سنگ کلیدر یا کاروانسرای سنگ کلیدر مانند تمام کاروانسرا های تاریخی، دیدنی و جذاب ایران داستان ها و روایت های خود را دارد. همان طور که می دانید ایران به دلیل سفر های گوناگونی که اهالی شهر های مختلف در روزگاران گذشته انجام می دادند، کاروانسرا های فراوانی دارد و این کاروانسرا ها در گذشته وظیفه هتل ها، مهمانسرا ها و اقامتگاه های امروزی را بر عهده داشتند.
کشور ما کاروانسرا های بی نظیر و متفاوتی دارد که در دوره های مختلف تاریخی و حکومت های گوناگون شکل گرفته اند و حتی بعضی از آن ها در حال حاضر با کاربری هتل، رستوران و اقامتگاه فعال هستند. ضمن اینکه برخی از این کاروانسرا ها به ثبت آثار ملی و جهانی یونسکو رسیده اند و در نوع خود مشهور و عجیب هستند. اما قبل از هر چیز بد نیست که گشت و گذار خود را از روستا و منطقه کلیدر شروع کنیم.
برای خرید بلیط هواپیما، خرید بلیط قطار و رزرو هتل به الی گشت مراجعه کنید
روستای کلیدر از توابع سرولایت در نیشابور است که فقط ۱۵۰ کیلومتر با مشهد، ۹۰ کیلومتر تا شمال غرب نیشابور و ۲۰ کیلومتر تا جنوب شرق شهر چکنه که از آخرین سرحدات رشته‌کوه بینالود و مرکز بخش است، فاصله دارد. یک روستای زیبا و سرسبز که از قدیمی‌ترین روستاهای نیشابور به حساب می‌آید و در استان خراسان رضوی قرار گرفته. بر اساس برخی از روایات این روستای زیبا را یک روستای باستانی می‌دانند که در یک منطقه کوهستانی و در میان‌کوه‌های سنگی و باغات محصور شده است. روستای کلیدر به‌واسطه موقعیت اکولوژیک و قابلیت‌های جذاب ذاتی خود از جمله متنوع‌ترین و زیباترین اکوسیستم‌های طبیعی در نیشابور را دارد.
درختچه‌ها و جنگل‌های متعددی از نسترن و زالزالک دامنه‌های بسیار وسیع و ارتفاعات اطراف و کوه‌های منطقه را پوشش داده‌اند و باعث شده‌اند که گیاهان متنوع و انواع گونه‌های جانوری و حیوانات در کنار یکدیگر زندگی زیبا و مسالمت‌آمیزی در این منطقه داشته باشند.
بیشتر مردم روستای سرولایت با زبان ترکی صحبت می‌کنند. اما مردم روستای کلیدر با گویش فارسی و لهجه خاص کلیدری صحبت می‌کنند و زبان صحبت آن‌ها بسیار جذاب و شنیدنی است. جالب است بدانید که نام خانوادگی بیشتر افراد و اهالی در این منطقه کلیدری است و مردم روستا یکدیگر را با القاب و همین‌طور نام پدر می‌شناسند.
بد نیست بدانید که این منطقه به‌واسطه وجود بقعه متبرکه “یحیی ابن زید علوی” در روستای سرسبز زیارت که فقط یک کیلومتر از شرق کلیدر واقع شده و همین‌طور آب‌وهوای بسیار دلنشین و خنک و رودخانه‌های پر آب و خروشان، یکی جذاب‌ترین نقاط گردشگری است. این منطقه یعنی روستای کلیدر و روستاهای زیارت، باغات متعددی دارند که سبب شده در فصول گرم سال گردشگران و مسافران زیادی از استان‌ها و شهرستان‌های اطراف برای گذراندن تابستان و اوقات تعطیلی خود و همچنین برای فرار از گرمای طاقت‌فرسای این فصل، عازم این منطقه سرسبز و خوش آب‌وهوا می‌شوند.
جالب است که بدانید بیشتر آثار تاریخی در منطقه سنگ کلیدر و روستای آن متعلق به دوران خلفای اسلامی بوده و به قطعیت و به طور کامل مشخص نیست که این آثار متعلق به دوران پیش از اسلام هم بوده‌اند یا خیر.
به عبارتی می‌توان این‌گونه گفت که دوران درخشان و جذاب زندگی مردم این روستا متعلق به دوران اسلامی است. از جمله دیدنی‌هایی که می‌توانیم در این منطقه به آن‌ها اشاره کنیم سفالینه‌هایی در تپه قلعه کهنه هستند که مربوط به قرن چهارم بوده و تا اواخر دوران تیموری استفاده می‌شدند. همین‌طور بنای خواجه ابوالقاسم که از آثار متعلق به قرن پنجم شمسی، بنای امامزاده یحیی بن زید متعلق به دوران تیموری و در روستای زیارت، آثار معماری در درون غار قلعه کمری متعلق به دوره‌های اسلامی، رباط شاه و کاروان‌سراهای مربوط به دوران صفوی و قاجار و همچنین حمام نادری هم از دیگر آثار برجای‌مانده در اطراف این روستا است.
به گفته برخی از اهالی این روستا بنای زیبای گنبد کلیدر هم مربوط به دوره‌های صفویه و قاجار است که در وسط این روستا قرار گرفته و متعلق به آرامگاه شخصی تحت نام “جوشن بیگ بیات” است که البته از بزرگان ایل بیات بوده است. بر اساس اطلاعاتی که به‌دست‌آمده و همین‌طور مطالبی که در کتاب “کلیدر این خاک مهربان” به قلم آقای “جواد کلیدری” درج شده، اوج رونق، درخشندگی و شکوفایی روستا و منطقه کلیدر دقیقاً در زمان حکومت سربداران در منطقه سبزوار بوده است.
اما متأسفانه آثار باستانی در این روستا همچنان از دید سودجویان و همین‌طور جویندگان مختلف اشیا عتیقه دور نمانده و در طول سال‌های گذشته افراد زیادی باهدف ثروت‌اندوزی و سودای کلاهبرداری و به‌دست‌آوردن این اشیا قدیمی در روستا، اقدامات نامناسبی را انجام داده‌اند. از این اتفاقات ناگوار می‌توان به کنده‌کاری‌های متعدد در غار قلعه کمری و همین‌طور تپه‌های مختلف مشرف به روستا و اماکن دیگر در اطراف این روستا اشاره کرد که به گفته تمام اهالی این اتفاقات به‌صورت شبانه صورت می‌گرفته‌اند.
آدرس: خراسان رضوی، شهرستان سبزوار، میانه راه سبزه وار به مشهد.
کاروانسرای کلیدر دقیقاً در شهر سبزوار مشهد قرار گرفته و در تاریخ ۱۹ اسفند ماه ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کاروان‌سرایی که میهمان استان خراسان رضوی است و تنها ۷ کیلومتر با کاروانسرای زعفرانیه فاصله دارد. ضمن اینکه این کاروانسرا در ۸ کیلومتری بعد از گذر تپه ماهورهای منطقه‌ای نزدیک به آبادی سنگ کلیدر قرار گرفته و یکی از جاذبه‌های بی‌نظیر این منطقه است.
مطالب مرتبط
شاید ندانید که کاروانسرای سنگ کلیدر یک بنای هشت ضلعی سرپوشیده است که ورودی آن دقیقاً از میانه یک ایوان آغاز شده و از ضلع غربی این بنا انجام می‌شود. بعد از اینکه وارد این فضا شدید به یک هشتی و دو اتاق در دو طرفین هشتی خواهید رسید. این بنا آجری و با معماری سنتی ایرانی است که یکی از شاهکارهای زمان خود به حساب می‌آید.
همان‌طور که گفتیم کاروانسرای کلیدر متعلق به دوره قاجار است و هفت غرفه یا ایوانچه در اضلاع آن وجود دارد. در مرکز کاروانسرا هم یک چلیپای زیبا با کاربری بارانداز خودنمایی می‌کند. کاوشگران و باستان‌شناسان بر این باورند که با توجه به شیوه جذاب معماری، همین‌طور محتوای اتفاقاتی که در این کاروانسرا رخ می‌داده و صرفاً مکانی برای استراحت‌کردن مسافران بین‌راهی بوده، به‌احتمال زیاد این بنا متعلق به دوره قاجار است. اما این احتمال را هم می‌دهند که همچنان یک بنای متعلق به صفویه بوده باشد که تجدید بنا شده و مجدداً آن را سرپا کرده‌اند. برخی دیگر هم بر این باورند که از مصالح یک کاروانسرای قدیمی و کهن در ساخت دیگر در ایجاد این رباط زیبا استفاده شده است.
قطعاً می‌دانید که شهر مشهد یکی از شهرهای گردشگرپذیر ایران است که جاذبه‌های فراوانی دارد و روزانه سفرهای گوناگونی با قطار، هواپیما، اتوبوس و خودروی شخصی به سمت این شهر انجام می‌شود. خطوط هوایی تهران – مشهد هم از شلوغ‌ترین خطوط هوایی ایران به حساب می‌آیند. درهرحال اگر شما هم عازم شهر زیارتی و تفریحی مشهد هستید، بد نیست که سری هم به سبزوار زده و در راه برگشت خود در جاده سبزوار به سمت مشهد، از کاروانسرای تاریخی و باشکوه سنگ کلیدر هم دیدن کنید. این بنا مرمت نشده و بدون استفاده است ولی شکوه آن را نمی‌توان انکار کرد.