کلیسای رستاخیر سنت پترزبورگ یا کلیسای ناجی در خون (Savior on Spilled Blood) به یاد الکساندر دوم، یکی از بزرگ‌ترین تزارهای روسیه که در سال ۱۸۸۱ ترور شد، ساخته شده است. این کلیسا دقیقاً در محلی ساخته شده که یک بمب توسط یک مرد جوان (مخالف اصلاحات تزار) به داخل کالسکه الکساندر پرتاپ شد. اصلی‌ترین دستاورد این تزار، رهایی رعیت و بردگان روسیه در سال ۱۸۶۱، یعنی پنج سال قبل از آزادی بردگان در آمریکا بود. امروزه این کلیسا با پنج گنبد پیازی شکل خود یکی از رنگارنگ‌ترین و عجیب‌ترین جاذبه‌های توریستی روسیه است. با الی گشت همراه باشید تا این کلیسای زیبا بیشتر آشنا شویم.
ابتدا بیایید نگاهی به تاریخچه کلیسای ناجی در خون بیندازیم. در ۱۳ مارس ۱۸۸۱میلادی، الکساندر دوم(تزار روسیه) در حال عبور از کنار کانال گریبادوف بود که فردی نارنجکی را به سوی او پرتاب کرد. انفجار نارنجک باعث شد الکساندر از دلیجان خود روی زمین پرت شود. او بلند شد و با عصبانیت در حال فریاد زدن بود که در همان لحظه یکی دیگر از مخالفان او نارنجکی دیگری به سمتش پرتاپ کرد. الکساندر دوم به شدت آسیب دید و بعد از انتقال به قصر زمستانه در سن پترزبورگ از دنیا رفت.
الکساندر سوم (پسر الکساندر دوم) مدتی پس از درگذشت پدرش، به یاد او دستور ساخت کلیسایی را در محل ترور الکساندر دوم داد. ساخت این کلیسا با هزینه خانواده سلطنتی و چند سرمایه‌گذار خصوصی شروع شد. از آن جا که تزار جدید و معماران می‌خواستند محراب کلیسا دقیقاً در محل ترور باشد، مقداری از عرض کانال گریبایدوف کم شده و به کلیسا افزوده شد. امروزه بخشی از کانال در درون کلیسا قرار دارد.
ساخت این کلیسا در سال ۱۹۰۷ به پایان رسید. در زمان اتحاد جماهیر شوروی این سازه مورد بی‌توجهی قرار گرفت و در زمان فروپاشی شوروی هم کلیسا بارها غارت شد. این غارت‌ها باعث شد در سال ۱۹۳۲ بازدید از کلیسای ناجی در خون برای عموم ممنوع شود.
در زمان جنگ جهانی دوم مرده‌های جنگ را در این کلیسا نگهداری می‌کردند. بعد از اتمام جنگ از این کلیسا به عنوان انبار سبزیجات استفاده می‌کردند که همین مسئله باعث شد کلیسای ناجی در خون به «کلیسای ناجی سیب‌زمینی‌ها» مشهور شود. هنوز هم می‌توان ردپای جنگ را بر روی دیوارهای این بنای تاریخی مشاهده کرد.
در نهایت در سال ۱۹۷۰، کلیسای جامع سنت ایزاک مدیریت کلیسای ناجی در خون را بر عهده گرفت. با مدیریت جدید علاوه بر تغییر کاربری کلیسا به موزه، روند مرمت این سازه قدیمی هم آغاز شد. بالاخره کلیسا بعد از سپری کردن روند طولانی مرمت، ۲۷ سال بعد یعنی در سال ۱۹۹۷ بار دیگر به محلی تبدیل شد که عموم می‌توانستند از آن بازدید کنند. در حال حاضر بازدید از این سازه‌ی زیبا برای عموم آزاد است و علاقه‌مندان می‌توانند از دیدن شکوه و زیبایی آن لذت ببرند.
معماری این کلیسا با سایر سازه‌های شهر سن‌پترزبورگ کاملاً متفاوت است. بیشتر بخش‌های این شهر دارای معماری سبک باروک و نئوکلاسیک هستند؛ اما در ساخت کلیسای ناجی در خون از سبک معماری ناسیونالیسم رمانتیک (معماری قرون‌وسطایی روسیه) استفاده شده است. این کلیسا شباهت‌های زیادی به کلیساهای قرن هفدهمی یاروسلاو (Yaroslavl churches) و کلیسای جامع سنت باسیل (St. Basil’s Cathedral) دارد.
این کلیسا بعد از کلیسای جامع سنت لوئیس (Cathedral Basilica of St. Louis) که دارای ۷۷۰۰ مترمربع موزاییک است، بیشترین تزئینات موزاییک دنیا را داراست. به گفته‌ی مرمتگران این سازه، کلیسای ناجی در خون ۷۵۰۰ مترمربع موزاییک دارد. تمام سطوح دیوارها، برج‌ها، طاق‌ها و گنبدهای این سازه با موزاییک تزئین شده‌اند. این طرح‌ها توسط ۳۰ هنرمند روسی اواخر قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستمی که بیشتر آن‌ها از فارغ‌التحصیلان آکادمی امپراتوری هنر بودند، تزئین شده است. سه تن از معروف‌ترین هنرمندان و طراحان داخلی کلیسای ناجی در خون ویکتور واسنتسف (Viktor Vasnetsov)، میخائیل نستروف (Mikhail Nesterov) و میخائیل وروبل(Mikhail Vrubel) هستند. امروزه آثار هنری این هنرمندان در موزه روسیه و گالری ترتیاکوف مسکو (Tretyakov Gallery) نگهداری می‌شوند.
البته معمار اصلی این کلیسا، آلفرد الکساندرویچ پارلند (Alfred Alexandrovich Parland) متولد سن پترزبورگ است که اصالتی غیر روسی دارد. شاید همین ریشه‌های غیر روسی معمار، دلیل تفاوت معماری این سازه با سایر ساختمان‌های سن پترزبورگ باشد.
داخل کلیسای ناجی در خون پر از موزاییک‌هایی است که نشان‌دهنده‌ی تصاویر یا چهره‌های کتاب مقدس هستند. این تصاویر کاملاً با جزئیات ساخته شده‌اند و حاشیه‌های طرح‌دار بسیار ظریف، تصاویر را از یکدیگر متمایز کرده‌اند. بازدیدکنندگان در بدو ورود به این کلیسا بر روی سنگ‌فرشی قدم می‌گذارند که از مرمر ایتالیایی ساخته شده است. جالب است بدانید الگوهای هندسی شگفت‌انگیز این سنگ‌فرش حتی یکبار هم تکرار نشده‌اند.
نمای بیرونی کلیسای ناجی در خون مشابه کلیسای باشکوه سنت باسیل در مسکو است. گنبدهای پیازی شکل رنگارنگ این سازه که ارتفاع گنبد مرکزی آن به ۸۱ متر می‌رسد، با لعاب‌های درخشان و میناکاری پوشانده شده‌اند. پنج مورد از این گنبدها دارای تزئینات مینای زجاجیه به مساحت ۵۰۰۰ مترمربع هستند که چنین استفاده‌ی گسترده‌ای از مینا در معماری روسی منحصر به فرد است. این معماری باشکوه و سخت‌گیرانه باعث شده کلیسای ناجی در خون از نظر ترکیب رنگ‌ها و تزئینات نمای داخلی و بیرونی کاملاً متمایز از کلیساهای دیگر باشد.
برای دسترسی به کلیسا باید به مرکز شهر تاریخی سن پترزبورگ یعنی خیابان نوسکی رفته و خودتان را به امتداد کانال گریبایدف و باغ میخایلوفسکی برسانید. نزدیک‌ترین ایستگاه‌های مترو به این کلیسا، ایستگاه‌های گورکافسکایا(Gorkovskaya) و خیابان نوسکی(Nevsky pr) هستند.
بعد از بازدید از این کلیسا می‌توانید از کلیسای معروف جامع کازان(Kazan Cathedral) هم بازدید کنید. همچنین از دیگر جاذبه‌های شهر سن پترزبورگ که در نزدیکی کلیسای ناجی در خون قرار دارند می‌توان به موزه هرمیتاژ، کاخ پترهوف، کلیسای سنت ایزاک و قلعه پیتر و پاول اشاره کرد.
ساعات بازدید از این کلیسا همه روزه به جز چهارشنبه‌ها از ساعت ۱۰:۳۰ صبح تا ۲۲:۳۰ شب است و علاقه‌مندان می‌توانند در این بازه‌ی زمانی از کلیسا بازدید کنند.
در این مقاله کلیسای ناجی در خون را معرفی کردیم. این کلیسای زیبا یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های شهر سن پترزبورگ است و بازدیدکنندگان با قدم گذاشتن به درون آن می‌توانند حوادث تاریخی روسیه را مرور کنند. کلیسای ناجی در خون با سبک معماری قرون وسطی روسی و گنبدهای پیازی شکل خود یک منظره‌ی منحصر به فرد را از شهر سن پترزبورگ به نمایش می‌گذارد. اگر علاقه‌مند به تزئینات باشکوه موزاییک و نقاشی‌های دیواری باشید قطعاً از دیدن کلیسای ناجی در خون لذت خواهید برد.
مقالات مرتبط