هوایی که تنفس می کنید ، آبی که می نوشید و غذایی که می خورید همه به تنوع زیستی متکی هستند ، اما اکنون گستره ی تنوع زیستی بحران زده شده است. این بحران چه تاثیری بر آینده ما انسان ها دارد و آیا می توانیم جلوی آن را بگیریم؟
تنوع زیستی، انواع گونه های زیستی روی زمین است ، در همه اشکال آن و تمام فعل و انفعالات آنها که گستره ای حیرت انگیز بنظر می رسد. تنوع زیستی پیچیده ترین و حیاتی ترین ویژگی سیاره ی ماست . پروفسور دیوید مکدونالد ، از دانشگاه آکسفورد می گوید: “بدون تنوع زیستی ، آینده ای برای بشریت وجود ندارد.”
به طور رسمی ، تنوع زیستی از چندین سطح تشکیل شده است ، شروع با ژن ها ، سپس گونه های فردی ، سپس جوامع موجودات و در آخر کل اکوسیستم ها ، مانند جنگل ها یا صخره های مرجانی ، جایی که زندگی با محیط فیزیکی همخوانی دارد. این فعل و انفعالات بی شمار ، زمین را برای میلیاردها سال قابل سکونت کرده است.
یک روش فلسفی تر برای مشاهده تنوع زیستی این است: این دانش نشان دهنده دانش آموخته شده توسط گونه های تکامل یافته طی میلیون ها سال در مورد چگونگی زنده ماندن در شرایط محیطی بسیار متفاوت است که زمین تجربه کرده است. تنوع زیستی گوناگونی حیات و مجموعه ای از موجودات زنده به شکل های گوناگون است. تنوع زیستی، یک تک سلولی در اعماق اقیانوس و یا یک بوته گوجه فرنگی روی خاک یا یک آهوی زیبا در دشت است، تفاوت در شکل و نوع درختان یک جنگل، جانوران یک بیشه یا ساختمان بدن یک یوزپلنگ است.
آیا تنوع زیستی مانند حیوانات یا گیاهان بر زندگی انسان ها تاثیر گذار هستند؟
برای بسیاری از افرادی که در شهرهای کوچک و بزرگ زندگی می کنند ، حیات وحش اغلب چیزی است که شما از تلویزیون تماشا می کنید. اما واقعیت این است که تنوع زیستی عملاً توانایی انواع گونه ها (بدون توجه به کوچکی یا بزرگی آنها) را در جهت افزایش کارایی، مقاومت و سازگار شدن در برابر محیط افزایش می دهد. به عبارت دیگر، تمام این گونه های کوچک و بزرگ دارای یک وظیفه بسیار بزرگ هستند و آن این است که ترکیب عملکرد این گونه ها در مجموع، باعث افزایش توانایی اکوسیستم و افزایش مقاومت در برابر انواع مختلف صدمات و خسارات احتمالی، همچنین بهبود و بازسازی خسارات وارده می شوند.
بنابراین تنوع زیستی برای انسان بسیار مهم می باشد زیرا تنوع و افزایش گونه های گیاهی به معنی افزایش محصولات غذایی برای انسان و تنوع و افزایش گونه های جانوری به معنی پایدار بودن محیط زیست در جهت تعادل طبیعت می باشد.
اما تاثیر موارد دیگر ممکن است، کمتر مشهود باشد مثلا صخره های مرجانی و باتلاق های که محافظان بی نظیری در برابر طوفان ها و سونامی ها برای کسانی اند که در سواحل زندگی می کنند ، یا درختانی که می توانند آلودگی هوا را در مناطق شهری جذب کنند و ریه های زمین برای زنده ماندن بشر باشند.
نقش موجودات زنده مختلف در کره زمین
اثار مثبت ثانویه برخی از موجودات ممکن است عجیب به نظر برسد – برای مثال شاید بنظر ما لاک پشت های استوایی و میمون های عنکبوتی ارتباط چندانی با حفظ آب و هوای پایدار و رفع آلودگی ندارند. اما درختان انبوه بیشترین تأثیر را در حذف دی اکسید کربن از جو را دارند دارند ، که برای پخش شدن بذرشان به این میوه خواران بزرگ متکی هستند.
وقتی دانشمندان هر اکوسیستم را کاوش می کنند ، چنین تعاملات بی شماری را می یابند که همه آنها توسط میلیون ها سال تکامل رفع شده است. اکو سیستم طبیعی زمین اگر آسیب نبیند ، یک سیستم کاملاً متعادل و سالم تولید می شود که به یک سیاره سالم و پایدار کمک می کند.
غنای گسترده تنوع زیستی فواید انسانی زیادی نیز دارد. بسیاری از داروهای جدید از طبیعت برداشت می شود ، مانند قارچ هایی که بر روی پوست گیاهان رشد می کند و می تواند با سرطان مبارزه کند. انواع حیوانات اهلی و محصولات زراعی نیز بسیار مهم است زیرا برخی از آنها چالش مثلاً مقابله با خشکسالی یا خاکهای شور را حل کرده اند.
اگر پول معیاری باشد ، خدمات ارائه شده توسط اکوسیستم ها تریلیون دلار تخمین زده می شود – دو برابر تولید ناخالص داخلی جهان. از دست دادن تنوع زیستی فقط در اروپا سالانه ۳ درصد از تولید ناخالص داخلی آن یا ۴۵۰ میلیون یورو (۴۰۰ میلیون پوند) هزینه دارد.
تنوع زیستی چقدر متنوع است؟
گونه های تنوع زیستی بی شمار و گیج کننده است. ساده ترین جنبه های برای در نظر گرفتن تنوع گونه ها اینگونه است، حدود ۱.۷ میلیون گونه جانوری ، گیاهی و قارچی در جهان ثبت شده است ، اما احتمالاً ۸-۹ میلیون گونه و حتی شاید تا ۱۰۰ میلیون گونه وجود دارد. قلب اصلی تنوع زیستی مناطق استوایی است که مملو از گونه های مختلف است. به عنوان مثال ، تنها در ۱۵ هکتار از جنگل های بورنئو ، فقط ۷۰۰ گونه درخت وجود دارد، تعداد مشابهی از گونه های تنوع زیستی در کل آمریکای شمالی نیز وجود دارد.
دانشمندان در تحقیقات ژنتیکی اخیر به این نکته پی بردند، موجوداتی که فکر می کنند یک گونه واحد هستند ، در بعضی موارد در واقع ده ها گونهی متفاوت هستند. شما به این تعداد باکتری ها و ویروس ها را نیز اضافه کنید، تنوع زیستی تعداد موجودات متمایز ممکن است میلیاردها گونه باشد. برای مثال، یک قاشق خاک – که در نهایت ۹۰٪ از کل مواد غذایی را تأمین می کند – حاوی ۱۰،۰۰۰ تا ۵۰،۰۰۰ نوع باکتری مختلف است.متاسفانه بسیاری از گونه ها قبل از اینکه حتی از آنها نقشی که در دایره زندگی حک شود و گونه زیستیشان ثبت شود، از بین می روند.
بهترین موجودات برای مطالعه در این زمینه
بهترین موجوداتی که میتوان درمورد تنوع زیستی آنها مطالعه کرد، موجوداتی مانند انسان هستند یعنی پستانداران بزرگ. به عنوان مثال محققان دقیق می داند که تعداد ببرها در قرن گذشته ۹۷٪ کاهش یافته است. یا در بسیاری از مکان ها ، حیوانات بزرگی قبل از آفرینش انسان وجود داشتند که از بین رفته اند مانند دودوس یا ماموت های پشمالو که نسل آنها منقرض شده است.
میزان انقراض گونه ها بعد از پیدایش انسان حدود ۱۰۰۰ برابر بیشتر از قبل از تسلط انسان ها بر این سیاره شده است. حتی بیشتر از هنگامیکه شهاب سنگ غول پیکر به زمین اصابت کرد یا زمانیکه دایناسورها ۶۵ میلیون سال پیش منقرض شدند. به گفته برخی دانشمندان ، ششمین انقراض جمعی در تاریخ زمین شناسی در حال حاضر آغاز شده است.
اتحادیه بین المللی حفاظت از محیط زیست “لیست قرمز” از گونه های زیستی در دست انقراض تهیه کرده و فقط ۵٪ از گونه های شناخته شده را ارزیابی کرده است. طبق این آمار ۲۵٪ پستانداران ، ۴۱٪ دوزیستان و ۱۳٪ پرندگان در خطر انقراض قرار دارند.
نتایج ترسناک تحقیقات نشان می دهد که میلیاردها گونه زیستی در سراسر کره زمین از بین رفته است ، از سال ۱۹۷۰ تا بحال تعداد حیوانات ساکن در کره زمین به نصف کاهش یافته است. محققان از بین رفتن گسترده حیات وحش را “نابودی بیولوژیکی” می دانند که حمله وحشتناکی به مبانی تمدن بشری وارد میکند. البته برنامه ریزی دقیق برای بهره برداری پایدار از منابع طبیعی و مدیریت صحیح در استفاده از آن ها، می تواند باعث رفع تدریجی این مشکل و سایر مشکلات زیست محیطی گردد.