رودخانه آمازون با هیچ رودخانه دیگری روی کره زمین قابل مقایسه نیست. آمازون بزرگترین رودخانه آمریکای جنوبی و دومین رودخانه بزرگ جهان است که به عنوان یک نیروگاه آب شیرین جهانی و همچنین برخورداری از حیات وحش منحصر به فرد، به یکی از جذاب‌ترین مکان‌های روی زمین تبدیل شده است. این رودخانه عظیم و بی‌نظیر همچنین تغذیه‌کننده جنگل‌های بارانی مجاور نیز است. اگر علاقه دارید تا با رودخانه آمازون بیشتر آشنا شوید، در ادامه این مطلب از الی گشت همراه ما باشید.
برای رزرو تور برزیل-آمازون الی گشت اینجا کلیک کنید
رودخانه آمازون بزرگترین رودخانه آمریکای جنوبی و دومین رودخانه بزرگ جهان است که تقریباً یک‌سوم قاره آمریکای جنوبی را در برمی‌گیرد و از بیش از ۱۰۰۰ منبع از جمله شاخه‌های فرعی و رودخانه‌های کوچکتر که به آمازون میریزند، تغذیه می‌شود. حوزه آبخیز این رودخانه شامل مناطقی از برزیل، پرو، اکوادور، کلمبیا، ونزوئلا و بولیوی است. دهانه رودخانه آمازون در شمال برزیل است و دورترین نقاط دهانه آن تقریباً ۲۲۰ مایل از یکدیگر فاصله دارند. رودخانه آمازون یک رودخانه آب شیرین است و تقریباً یک پنجم میزان آب شیرین ورودی به اقیانوس‌ها در سطح جهان را بر عهده دارد.
بسیاری از مردمان و فرهنگ‌های بومی آمریکای جنوبی قبل از اینکه آمریکای جنوبی توسط فاتحان امپراتوری اسپانیا در قرن شانزدهم مستعمره شود، در کنار رودخانه آمازون زندگی می‌کردند. با این حال، برای اروپایی‌ها، رودخانه آمازون توسط فاتح فرانسیسکو دو اورلانا در سال ۱۵۴۱ کشف شد. گفته می‌شود که دو اورلانا به خاطر زنان جنگجوی بومی که در آنجا دیده بود، نام رودخانه را «آمازون» که او را به یاد آمازون‌ها، جنگجویان زن اساطیر یونان می‌انداخت نامگذاری کرده است. در ادامه، با جزئیات رودخانه آمازون بیشتر آشنا می‌شویم.
جنگل بارانی آمازون از اقیانوس اطلس در شرق تا ردیف درختان رشته‌کوه‌های آند در غرب امتداد دارد. این جنگل از یک جبهه ۲۰۰ مایلی (۳۲۰ کیلومتری) در امتداد اقیانوس اطلس به یک کمربند به عرض ۱۲۰۰ مایل (۱۹۰۰ کیلومتر) در دامنه‌های کوه‌های آند گسترش می‌یابد. برزیل تقریباً ۶۰ درصد از آمازون را در داخل مرزهای خود شامل می‌شود.
اکثر محققان بر این باورند که طول رودخانه آمازون حداقل ۴۰۰۰ مایل (۶۴۰۰ کیلومتر) است. با این حال، هیچ معیار قطعی در دسترس نیست زیرا هیچ کس کاملاً مطمئن نیست که آمازون به کجا ختم می‌شود و از کجا شروع می شود. با توجه به پیچیدگی سیستم رودخانه که بیشتر آن در مناطق دور افتاده است، محققان چندین مکان در پرو را به عنوان منبع آن پیشنهاد کرده اند. از نظر نقطه پایانی نیز، آمازون سه خروجی به اقیانوس اطلس دارد: دو خروجی در سمت شمالی جزیره ماراجو در برزیل و یکی در جنوب جزیره که به رودخانه پارا می‌پیوندد. دانشمندان معمولاً یکی از خروجی‌های شمالی را انتخاب می کنند.
آمازون به چند دلیل در جهان بسیار معروف و شناخته شده است. این رودخانه بزرگترین رودخانه آمریکای جنوبی و بزرگترین سیستم زهکشی جهان از نظر حجم جریان و مساحت حوضه آن است. درحالی‌که بحث‌هایی در مورد طول آن وجود دارد، به طور کلی اعتقاد بر این است که این رودخانه حداقل ۴۰۰۰ مایل (۶۴۰۰ کیلومتر) طول دارد که آن را به دومین رودخانه طولانی جهان پس از رود نیل در آفریقا تبدیل می‌کند. آمازون همچنین به دلیل جنگل‌های بارانی که در امتداد سواحل آن یافت می‌شود نیز بسیار مشهور است. جنگل بارانی آمازون حدود نیمی از جنگل‌های بارانی باقیمانده زمین را تشکیل می‌دهد و بزرگترین مخزن زیستی جهان است که بیش از یک میلیون گونه را در خود جای‌داده است.
جنگل‌های بارانی آمازون غنی‌ترین و متنوع‌ترین مخزن بیولوژیکی جهان است که حاوی چندین میلیون گونه حشرات، گیاهان، پرندگان و سایر اشکال حیات است که بسیاری از آنها هنوز توسط علم ثبت نشده‌اند. به‌طورکلی حدود ۲۵۰۰ گونه ماهی در سیستم آمازون یافت شده است، اما بسیاری از آنها ناشناس باقی مانده‌اند. در میان گونه‌های مهم‌تر می‌توان به پیراروکو، یکی از بزرگترین ماهی‌های آب شیرین جهان، و گربه ماهی‌های غول پیکر اشاره کرد. پیرانای گوشتخوار کوچک که معمولاً از ماهی‌های دیگر تغذیه می‌کند نیز دیگر گونه موجود در این رودخانه است. از دیگر حیوانات می‌توان به کایمان، لاک پشت‌های رودخانه‌ای، دلفین‌های رودخانه و گاو دریایی اشاره کرد. آمازون همچنین محل زندگی کاپیبارای نیمه آبی، بزرگترین جونده در جهان، و نوتریا هم است.
به عنوان سیستم زهکشی حوضه آمازون، رودخانه آمازون و تقریباً ۱۱۰۰ شاخه آن نقش عمده‌ای در اکولوژی حوضه دارند. قبل از اینکه جاده‌ها و خطوط هوایی در حوضه ظاهر شوند، این آبراه‌ها مسیرهای دسترسی اصلی به مناطق داخلی برزیل و نیمه شمالی آمریکای جنوبی بودند.این رودخانه سرچشمه خود را از ارتفاعات ۵۵۹۸ متری آند پرو دارد. در آنجا، در ۱۹۲ کیلومتری اقیانوس آرام، رودخانه آمازون به‌عنوان شاخه‌ای کوچک به نام Carhuasanta آغاز می‌شود. پس از افت اولیه ارتفاع، رودخانه آمازون با سرعت ۱.۵ سانتی‌متر به‌ازای هر کیلومتر در مسافت بیش از ۶۴۰۰ کیلومتر به سمت اقیانوس اطلس فرود می‌آید. در برخی نقاط، عرض رودخانه به ۱۰ کیلومتر و تا ۱۶۰۰ کیلومتر در بالای رود می‌رسد.
در ادامه به نکات جالب و شگفت انگیزی در رابطه با این رودخانه اشاره خواهیم کرد:
بین ۶۵ تا ۱۴۵ میلیون سال پیش، رودخانه آمازون به سمت اقیانوس آرام، و در جهت مخالفی که امروزه جریان دارد، جریان داشت. در جایی که دهانه رودخانه آمازون امروزی قرار دارد، زمانی کوهستانی وجود داشت که امکان این جریان غربی را فراهم می‌کرد. به وجود آمدن کوه های آند در غرب، رودخانه آمازون را وادار به تغییر مسیر کرد.
رودخانه آمازون دارای بیشترین حجم آب شیرین در میان تمام رودخانه‌های جهان است. این رودخانه در هر ثانیه حدود ۲۰۰۰۰۰ لیتر آب شیرین را وارد اقیانوس می‌کند. مجموع این آب شیرین تقریباً ۲۰ درصد از کل آب رودخانه‌ای را تشکیل می‌دهد که وارد دریا می‌شود.
رودخانه آمازون با طول حدود ۴۰۰۰ مایل، دومین رودخانه طولانی جهان است. طول چشمگیر آمازون توسط رودخانه نیل به طول ۴۱۳۲ مایل بیشتر شده است. در پشت آمازون، طولانی‌ترین رودخانه بعدی، رودخانه یانگ تسه قرار دارد که تنها حدود ۸۵ مایل کوتاه‌تر از آمازون است.
رودخانه آمازون آنقدر آب شیرین را وارد اقیانوس اطلس می‌کند که سطح دریاها را در کارائیب تغییر می‌دهد. در واقع، هنگامی که آب شیرین از دهانه آمازون خارج می‌شود، توسط جریان کارائیب که آب را به جزایر کارائیب می‌برد، جمع می‌شود. به طور متوسط پیش‌بینی می‌شود که رودخانه آمازون به تنهایی باعث می‌شود سطح دریاها در اطراف دریای کارائیب حدود ۳ سانتی‌متر بالاتر از آن چیزی باشد که بدون وجود آب شیرین آمازون خواهد بود.
دلفین رودخانه آمازون (Inia geoffrensis) که به عنوان دلفین رودخانه صورتی یا بوتو نیز شناخته می‌شود، یکی از چهار گونه دلفین رودخانه‌ای است. بر خلاف همتایان خود که در اقیانوس زندگی می‌کنند، دلفین‌های رودخانه‌ای منحصراً در زیستگاه‌های آب شیرین زندگی می‌کنند. بر اساس یک دلفین فسیل شده کشف شده در حوضه پیسکو پرو، پیشینه دلفین رودخانه آمازون حدود ۱۸ میلیون سال پیش تخمین زده شده است. البته این دلفین در حال حاضر به دلیل تعدادی از فعالیت‌های انسانی، به عنوان یک گونه در خطر انقراض در نظر گرفته می‌شود. سدسازی، آلودگی رودخانه آمازون و استفاده ماهیگیران از دلفین‌ها به عنوان طعمه برای گرفتن گربه ماهی از دلایل از بین رفتن دلفین‌ها است.
گربه ماهی دورادو (Brachyplatystome rousseauxii) یکی از شش گونه گربه ماهی “جالوت” است که در این رودخانه یافت می‌شود. مانند گربه‌ماهی‌های کاپاز و موتا، گربه‌ماهی‌های جالوت نیز از گونه‌های مهم زیستی هستند و گربه‌ماهی دورادو شاید مهم‌ترین گربه ماهی آمازون باشد.
رودخانه آمازون و جنگل بارانی آمازون توسط فرانسیسکو دی اورلانا، اولین کاشف اروپایی که به این منطقه رسید و با مردم بومی پیرا تاپویا برخورد کرد، نامگذاری شده است. بر اساس اساطیر یونانی، آمازون‌ها گروهی از زنان جنگجوی عشایری بودند که در اطراف دریای سیاه پرسه می‌زدند و به استاد بودن در اسب سواری و تیراندازی با کمان معروف بودند. گمان می‌رود که دو اورلانا، نام رودخانه را به خاطر درگیری با آمازون‌ها، «آمازون» نامید و زنان پیرا تاپویا را به آمازون‌های اساطیر یونانی تشبیه کرد.
بر اساس یک مطالعه در سال ۲۰۱۸، سرچشمه این رودخانه در آند دارای ۱۴۲ سد است و ۱۶۰ سد دیگر نیز برای ساخت پیشنهاد شده است. ماهیگیران در بخش برزیل، قبلاً اثرات منفی وجود سدها را بر ماهی‌های این منطقه گزارش کرده‌اند.
تمام ۱۰ میلیون نفری که در سواحل این رودخانه زندگی می‌کنند فقط می‌توانند با قایق از این رودخانه عبور کنند؛ چرا که هیچ پلی در آن وجود ندارد. کمبود پل تا حدودی به دلیل تغییرات فصلی در بستر رودخانه آمازون است. به این دلیل که در طول فصل بارانی، رودخانه می‌تواند بیش از ۳۰ فوت افزایش یابد و عرض رودخانه در برخی نقاط سه برابر شود. همچنین، جاده‌‌های کمی وجود دارند که به این رودخانه متصل می‌شوند و خود رودخانه آمازون برای اکثر نیازهای حمل و نقل مردم استفاده می‌شود.
رودخانه آمازون از برزیل، کلمبیا، پرو و ونزوئلا می‌گذرد که برزیل با اختلاف بیشترین بخش رودخانه را در اختیار دارد. حوضه آبخیز این رودخانه یا مناطقی که آب شیرین از آنجا دریافت می‌کند، حتی کشورهای بیشتری را شامل می‌شود. بارندگی در بولیوی، کلمبیا، اکوادور، پرو و ونزوئلا نیز بخش عمده‌ای از آب شیرین رودخانه آمازون را تأمین می‌کند.
یک تیم بین‌المللی از دانشمندان در طی یک سفر به این رودخانه، به کشف غیرعادی دست یافتند. آنها یک سیستم صخره مرجانی را کشف کردند که در ستون رودخانه، منطقه‌ای که رودخانه در آن به اقیانوس می‌ریزد، رشد می‌کند. طبق ژورنال Tellus B، زمانی که آب رودخانه وارد اقیانوس می‌شود، تأثیر قابل‌توجهی بر سطح شوری، pH، رسوب، دما، نفوذ نور و دردسترس‌بودن مواد مغذی دارد که معمولاً محیط را برای رشد صخره‌ها بسیار نامطلوب می‌کند. این امر به ویژه در توده عظیم آمازون که می‌تواند تا شمال دریای کارائیب برسد، صادق است. جالب‌ترین چیز در مورد این صخره‌ها این است که مرجان‌هایی وجود دارند که حداقل بخشی از سال خود را در تاریکی، زیر ستون‌های کدر آمازون زندگی می‌کنند و درک نحوه عملکرد متابولیسم آنها دشوار است.
جنگل آمازون بزرگترین جنگل بارانی روی زمین است که تقریباً ۸۰ درصد از حوضه رودخانه آمازون را پوشش می‌دهد. جنگل‌های بارانی آمازون محل زندگی بیش از یک سوم گونه‌های شناخته شده در جهان است. این جنگل‌ها اغلب به عنوان ریه‌های زمین شناخته می‌شوند، زیرا به عنوان یک ماشین هوایی عظیم عمل می‌کند، دی اکسید کربن را جذب می‌کند و مقادیر زیادی اکسیژن برای حیات آزاد می‌کند.
چندین نظریه در مورد طول این رودخانه وجود دارد، اما هیچ کدام قطعی نیستند. این به این دلیل است که این سؤال که منبع رودخانه کجاست هنوز به شدت مورد بحث است. Marañón، Apurimac و Mantaro که همگی از کوه‌های آند پرو سرچشمه می‌گیرند، به عنوان سرچشمه رودخانه شناخته می‌شوند.
در سال ۲۰۰۷، مارتین استرل، ورزشکار اسلوونیایی، تمام طول رودخانه را، از سرچشمه‌های سرد در کوه‌های آند پرو تا اقیانوس اطلس را شنا کرد. طی کردن این مسیر ۶۶ روز طول کشید و او توانست ۳۲۷۴ مایل را در این بازه زمانی طی کند.
رودخانه آمازون، نامی است که خاص بودن و قدرت را تداعی می‌کند. همان‌طور که گفته شد، این رودخانه که در آمریکای جنوبی قرار دارد و بزرگترین رودخانه جهان است، محل زیست هزاران گونه ماهی و پستاندار بوده و حتی بیشتر از کرانه‌ها و جنگل‌های بارانی آمازون اطراف آن به‌عنوان یک زیستگاه طبیعی مورداستفاده قرار می‌گیرد. رودخانه آمازون را می‌توان یکی از بهترین ساخته‌های مادر طبیعت معرفی کرد که دیدن آن واقعاً شگفت‌انگیز است. در این مقاله از الی گشت، تلاش کردیم تا به طور کامل و جامع، به تمام مسائل پیرامون رودخانه آمازون بپردازیم.
رودخانه آمازون بزرگترین رودخانه در تمام جهان است که در بخش شمالی آمریکای جنوبی قرار دارد. سیستم رودخانه‌ای از کوه‌های آند پرو سرچشمه می‌گیرد و از اکوادور، کلمبیا، ونزوئلا، بولیوی و برزیل می‌گذرد و سپس به اقیانوس اطلس تخلیه می‌شود. تقریباً دو سوم از جریان اصلی آمازون در برزیل است.
آمازون به چند دلیل در جهان به‌خوبی شناخته شده است. این رودخانه بزرگترین رودخانه آمریکای جنوبی و بزرگترین سیستم زهکشی جهان از نظر حجم جریان و مساحت حوضه آن است.
سرباز اسپانیایی فرانسیسکو دو اورلانا در سال ۱۵۴۱ نام رودخانه را پس از نبرد با قبایل زن جنگجو که به آمازون‌های اساطیر یونانی تشبیه کرده بود، انتخاب کرد. او یکی از اولین اروپایی‌هایی بود که آمازون را کشف کرد.
بیشتر رودخانه عمقی در حدود ۲۰ تا ۵۰ متر (۶۶ تا ۱۶۴ فوت) دارد، اما این عمق در عمیق ترین نقاط خود به حدود ۱۰۰ متر (۳۳۰ فوت) نیز می رسد.
محققان دریافتند که این رودخانه حدود ۱۱ میلیون سال پیش به عنوان یک رودخانه فرا قاره ای سرچشمه گرفته و شکل کنونی خود را نیز تقریباً ۲.۴ میلیون سال پیش به خود گرفته است. نتایج با تحقیقات دیگری که منشا آن به سمت شرق را ۱۰ میلیون سال تخمین زدند نیز مطابقت دارد.
این رودخانه از رشته‌کوه‌های آند در پرو، به اقیانوس اطلس می‌ریزد و سرعت جریان آب این رودخانه در فصل بارندگی (دسامبر تا اردیبهشت) به ۴ تا ۵ مایل در ساعت می رسد. در فصل خشک اما، جریان آب کندتر است.
مقالات مرتبط