی
- بررسی فسیل‌ها و سنگواره‌ها
ژئوتوریست کیست؟
ژئوتوریست در واقع فردی است که به دنبال کشف ویژگی‌ها و خصوصیات منحصربه‌فرد یک منطقه است. این گردشگران ارزش طبیعت و تاریخ را می‌شناسند و به دنبال تعامل با افراد محلی جهت حفظ محیط‌زیست و آثار طبیعی هستند. ژئوتوریست‌ها و کلیه علاقه‌مندان به محیط‌زیست از کیفیت تجربیات خود در زمان گردش راضی هستند و تمایل به یادگیری و به‌اشتراک‌گذاری تجربیاتشان با دیگران را دارند. آنها خاطرات و داستان‌های سفرهای خود را با دوستان و آشنایان به اشتراک می‌گذارند و آنها را ترغیب می‌کنند تا این‌گونه سفرها را هم در کنار سفرهای تفریحی تجربه کنند و از این طریق به توسعه اقتصادی منطقه کمک کنند.
مطالب مرتبط:
دو ژئوپارک «طبس» و «ارس» در راه جهانی شدن
تفاوت ژئوتوریسم و اکوتوریسم
برخی از افراد فعال در صنعت گردشگری به‌درستی به تفاوت دو مفهوم ژئوتوریسم و اکوتوریسم آشنا نیستند. در واقع آنها این دو اصطلاح را به طور یکسان معنی کرده و تفاوتی برای این دوشاخه مهم از صنعت گردشگری قائل نیستند؛ ولی واقعیت چیز دیگری را نشان می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر اکوتوریسم مرتبط با حفظ محیط‌زیست و تنوع زیستی است، درحالی‌که ژئوتوریسم تمرکز خود را بر جغرافیا و فرهنگ منطقه می‌گذارد. در واقع شما اگر به‌عنوان یک گردشگر علاقه‌مند به بررسی سنگ‌ها و پدیده‌های زمین‌شناسی در جزیره قشم باشید، شما یک ژئوتوریست هستید، اما اگر علاقه‌مند به حفظ و مشاهده پوشش گیاهی و جانوری جزیره باشید، شما یک اکوتوریست محسوب می‌شوید. در ادامه تفاوت اصلی میان این دو اصطلاح را با جزئیات بررسی خواهیم کرد:
اکوتوریسم (Ecotourism):
- اکوتوریسم به معنای گردشگری است که تمرکز خود را بر حفاظت از محیط‌زیست و اکوسیستم‌ها دارد.
- اکوتوریست‌ها عمدتاً به مناطق با تنوع زیستی بالا می‌روند و تلاش می‌کنند تا محیط‌زیست را نگه دارند و به حفظ گونه‌های حیاتی کمک کنند.
- این نوع گردشگری به حفظ جانوران، گیاهان، مناظر طبیعی و بوت‌کمپ‌ها اختصاص دارد و به حفظ تنوع زیستی کمک می‌کند.
ژئوتوریسم (Geotourism):
- Geotourism به معنای گردشگری متمرکز بر ویژگی‌های جغرافیایی و فرهنگی یک منطقه است.
- ژئوتوریست‌ها به مناطقی با ویژگی‌های جغرافیایی خاص می‌روند و هدف آنها بررسی ساختارهای زمینی، مناظر طبیعی زیبا، معماری محلی، تاریخچه و فرهنگ منطقه است.
- این نوع گردشگری به حفظ و ترویج ویژگی‌های جغرافیایی و فرهنگی منطقه کمک می‌کند.
اهداف اصلی Geotourism چیست؟
صنعت گردشگری در جوانب مختلف آسیب‌هایی را به همراه دارد و یکی از مهم‌ترین آنها تخریب محیط طبیعی است. اما ژئوتوریسم به‌عنوان یک شاخه از گردشگری نه‌تنها به محیط طبیعی آسیب نمی‌رساند، بلکه از آسیب‌های زیست‌محیطی جلوگیری می‌کند. این شاخه از گردشگری به نسل جوان و افراد غیرمتخصص در حوزه زمین‌شناسی کمک می‌کند تا با پدیده‌های زمین‌شناسی و علل آنها آشنا شوند. باید توجه داشت که با توسعه روزافزون این صنعت جذاب، امکان کسب درآمد بیشتری نیز وجود دارد. این درآمد می‌تواند برای حفظ بهتر این منابع ارزشمند به کار رود و از آنها مراقبت شود. به‌صورت کلی مهم‌ترین اهداف این شاخه از صنعت گردشگری عبارت‌اند از:
- شناخت پدیده‌های زمین‌شناسی
- بررسی دلایل وقوع پدیده‌های طبیعی و تغییرات زمین‌شناسی
- لذت‌بردن از جاذبه‌های طبیعت بی‌جان
- ارائه راهکارهایی برای محافظت از آثار و پدیده‌های طبیعی زمین‌شناسی
- حفظ و نگهداری از پدیده‌های زمین‌شناسی
مزایای ژئوتوریسم
در گردشگری زمین‌شناسی ما می‌توانیم چیزهای زیادی در مورد طبیعت و پدیده‌های زمین‌شناسی یاد بگیریم. در واقع این شاخه از صنعت گردشگری شباهت زیادی به یک کلاس درس عملی دارد. با بازدید از مکان‌های مهم زمین‌شناسی مثل دره‌ها و غارهای طبیعی می‌توانید درک بهتری از تأثیرات پدیده‌هایی همچون زلزله، آتشفشان و مواردی از این دست داشته باشید. هدف اصلی این نوع گردشگری ارتقا و حفظ یک منطقه و همچنین فرهنگ، آشپزی، تاریخ، و محیط‌زیست آن جغرافیای خاص است. به همین دلیل بسیاری از فعالان صنعت گردشگری در این شاخه به دنبال تأمین منابع مالی برای جوامع محلی و مردم بومی هستند . از جاذبه‌های طبیعی و پدیده‌های زمین‌شناسی به بهترین شکل ممکن محافظت کنند . این آثار طبیعی را برای آیندگان به‌عنوان میراثی ماندگار به جا بگذارند.
معایب ژئوتوریسم
معایب گردشگری زمین‌شناسی در ظاهر شاید زیاد نباشد. این شاخه از صنعت گردشگری هم دارای مشکلات و معایبی است که باید به آن به‌صورت ویژه توجه شود. باوجوداینکه هدف ژئوتوریست‌ها کمک به مردم محلی برای حفظ محیط‌زیست و آثار طبیعی است، اما در این بین رفت‌وآمد افراد به‌عنوان گردشگر به این مناطق می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر محیط‌زیست بگذارد و موجب تخریب بخش‌هایی از طبیعت منطقه شود. در واقع آماده نبودن زیر ساخت‌های گردشگری در این مناطق باعث می‌شود، محیط‌زیست هم با خطر مواجه گردد.
اهمیت ژئوپارک‌ها در صنعت گردشگری
ژئوپارک‌ها به مناطقی گفته می‌شود که وسیع و حداقل شامل چند پدیده زمین‌شناسی برجسته و جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی و تاریخی متعدد هستند. این مناطق همچنین دارای آثار تاریخی، بوم‌شناسی، باستان‌شناسی و میراث‌فرهنگی و طبیعی بوده است. برای حفاظت و بهره‌برداری از آنها برنامه‌ریزی‌های ویژه‌ای انجام‌گرفته است. در سال‌های اخیر ژئوپارک‌ها به‌عنوان مقاصد گردشگری پایدار به شهرت رسیده‌اند. تعداد ژئوپارک‌ها در جهان زیاد است و ژئوپارک‌های چین به‌عنوان بزرگ‌ترین ژئوپارک‌های جهان شناخته می‌شوند. در ایران هم ژئوپارک‌هایی همچون قشم و جلفا نقش مهمی در توسعه صنعت گردشگری ایفا کرده‌اند. پتانسیل برای ایجاد ژئوپارک‌های جدید در کشور بسیار بالا است.
ژئوتوریسم در ایران
در کشورمان ایران جاذبه‌های گردشگری متنوعی وجود دارد؛ ولی پدیده‌های طبیعی از جایگاه ویژه‌ای در این بین برخوردار هستند. ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی که دارد، مناطق زیبا و پدیده‌های زمین‌شناسی خارق‌العاده‌ای را در خود جای‌داده است. ایران دارای پتانسیل بزرگی برای توسعه و برگزاری تورهای گردشگری زمین‌شناسی در جهان است. در این راستا، ژئوپارک‌ها تعریف و ایجاد می‌شوند که در آنها پدیده‌های زمین‌شناسی منحصربه‌فرد جای می‌گیرند. ارزش‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی را به همراه می‌آورند. ایران دارای ژئوپارک‌هایی همچون ژئوپارک راگه، ژئوپارک قشم و ژئوپارک ارسباران است. هریک از آنها جذابیت خاص خود را برای گردشگران علاقه‌مند به پدیده‌های زمین‌شناسی دارند. از دیگر جاذبه‌های طبیعی و ژئوپارک‌های معروف ایران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استان لرستان با دره شیرز و کوهستان‌های کوهدشت به‌عنوان پایتخت ژئوتوریست ایران شناخته شده . این استان دارای مناظر طبیعی و جاذبه‌های منحصربه‌فرد بسیار زیادی است. هر یک برای توسعه این شاخه از صنعت گردشگری کافی است.
- جزیره قشم با تنوع جغرافیایی یکی از جذاب‌ترین مناطق ایران برای گردشگران علاقه‌مندان به پدیده‌های طبیعی است. دره ستارگان در این جزیره یکی از منحصربه‌فردترین پدیده‌های زمین‌شناسی در ایران است که پای گردشگران بسیاری را به قشم بازکرده است.
نقش ژئوتوریسم در اقتصاد
ژئوتوریسم نقش مهمی در توسعه پایدار با ارتقا سه اصل اساسی توسعه – پایداری بوم‌شناختی، پایداری اجتماعی – فرهنگی و پایداری اقتصادی ایفا می‌کند. تأکید این نوع گردشگری بر حفظ محیط‌زیست، فرایندهای زیستی و گونه‌های طبیعی است. این شاخه مهم از صنعت گردشگری به حفظ منابع ارزشمند طبیعی در مقاصد و افزایش کارآمدی اقتصادی آنها کمک کرده و بر توسعه پایدار در سطوح مختلف تأکید دارد. گردشگری زمین‌شناسی به‌صورت کلی می‌تواند موجب رونق صنعت گردشگری در مناطق بکر و دورافتاده شود. برای مردم محلی منبع درآمدی ایجاد کند.
سؤالات متداول
۱. هدف اصلی ژئوتوریسم چیست؟
یکی از اهداف مهم صنعت گردشگری که در ژئوتوریسم بیشتر به آن توجه شده است. حفظ و حراست از منابع طبیعی و فرهنگی هر منطقه و ارتباط‌گرفتن با مردم محلی است.
۲. منظور از ژئوپارک در صنعت گردشگری چیست؟
ژئوپارک، منطقه‌ای است که ویژگی‌های زمین‌شناسی بارزی را در خود جای‌داده . با مدیریت دقیق و حفظ میراث زمین‌شناختی منطقه، اقتصاد جوامع محلی را توسعه می‌دهد. این مناطق ممکن است دارای آثار تاریخی، بوم‌شناسی و میراث‌فرهنگی متعددی باشند.
۳. اصلی‌ترین تفاوت اکوتوریسم با ژئوتوریسم در چیست؟
ژئوتوریسم بر پدیده‌های زمین‌شناسی، وقایع و جاذبه‌های طبیعی تمرکز دارد. درحالی‌که اکوتوریسم به حفاظت از محیط‌زیست و تأثیر مثبت گردشگری بر محیط‌زیست تأکید دارد. به‌عبارت‌دیگر گردشگری زمین‌شناسی به مطالعه پدیده‌های زمین‌شناسی و جاذبه‌های طبیعی می‌پردازد، درحالی‌که اکوتوریسم اهمیت بالایی به حفظ محیط‌زیست و تعامل انسان با آن می‌دهد.
۴. مشهورترین مناطق ایران برای بازدید ژئوتوریست‌ها کدام است؟
- دره ستارگان در جزیره قشم
- جنگل‌های ارسباران در استان آذربایجان شرقی
- دره شیرز و کوهستان‌های کوهدشت در استان لرستان
- ژئوپارک راگه
۵. آیا خرید بلیت هواپیما به مقصد شهرهای مختلف ایران از سایت الی گشت امکان‌پذیر است؟
بله شما می‌توانید بلیت پرواز و یا تور تفریحی موردنظر خود به مقصد تمامی شهرهای ایران همچون مشهد، اصفهان، شیراز، تهران، کیش و موارد دیگر را به‌صورت ۲۴ ساعته و آنلاین از سایت الی گشت خریداری کنید.
جمع‌بندی
ژئوتوریست‌ها در واقع افرادی هستند که علاوه بر گردش و تفریح در سفر به بررسی جاذبه‌های طبیعی و زمین‌شناسی علاقه دارند، آنها در سفرهای خود علاوه بر استراحت و تفریح به دنبال کشف وقایع طبیعی مربوط به آثار و پدیده‌های زمین‌شناسی هستند و با این هدف به سفرهای مختلف می‌روند. در این مقاله تمام تلاش خود را کردیم تا شما را بیشتر با این شاخه از صنعت گردشگری آشنا کنیم و به مزایا و معایب گردشگری زمین‌شناسی بیشتر بپردازیم، زیرا در آینده نزدیک بیشتر شاهد ظهور این شاخه از گردشگری در ایران و جهان خواهیم بود. اگر به گردشگری و مفاهیم مرتبط با آن علاقه دارید، به شما پیشنهاد می‌کنیم حتماً مقالات آینده مجله گردشگری الی گشت را دنبال نمایید تا با مفاهیم متنوع این صنعت بزرگ و پویا بیشتر آشنا شوید.