کارخانه آرگو تهران از اولین کارخانه‌های صنعتی ایران محسوب می‌شود که در دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ در آن نوشیدنی تولید می‌شد. این کارخانه با معماری خاص و موقعیت جغرافیایی عالی، سال‌ها متروک و مورد غفلت بود. همین مسئله تخریب بنای ساختمان را در پی داشت اما در سال‌های اخیر، بنیاد پژمان با هدف ایجاد فضای نمایشی غیرتجاری و مرکز فرهنگی تصمیم به بازسازی این ساختمان گرفت. در این مقاله بیشر با کارخانه آرگو تهران آشنا می‌شویم.
تضمین بهترین قیمت بلیط هواپیما، بلیط قطار و رزرو هتل در تمامی نقاط جهان فقط در الی گشت.
براساس اطلاعاتی که درباره تاریخچه کارخانه آرگو تهران موجود است تاسیس این کارخانه به سال ۱۳۰۹ شمسی برمی‌گردد. شرکت آرگو با نام تجاری A.R.G.O اولین کارخانه خود را پایین‌تر از میدان فردوسی و در خیابان کوشک(خیابان تقوی کنونی) ساخت. در اواسط دوره پهلوی با افزایش جمعیت تهران و تراکم بیشتر بافت مسکونی در پایتخت همسایگان کارخانه آرگو بیشتر شدند.
با توجه به بوی نامطبوع حاصل از محصولات در اطراف این کارخانه، همسایگان کارخانه شکواییه و طومارهای متعددی به مراجع ذیربط ارسال کردند و خواستار تعطیلی کارخانه شدند. در سال ۱۳۳۲ با بالا گرفتن شکایت‌ها، دکتر مصدق قانونی را تصویب کرد که براساس آن باید کارخانه‌های رسومات به خارج از شهر منتقل می‌شدند. براساس این مصوبه تا ۵ سال بعد بیشتر کارخانه‌های صنعتی تهران به خارج از شهر منتقل شدند. کارخانه آرگو هم در همین زمان به مهرآباد جنوبی منتقل شد و ساختمان اولیه در خیابان کوشک به مغازه تغییر کاربری داد.
ساختمان ۹۰ ساله کارخانه آرگو در سال ۵۷(در زمان پیروزی انقلاب اسلامی) تعطیل بود و از تخریب‌ها مصون ماند. در نهایت این ساختمان بعد از سال‌ها متروکه ماندن مورد توجه بنیاد پژمان قرار گرفت. بنیاد پژمان یک نهاد غیرانتفاعی هنری است که توسط حمیدرضا پژمان در سال ۱۳۹۳ تاسیس شده است. هدف این بنیاد ایجاد سکویی ارتباطی بین هنرمندان، برگزاری کارگاه‌ها و نمایشگاه‌ها و پشتیبانی از مطالعات فرهنگی و نشر است. به طور کلی بنیاد پژمان تلاش می‌کند دوشادوش محیط‌های آکادمیک فرهنگی، بستری بارورتر و خلاق‌تر را برای اعتلای وضعیت فرهنگ و هنر کشورمان ایجاد کند.
ساختمان اولیه کارخانه آرگو تهران با هدف ایجاد یک فضای نمایشی و فرهنگی در سال ۱۳۹۵ توسط بنیاد پژمان خریداری شد و بعد از اجرای سه نمایشگاه، این بنا زیر نظر معمار «احمدرضا شریکر» نوسازی شد. در نهایت این کارخانه با کاربری جدید در بهمن ۱۳۹۹ بازگشایی شد و نمایشگاه انفرادی از نازگل انصاری‌نیا را میزبانی کرد. امروزه فضای بازسازی شده کارخانه از ۴۶۰ مترمکعب به ۱۸۶۰مترمکعب گسترش پیدا کرده و شامل حیاط، ۵ گالری، سینماتک، فروشگاه هنری، کافه، کتابخانه، دفتر خصوصی، دفتر موسسه و اتاق آرشیو می‌شود.
جوایز معماری کارخانه آرگو تهران شامل جایزه معماری آقاخان و جایزه معماری دزین هستند. این کارخانه به علت طراحی خاص در سال ۲۰۲۲، همراه با دو پروژه ایرانی دیگر در فهرست نامزدهای جایزه معماری آقاخان قرار گرفت و در نهایت موفق به کسب این جایزه شد. جایزه معماری آقاخان روی شیوه‌های بومی و اسلامی و راهکردهای معماری کهن و نوین در توسعه جهان سوم تمرکز دارد. همچنین این بنا در سال ۲۰۲۲ توسط سایت دیزین که یکی از مهم‌ترین وب‌سایت‌های طراحی و معماری جهان است به عنوان یکی از طراحی‌های برتر دنیا معرفی شد.
معماری کارخانه آرگو تهران، این بنا را به یکی از جذاب‌ترین ساختمان‌های موجود در پایتخت تبدیل کرده است. همانطور که گفته شد بازسازی این بنا با مدیریت و راهنمایی معمار ایرانی و اتریشی به نام «احمدرضا شریکر» انجام شده است. بعد از بازسازی، ۸۵درصد از این بنا به فضاهای اصلی و مابقی به سه فضای رویداد متمایز تبدیل شدند. فضاهای رویداد شامل موارد زیر هستند:
- یک سالن با ظرفیت بالا و مجهز برای نمایش فیلم‌ها
- یک رصدخانه در سطح پنت‌هاوس با مناظر پانوراما از تهران
- یک راه‌پله بزرگ و منحنی که در واقع پل ارتباطی بین لابی و گالری‌های مدرن بالاست
خوشبختانه در روند نوسازی و تعمیر کارخانه آرگو تهران ساختمان اصلی این بنا حفظ شده و بیشتر روی استحکام‌بخشی، پاکسازی، تجهیز و مرمت این بنا تاکید شده است. به این ترتیب تغییرات جدید شامل ترمیم بخش‌های تخریب شده، ساخت و نصب مبلمان و تاسیسات و افزودن بخشی از جنس فلز و مصالح بازیافتی در مقابل بنای اصلی هستند. جالب است بدانید اکثر الحاقات و بخش‌های اضافه شده به ساختمان از جنس آجر و چوب انتخاب شده‌اند، با این کار قسمت‌های اضافه شده در عین زیبایی و سادگی از قسمت‌های قدیمی قابل تشخیص هستند.
سازه‌های الحاقی در فضای پشتی حیاط مرکزی مانند قوزبندی بر کمر خمیده دیوارها بوده و زیبایی آن را حفظ کرده‌اند. همچنین از آجرهای بازیافتی خود بنا برای ترمیم سقف، از ورق‌های ضایعات ساختمانی برای مسدود کردن نورگیرهای گالری اصلی و ساختن گلدان‌های محوطه و لوازم تزئینی کافه استفاده شده است.
پس از تغییرات صورت گرفته، زیرزمین کارخانه به گالری تبدیل شده و یک فضای نمایشگاهی دائمی به شکل L در آن به وجود آمده است. همچنین یک برج کپسولی جدید با مساحت ۷۰مترمربع در لبه جنوبی کارخانه ساخته شده که محل بسیار ایده‌آلی برای هنرمندان محسوب می‌شود.
مسیر دسترسی به کارخانه آرگو تهران شامل موارد زیر است:
افرادی که می‌خواهند به وسیله قطار شهری به کارخانه آرگو بروند باید از خط شماره ۴ زرد استفاده کنند و بعد رسیدن به ایستگاه میدان فردوسی به سمت جنوب خیابان فردوسی رفته و وارد خیابان تقوی شوند. کارخانه دقیقا نبش کوچه بهداشت قرار دارد.
افرادی که قصد دارند به وسیله اتوبوس به این کارخانه بروند باید از خط شماره ۱ میدان آزادی به سمت تهران پارس استفاده کنند و در ایستگاه میدان فردوسی پیاده شوند. سپس در خیابان فردوسی به سمت جنوب رفته و پس از وارد شدن به خیابان تقوی، کارخانه را نبش کوچه بهداشت مشاهده خواهند کرد.
همچنین علاقه‌مندانی که از خودرو شخصی استفاده می‌کنند باید از خیابان حافظ به سمت جنوب حرکت کرده و بعد از رسیدن به تقاطع خیابان انقلاب، مسیر را از طریق خیابان غزالی به سمت شرق ادامه دهند سپس بعد از عبور از تقاطع خیابان فردوسی، وارد خیابان تقوی شوند.
دقت داشته باشید که کارخانه آرگو پارکینگ اختصاصی ندارد بنابراین اگر با ماشین شخصی به طرف این ساختمان می‌روید باید خودرو خود را در خیابان تقوی یا کوچه‌های منتهی به آن پارک کنید.
میدان فردوسی، خیابان تقوی کوچه بهداشت، پلاک ۶
در این مقاله کارخانه آرگو تهران را معرفی کردیم. همانطور که گفته شد این کارخانه از اولین کارخانه‌هایی بود که در دوره پهلوی در تهران ساخته شد. امروزه ساختمان آرگو پس بازسازی و تغییر کاربری تبدیل به اولین موزه هنرهای معاصر خصوصی ایران شده و فضای انعطاف‌پذیرتری را در اختیار هنرمندان قرار داده است. خوشبختانه در روند بازسازی این کارخانه کم‌ترین مداخله در شکل فضای اصلی انجام گرفته و همچنان وضعیت اصلی و قبلی بنا حفظ شده است. در پایان باید به این نکته اشاره کنیم که کارخانه آرگو یا موزه هنر یکی از قطب‌های اصلی فرهنگی تهران محسوب می‌شود و مخاطبان خاص خود را دارد.