کشور عزیزمان ایران دارای زیست بوم منحصر به فرد و اقلیم بی‌نظیری برای حیوانات و گونه‌های گیاهی مختلف است. همین تنوع زیست محیطی باعث شده مناطق طبیعی گردشگری بسیاری در ایران به وجود بیاید. از جمله این مناطق باید به مناطق حفاظت شده توسط سازمان محیط زیست اشاره کرد. در این مقاله از الی گشت قصد داریم شما را با یکی از این نواحی یعنی منطقه حفاظت شده کرخه آشنا کنیم.
معرفی منطقه حفاظت شده کرخه
منطقه حفاظت شده کرخه و پارک ملی کرخه یا جنگل‌های کرخه در ۵ کیلومتری غرب جاده شوش به اهواز در راستای جنوبی رودخانه کرخه، در هر دو طرف این رودخانه امتداد دارد.
این پارک در مجموع سه بخش دارد، پارک ملی کرخه جنوبی و پارک ملی کرخه شمالی به گستره ۷۴۷۶ هکتار و سرزمین حفاظت شده کرخه به گستره ۸۳۵۲ هکتار.
لازم به ذکر است که بخش حفاظت شده کرخه از سال ۱۳۴۹ خورشیدی رسمیت پیدا کرد و بخش‌های مهم آن در سال ۱۳۸۹ به عنوان پارک ملی تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط در آمد.
در منطقه حفاظت شده کرخه جنگل قلعه نصیر، سرچشمه رودخانه شاوور، تپه ماهورها در شمال و دشت در جنوب به چشم می‌خورند. این پارک همچنین از این نظر حائز اهمیت است که از جمله مناطق حفاظت شده برای تولید مثل گوزن زرد ایرانی به شمار می‌رود.
موقعیت جغرافیایی منطقه حفاظت شده کرخه
منطقه حفاظت شده کرخه بین ۳۲ درجه و ۵۷ دقیقه و ۳۱ درجه و ۳۶ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ درجه و ۳۲ دقیقه و ۴۸ درجه و ۱۰ دقیقه طول شرقی مشخص شده است.
جنگل‌های کرخه با طول حدود ۱۸۰ کیلومتر در دو طرف رودخانه کرخه از سرخه شیخ عزیز در شمال غربی شوش شروع و در امتداد جنوبی رودخانه کرخه علاوه بر در برگرفتن جنگل‌ها در دو طرف رودخانه امتداد یافته و پس از عبور از غرب شهر شوش تا روستای الهایی پیش می‌رود و سپس تا روستای حلاف کشیده می‌شود.
پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده کرخه ۱۳۹۹۵ هکتار مساحت دارد از این مقدار ۵۳۰۱ هکتار مربوطه به پناهگاه است.
آشنایی با تاریخچه منطقه حفاظت شده کرخه
همان‌طور که گفتیم منطقه حفاظت شده کرخه که وسعت قابل توجهی دارد، از دهکده سرخه شیخ عزیز که در ناحیه شمال غربی شهرستان شوش واقع شده، آغاز و تا انتهای جنوبی رودخانه کرخه پوشیده با جنگل‌های مملو از درختان پده و گز اطراف رودخانه، امتداد دارد.
قسمت جنوبی این منطقه که از دیگر بخش‌ها وسعت بیشتری دارد از قدمگاه شچاخ در نزدیکی آبادی احمدمولا شروع می‌شود و در کنار جنگل‌های اطراف رود، در آبادی سن بهادل به پایان می‌رسد. این منطقه از قدمتی طولانی برخوردار نیست.
در دهه ۱۳۳۰ بعد از آنکه تنها چندین راس از گوزن زرد ایرانی باقی مانده بود، اول به عنوان پارک وحش و در سال ۱۲۴۹ طبق ماده شماره ۱ کمیسیون زیربنایی دولت به عنوان یک پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده در نظر گرفته شد.
بهترین قیمت‌ها برای بهترین مقاصد! رزرو تور مسافرتی با الی گشت.
آتش سوزی در منطقه حفاظت شده کرخه
سال ۱۳۵۱ منطقه حفاظت شده کرخه تحت مدیریت و بازرسی سازمان حفاظت از محیط زیست قرار گرفت. همین کمیسیون در سال ۱۳۸۹، قسمت پناهگاه این فضا را پارک ملی نامید. متأسفانه در طول سال‌های اخیر این پارک ارزشمند چندین بار طعمه حریق شده.
اولین بار در سال ۱۳۹۶ آتش‌سوزی در این منطقه گزارش شد. به نظر می‌رسد دلیل آن سرایت آتش از زمین های کشاورزی حوالی پارک بوده و منجر به نابودی ۱۰۰ هکتار از زمین‌های مشتمل بر هزار درخت پده و گز شده است.
حادثه آتش‌سوزی برای بار دوم در سال ۱۳۹۷ رخ داد که در آن ۱۰ هکتار از پوشش گیاهی و درختی بیشه زار از بین رفت. بر اساس گفته‌ها علت این واقعه، سرایت آتش از جایگاه دفن زباله شهر الوان به پارک بوده است.
بخش های مختلف منطقه حفاظت شده کرخه
منطقه حفاظت شده کرخه دو بخش اصلی به نام بخش تپه ماهوری شمالی با مساحت ۱۶۲۳ هکتار و بخش دشتی جنوبی با وسعت ۶۱۱۶ هکتار را در برمی‌گیرد که در مجموع مساحتی ۷۷۳۹ هکتاری را تحت پوشش دارد.
رودخانه کرخه در بین این دو قسمت جریان دارد و پس از طی یک مسیر طولانی خود را به سمت جنوب و غرب استان خوزستان می‌رساند. دو طرف این پارک ملی، پوشیده از درختانی است که در شرایط آب و هوایی گرم می‌رویند.
به همین خاطر در این ناحیه هیچ کوه و ارتفاعاتی به چشم نمی‌خورد و هیچ دره‌ای را هم نخواهید دید. لازم به ذکر است که پارک کرخه یک منطقه حفاظت شده به مساحت ۸۳۵۲ هکتار دارد که در قسمت انتهایی پارک واقع شده. به خاطر کم عرض بودن منطقه مورد نظر، دشت ویژه و خاصی در آن دیده نمی‌شود.
آشنایی با پوشش جانوری پارک ملی کرخه
خوب است بدانید که منطقه حفاظت شده کرخه در شهرستان شوش به پناهگاهی امن برای گوزن زرد ایرانی تبدیل شده. این حیوان در واقع نوعی از خانواده گوزن زرد اروپایی به حساب می‌رود. این گونه از گوزن در معرض انقراض قرار داشت و در حال حاضر با اقدامات انجام شده، دیگر در معرض انقراض نیستند.
گوزن‌های زرد در منطقه اشک به تولید مثل پرداختند و برخی از آنها به زیست بوم قدیمی خود در زاگرس انتقال پیدا کردند. در گذشته گوزن‌های زرد در شمال افریقا، عراق، ترکیه و ایران زیست می‌کردند؛ اما در حال حاضر به جز ایران اثری از آنها در کشورهای دیگر دیده نمی‌شود.
در کشور ما هم این حیوانات در جنگل زاگرس و جنگل‌های گرمسیری زیست می‌کردند؛ اما امروزه برای دیدن آنها باید به منطقه حفاظت شده کرخه رفت. علاوه بر گوزن در این پارک ملی پرندگان و پستانداران و آبزیان و خزندگانی هم زیست می‌کنند که در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت.
پرندگان
از جمله پرندگان موجود در منطقه حفاظت شده کرخه باید به انواع گنجشک، شکاری، دراج، بلبل خرما، حواصیل زرد، میوه خور، لیکو تالابی، قرقی، اردک مرمری، اگرت بزرگ و کوچک و حواصیل اشاره کرد.
پستانداران
از جمله پستانداران منطقه حفاظت شده کرخه هم باید به رودک عسلخوار، خرگوش، انواع جوندگان، روباه، گورکن، گربه جنگلی، کفتار، شغال، گرگ و حشره خور شوش اشاره کرد. همچنین در دهه ۱۳۳۰ گروهی شیر ایرانی در این زیستگاه زندگی می‌کرده‌اند.
خزندگان
از جمله خزندگان موجود در منطقه حفاظت شده کرخه هم باید به مارآبی، گرزه مار، لاک پشت فراتی، لاک پشت برکه‌ای و مار جعفری اشاره کرد.
آبزیان
در بین آبزیان این منطقه هم می‌توان از انواع ماهی از جمله بنی، شیربت، حمری، بیاح، گتان، برزم ولاک پشت لاک نرم یاد کرد که هر یک ارزش زیادی دارند.
پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده کرخه
پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده کرخه تحت تأثیر شرایط اقلیمی و خصوصیات طبیعی این منطقه شامل گیاهان گرمسیری می‌شود که منشأ جنگل‌های این ناحیه به شمار می‌روند. محدوده بالایی را درختانی از نوع پده و محدوده دوم را درخت گز تشکیل می‌دهد.
ناحیه سوم شامل درختچه‌های سریم (دیو خار)، جاز (بنگله)، تمشک، استبرق (عشار)، لگچی و کهورک می‌شود. زیر محدوده یا گیاهان کف بیشه‌زار بیشتر از خانواده یونجه و گیاهان مانند خارشتر، مرغ، ریش بز و منداب و گیاهان علفی تشکیل شده. همچنین گونه غالب درختی در شمال منطقه درخت پده و از طرف جنوب تا حوالی پل عبدالخان درخت گز است.
علاوه بر این لگجی یا هندوانه وحشی یا شِفِلّح (به عربی) یا باکو نام گیاهی است که از سطح پوششی خوبی در منطقه حفاظت شده کرخه برخوردار است.
پرندگان منطقه علاوه بر خوردن میوه‌ی گیاه با دفن دانه‌های میوه از طریق مدفوع باعث گسترش این گیاهان به دیگر نقاط جنگل می‌شوند. زنبورها هم از شهد گل‌های سفید این گیاهان برای ساخت عسل استفاده می‌کنند.
چطور به منطقه حفاظت شده کرخه برویم؟
منطقه حفاظت شده کرخه در ۵ کیلومتری غرب جاده ترانزیتی اهواز به شوش به صورت نوار سبز رنگی در حاشیه رودخانه کرخه قرار گرفته. برای رسیدن به این منطقه می‌توان از جاده ترانزیتی اهواز به اندیمشک استفاده کرد.
همچنین جاده آسفالته سراسری اهواز به دزفول در بخشی از مسیر خود، در مجاورت رودخانه کرخه امکان دسترسی به منطقه را در ساحل شرقی ممکن ساخته است.
برای دیدن حیات وحش هم می‌توان از ۵ کیلومتری غرب جاده ترانزیتی اهواز به شوش وارد منطقه شد و در کل منطقه می‌توان از مشاهده حیات وحش دیدنی لذت برد.
آشنایی با آثار تاریخی و فرهنگی و مذهبی منطقه کرخه
اما شاید بخواهید بدانید چه آثار تاریخی و فرهنگی و مذهبی در نزدیکی منطقه حفاظت شده کرخه قرار دارند تا بتوانید از آنها هم بازدید کنید. از جمله آثار مذهبی این منطقه می‌توان به امامزاده شچاخ در نزدیک پاسگاه حفاظتی هلوه اشاره کرد.
تپه آپادانا و تپه اکروپل و قلعه شوش هم از جمله بناهای تاریخی در شهرستان شوش در نزدیکی منطقه حفاظت شده کرخه به شمار می‌روند.
مقبره حضرت دانیال بنی (ع) در شهرستان شوش هم از دیگر آثار مذهبی منطقه به حساب می‌رود. به دلیل اعتقادات مذهبی بسیار عمیق مردم، امامزاده و سادات این منطقه از احترام بسیار زیاد برخوردارند تا حدی که در ایام و مناسبتهای مذهبی مردم با حضور بر مرقد سادات، ارادت خود را به اهل بیت نشان می‌دهند.
جلوه های طبیعی منطقه حفاظت شده کرخه
در کرخه همچنین جنگل‌های زیبایی همچون جنگل قلعه نصیر وجود دارد که از چشم انداز بسیار زیبایی برخوردار است. از جاهای دیدنی دیگر این ناحیه باید به سرچشمه رودخانه شاوور اشاره کرد. رودخانه دیدنی کرخه که از وسط منطقه کرخه می‌گذرد و جنگل‌های انبوه پناهگاه از جلوه‌های زیبای آن به حساب می‌روند.
جمع بندی
در این مقاله از الی گشت به معرفی یکی از مناطق حفاظت شده مهم کشورمان که زیستگاه مهم گوزن زرد ایرانی است یعنی منطقه حفاظت شده کرخه پرداختیم. این منطقه از اقلیمی گرمسیر برخوردار است و گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری در آن زیست می‌کنند.
سؤالات متداول
کرخه کجاست؟
منطقه حفاظت شده کرخه در ۵ کیلومتری غرب جاده شوش به اهواز در راستای جنوبی رودخانه کرخه، در هر دو طرف این رودخانه امتداد دارد.
منطقه حفاظت شده کرخه زیستگاه چه حیوانی است؟
این منطقه زیستگاه حیوانات گوناگونی از جمله پستانداران، خزندگان، پرندگان و آبزیان است. شاخص‌ترین حیوان موجود در این منطقه گوزن زرد ایرانی است.
آیا می توان از منطقه حفاظت شده کرخه بازدید کرد؟
بله. می‌توانید از این منطقه حفاظت شده بازدید کنید.
مطالب مرتبط : منطقه حفاظت شده سیاه کشیم مناطق چهارگانه محیط زیست: پارک ملی، اثر طبیعی ملی، پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده پارک ملی قمیشلوی اصفهان، قدیمی‌ترین منطقه حفاظت شده جهان