از طهران تا تهران؛ وجه تسمیه پایتخت ایران و محلاتش!

وجه تسمیه نام تهران، تعابیر مختلفی داره و داستان های مختلفی پشت این شهر بزرگ و دوست داشتنی وجود داره. جالبه بدونید که تهران در زمان های بسیار دور، روستایی ناشناخته بود که بخشی از ری باستان محسوب میشد. این شهر گمنام، در قرن دهم هجری و در زمان پادشاهی آقا محمدخان قاجار به عنوان پایتخت ایران معرفی میشه و چهره جدیدی پیدا می کنه!

در زمان های گذشته تهران فقط چهار محله داشت که شامل سنگلج، اودلاجان (عودلاجان)، بازار و چاله‌ میدان میشدن و در کنار هم هویت این شهر رو ایجاد کرده بودن. به مرور زمان، محلات تهران تغییر کردن و بخش های زیادی به اون ها اضافه شد. تنها چیزی که ثابت مونده و تغییر نکرده نام این شهر هست که قبلا به صورت «طهران» نوشته می شده و در حال حاضر به‌ «تهران» تغییر کرده‌.

اگه برای شما هم جالبه بدونین وجه تسمیه نام تهران چیه؟ یا اینکه ریشه نام محلات مختلف شهر تهران چی بوده؟ در این مقاله با الی گشت همراه باشید تا به طور کامل به این موضوع بپردازیم و با جزئیاتش آشنا بشیم.

خرید آنلاین بلیط هواپیما، بلیط قطار و رزرو هتل  با مناسب ترین قیمت در سامانه الی گشت

وجه تسمیه نام تهران از نگاه های مختلف

همونطور که قبلا اشاره کردیم، تعاریف مختلفی برای ریشه نام تهران ارائه شده که هر کدوم به نوعی جالب هستن. در ادامه تصمیم داریم شما رو با وجه تسمیه نام تهران از دیدگاه های مختلف آشنا کنیم:

مطالب مرتبط:
۸ کافه قنادی خاص در تهران که باید به آنجا بروید!
۱۵ کافه روباز در تهران برای دورهمی های دوستانه در روزهای کرونا
۹ رستوران تهران که برای قرار ملاقات بی‌ نظیر هستند!
۱۰ کافه معروف تهران برای دورهمی های دوستانه

• تهران؛ شهری امن در زیر زمین

توی بعضی از کتاب های قدیمی مثل «معجم‌البلدان» و «آثار البلاد» نوشته شده که واژه تهران در واقع «ته ران» به ‌معنای زیر زمین رفتن و پنهان شدن هست. این تعریف به زمان حمله دشمنان و پناه بردن اهالی تهران به زیر زمین بر می گرده.

یعنی کلمه تهران به دو بخش تقسیم میشه که تَه به معنی زیر و ران به معنی راننده از فعل راندن بوده و این کلمه به اهالی این شهر اختصاص داشته.

هتل های تهران را از اینجا رزرو کنید.

• وجه تسمیه نام تهران | تهران به معنای ته دامنه کوه

یکی از مهم‌ ترین و اصلی‌ ترین وجه ‌تسمیه‌هایی که برای این شهر وجود داره و خیلی از تاریخ دانان و پژوهشگران هم اون رو تایید کردن، معنی «پایین دامنه» هست. در کتاب معروف «تهران قدیم» نوشته مرحوم «جعفر شهری»، به این نکته اشاره شده که به دلیل قرارگیری این شهر در پایین دامنه کوه‌های البرز، نام تهران بهش اختصاص داده شده که از دو بخش «ته» به‌معنای پایین و «ران» به‌ معنای دامنه تشکیل شده و در کل به معنای پایین دامنه هست.

در مقابل، با کلمه شمیران مواجه هستیم که از نظر محققان به معنای بالای دامنه ست  و بر این اساس تهران هم پایین دامنه معرفی شده. به گفته مرحوم سعید نفیسی: در کلمه طهران «تَه» همان معنای زیر می‌ دهد و «ران» که به معنی قسمت بالای پا باشد، در اینجا به معنی دامنه و دامن کوه آمده است. پس طهران یعنی در ته دامنه کوه.

• تهران؛ جای گرم و مکان گرمسیر

از نگاه خیلی از زبان‌شناسان و متخصصان وجه تسمیه نام تهران معنی دیگه ای داره که این تعریف نسبت به بقیه موارد قابل قبول تره. از نظر این افراد، نام این شهر زیبا به معنای دامنه گرم یا مکان گرمسیر هست. به اعتقاد متخصصان زبان شناسی، خیلی از پیشوند‌ها و پسوند‌هایی در فارسی کهن وجود داشتن دیگه کاربردی ندارن و فراموش شدن اما معنی بعضی از اونها همچنان حفظ شده.

در ساختار زبان‌های قدیمی،‌ پیشوند های «تَه، قَه و جَه» به معنی گرم و پیشوند «شم» به معنی سرد بوده و هم چنین پسوند «ران» به معنای مکان و محل در نظر گرفته شده. به همین دلیل، تهران رو دامنه گرم و شمیران رو دامنه سرد معنا کردن.

در مقابل، پیشوند‌های «شِم، سِم و زِم» به معنای سرد استفاده می شدن و به همین دلیل شمران یا شمیران رو دامنه سرد معنی کردن. از نظر دکتر حسین کریمان،‌مولف،‌ مورخ و لغت‌ شناس مطرح، تهران در اصل گِهران بوده به معنی جای گرم.(گِه: گرم + ران: جا) در برابر شمیران که جای سرد است.

در واقع این این وجه تسمیه منطقی تر به نظر می رسه و خیلی از افراد و کارشناسان این تعریف رو پذیرفتن.

• وجه تسمیه نام تهران | ارتباط تهران یا تیران با سیاره تیر یا عطارد

جالبه بدونین که بعضی از منابع هم هستن که بدون هیچ توضیح خاصی، کلمه تهران رو به سیاره تیر یا عطارد نسبت می‌ دن. طبق بعضی از گفته ها، شخصی به تیرداد «تیرداد» این باعث آبادی این شهر شده و به همین دلیل اسم این سرزمین شده «تیران» که بعد ها با گذشت زمان به تهران تغییر پیدا کرده.حالا تیران یعنی چی؟ این کلمه از دو بخش کوچک‌تر «تیر» و «ان» تشکیل شده که در زبان امروزی به معنی «آباد» هستش و کلمه تیران به شکل «تیرآباد» ترجمه می‌ شه.

برای اثبات کردن این موضوع هم به اسم بعضی از محله‌ های کنونی تهران مثل امیرآباد و یوسف آباد و غیره اشاره می کنند و به گفته اونها، این اسامی هم به همین روش ایجاد شدن. در فرهنگ پنج جلدی با عنوان «فرهنگ نظام» اثر «سید محمدعلی داعی‌الاسلام» گفته شده که تهران یه واژه‌ای فارسی هست و «مسعود نوربخش» در کتابش این شکل توضیح میده که:

“در فرهنگ نظام ذکر شده که تیران منسوب به تیر است که نام فارسی عطارد است، شاید ده مذکور به نام ستاره تیر که در ایران قدیم مقدس بوده،‌ بنا شده یا منسوب به شخص تیرداد نام بوده و دلیل این نظریه را الف و نون آخر کلمه تیران آورده است. زیرا در ایران قدیم مرسوم بوده که شهرها و دهات را به‌وسیله الحاق الف و نون نسبت به سازنده آن نامگذاری می‌ کردند.”

یکی از فرضیه های دیگه اینه که چون در اوستا تیره اسم یک قله از البرزه،  کلمه تیران هم به همون قله نسبت داره.

• تهران؛ طهیران یا طاهران

دو وجه تسمیه دیگه برای معنی کلمه تهران وجود داره که خیلی به اندازه بقیه معانی که اشاره کردیم معتبر نیستن. ولی در بعضی از منابع موجود به اونها اشاره شده. اولین وجه تسمیه برای کلمه طهران قدیم معادل «طهیران» هست که به معنی «طهیر‌الچهره» ازش یاد میشه.

طبق این فرضیه کلمه طهیران که از ترکیب طهیر و ان تشکیل شده یعنی جمع زیبایان و پاکان که به‌تدریج و با گذشت زمان برای این راحت تر تلفظ بشه به کلمه «طهران» تبدیل شده. این معنی رو یکی از مردان دوران قاجار به نام «حسین قلی خان ایلخانی» ارائه کرده که یک زمانی ساکن شمیرانات وده و مردم تهران رو مردمانی طهیر‌الچهره معرفی کرده.

اعتقاد دیگه ای وجود داره که طبق این عقیده ریشه واژه طهران به ساکنان گذشته این سرزمین برمیگرده. طبق بعضی از مستندات تیره‌ای از خاندان طاهری خراسان، در زمان های خیلی دور در این منطقه زندگی می‌ کردن و به همین دلیل اسم این مکان «طاهران» بوده و بعدها به طهران تغییر پیدا کرده.

آشنایی با وجه تسمیه محله های قدیمی تهران

حالا که با وجه تسمیه نام تهران آشنا شدین، وقتش رسیده که ریشه اسم بعضی از محله های معروف این شهر رو هم بشناسید. پس در ادامه مقاله همراه ما باشید:

• وجه تسمیه نام تهران | محله اقدسیه

در زمان های گذشته، ناصرالدین شاه زمین‌ های این منطقه رو آباد می کنه و همونجا برای یکی از همسرانش به نام «اقدس الدوله» یک کاخ می سازه و به همین دلیل اسم  این منطقه به اقدسیه معروف میشه.

• محله آجودانیه

ریشه اسم این محله به آجودان مخصوص شاه به نام «رضاخان اقبال‌السلطنه» که وزیر قورخانه ناصرالدین‌ شاه قاجار بود بر میگرده.

• محله کامرانیه

چون زمین های این منطقه توسط «کامران‌ میرزا» نایب‌السلطنه و پسر بزرگ ناصرالدین شاه خریداری میشه، اسم این منطقه به «کامرانیه» تغییر پیدا می کنه.

• وجه تسمیه نام تهران | محله فرمانیه

خریدار زمین های این منطقه، شخصی به نام «عبدالحسین میرزا فرمانفرما» از شاهزادگان قجر و نخست وزیر دوران سلطنت احمدشاه بود به همین دلیل اسم این محله به فرمانیه تبدیل شد.

• محله دزاشیب

وجه تسمیه نام این محله به قلعه‌ای بزرگ به نام « آشِب» یا «شیب» برمیگرده.

• محله جماران

اسم این محل در زمان های گذشته «جُمهران ری» یا «جاموران» بوده و گفته می‌شه که اصالت «ابوعبدالله جامورانی» محدث و راوی شیعه قرن سوم هجری به این منطقه برمیگرده. بعضی ها هم این اسم رو منسوب به «سید محمد باقر جمارانی» روحانی معروف زمان ناصرالدین شاه قاجار میدونن. به گفته بعضی از متخصصان، ریشه این نام به «جمر» به‌ معنای سنگ بزرگ و «جمران» به معنی محل به دست آمدن سنگ برمیگرده.

وجه تسمیه‌ دیگه ای که برای جماران معرفی شده  معنی «جمع ماران» هست چرا که طبق گفته ها، این منطقه در گذشته پاتوق مارگیران بوده.

• وجه تسمیه نام تهران | محله ونک

نام محله ونک از ترکیب واژه «ون» به‌معنای درخت و حرف «ک» به‌عنوان علامت تصغیر تشکیل شده و در کل معنای «درخت کوچک» داره.

• محله گیشا

گیشا از ترکیب اسم دو نفر به نام های «کیخسرو» و «شاپوریان» ایجاد شده که با شراکت هم، این منطقه رو  از ارتش خریدن. اسم این محله اول «کیشا» بوده و با گذشت زمان به «گیشا» تغییر پیدا کرده.

• محله قلهک

کلمه قلهک (مرکب از قله و کاف تصغیر) به معنای قله کوچک بعضی ها هم میگن به خاطر وجود قلعه ای کوچیک در این منطقه، اسم محله «قلعهک» بوده که به مرور زمان به «قلهک» تبدیل شده.

• وجه تسمیه نام تهران | محله زرگنده

وجه تسمیه این منطقه رو به سکه‌ ها و کوزه‌ های طلایی نسبت می‌دن که در تپه‌ های روستای زرگنده پیدا شده.

• محله داودیه

«میرزا آقاخان نوری» ملقب به اعتمادالدوله و دومین صدر اعظم ناصرالدین شاه، زمین های این منطقه رو برای پسرش «میرزا داودخان» میخره و اسم اینجا به داودیه تغییر پیدا می کنه.

• محله درکه

ریشه درکه به کلمه «درگ» برمیگرده که نوعی کفش بوده و مردم این منطقه کوهستانی، برای حرکت در برف ازش استفاده می کردن.

• وجه تسمیه نام تهران | محله پل رومی

بعضی ها وجه تسمیه این منطقه رو منسوب به نام حضرت مولانا ( مولانا جلال‌الدین رومی) شاعر و عارف بزرگ قرن هفتم هجری میدونن ولی به گفته عده ای، پل رومی در واقع یه پل کوچیک بوده که دو سفارت روسیه و ترکیه رو بهم متصل می‌ کرده.

• محله سید خندان

وجه تسمیه این محله به پیرمردی مهربان، خوش خلق و دانا از سادات،‌ که به گشاده‌رویی معروف بود برمیگرده که  در این محله ساکن بود و اهالی تهران بهش می گفتن «سید خندان».

• محله یوسف ‌آباد

این محله نامش رو از «میرزا یوسف آشتیانی» ملقب به مستوفی‌الممالک (از رجال دوران قاجار ) گرفته در زمان های گذشته مالک زمینه های  این منطقه بوده.

• وجه تسمیه نام تهران | محله شهرک غرب

در این منطقه مجتمع و ساختمان هایی طراحی شده که  شبیه مجتمع‌های مسکونی آمریکایی هستن و طبق گفته ها با طراحی و معماری مهندسان آمریکایی ساخته شدن. به همین دلیل این منطقه به اسم شهرک غرب شهرت پیدا کرد.

• محله مجیدیه

اسم این محله منسوب به «عبدالمجید بختیار» یا«مجیدخان بختیار» از خوانین ایل بختیاری هست که در این منطقه سکونت داشت.

• محله ستارخان

اسم این محله به پاس مجاهدت‌های سردار ملی ایران و خطه آذربایجان یعنی «ستارخان» انتخاب شده.

• وجه تسمیه نام تهران | محله منیریه

وجه تسمیه این منطقه به اسم زنی به نام «منیر السلطان» یا «منیر‌السلطنه» برمیگرده که همسر ناصرالدین شاه بوده و ساکن عمارت و باغ مجلل منیریه بوده.

• محله نازی آباد

اسم این محله از یک پرنده کوچیک به نام نازی (الیکائی) گرفته شده و گفته میشه که این منطقه زیستگاه مناسبی برای پرند بوده.

• محله افسریه

نام افسریه از مالک قدیمی زمین های این منطقه یعنی شخصی به نام «افسر الملوک» دختر وثوق الدوله (نخست وزیر ناصرالدین شاه)، گرفته شده.

سوالات متداول:

• محله های اصلی و قدیمی تهران کجاها بودن؟

چهار محله سنگلج، اودلاجان (عودلاجان)، بازار و چاله‌میدان از محله های اصلی تهران بودن.

• وجه تسمیه نام تهران چیه؟

نظرهای مختلفی درباره وجه تسمیه نام تهران وجود داره که از جمله اونها می تونیم به‌معنای شهری امن در زیر زمین،ته دامنه کوه، جای گرم و مکان گرمسیر و منسوب به سیاره تیر یا عطارد اشاره کنیم.

• وجه تسمیه محله افسریه چیه؟

اسم این محله از مالک قدیمی زمین های این منطقه یعنی شخصی به نام «افسر الملوک» دختر وثوق الدوله (نخست وزیر ناصرالدین شاه)، گرفته شده.

• ریشه اسم محله درکه چیه؟

ریشه درکه به کلمه «درگ» برمیگرده که نوعی کفش بوده که برای حرکت در برف ازش استفاده می کردن.

برای خرید آنلاین ارزان ترین بلیط هواپیما داخلی و خارجی الی گشت روی تصویر زیر کلیک کنید: