مسجد شیخ لطف‌الله یکی از مساجد زیبای ایران است که تزیینات بی‌نظیر و معماری بسیار زیبایی که در آن به‌کاررفته و بسیار خارق‌العاده و تماشایی شده. این مسجد زیبا و تاریخی شهر اصفهان، در میدان نقش‌جهان واقع شده و در کنار بازدید از این مسجد، از جاذبه‌های دیگری که در میدان نقش‌جهان وجود دارند؛ مانند مسجد امام، کاخ عالی‌قاپو و سردر قیصریه دیدن کنید. مسجد شیخ لطف‌الله که گنبد نخودی رنگ و زیبایی دارد توسط محمدرضا اصفهانی ساخته شده و شاهکاری شگفت‌انگیز از هنر کاشی‌کاری و معماری ایرانی است.
استفاده‌کردن از رنگ‌های زیبا و نور طبیعی در این مسجد باعث شده‌اند که این مسجد نزد مسافران داخلی و گردشگران خارجی معروف و بسیار محبوب شوند.
مسجد شیخ لطف‌الله در میدان نقش‌جهان اصفهان واقع شده و در تاریخ ۱۵ دی سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و با استفاده از معماری، کاشی‌کاری و تزیینات خارق‌العاده، زیباترین جلوه‌هایی از هنر دوره صفوی را به نمایش و در معرض دید مسافران می‌گذارد. این بنای بسیار زیبا که از جاهای دیدنی اصفهان به شمار می‌رود، قرن‌ها است که روبه‌روی عمارت عالی‌قاپو و ضلع شرقی میدان نقش‌جهان خودنمایی می‌کند و زیبایی خود را به رخ گردشگران می‌کشد و نگاه هر مسافر داخلی و خارجی را به خود خیره می‌کند.
شخصی به نام استاد محمدرضا اصفهانی مشهورترین معماران عصر صفوی شناخته می‌شد که موفق شده بود سبک معماری اصفهانی را به زیبایی در این مسجد اجرا کند و به نمایش بگذارد. طبق اخباری که خبرگزاری اسپوتنیک اعلام کرده، این اثر هنری زیبا به‌عنوان یکی از هفت عجایب و برترین سازه‌های دیدنی که جهان وجود دارند، محسوب می‌شود. مسجد شیخ لطف‌الله تفاوت‌های بسیاری با دیگر مساجد ایرانی دارد، این مسجد مناره ندارد و در آن حیاط چهارایوانی هم ندارد و همین موضوع باعث خاص بودن مسجد شیخ لطف‌الله شده است.
نقشه این مسجد بسیار حرفه‌ای کشیده شده و اندازه‌ها تناسب کاملی دارند و در این بنا هیچ نقطه‌ضعفی دیده نمی‌شود. یکی از شاخصه‌هایی که در سبک معماری اکثر مساجد اصفهان دیده می‌شود، انعکاس هفت باره صدا است؛ موضوعی که در مسجد شیخ لطف‌الله هم دیده می‌شود و جذابیتی دوچندان را به ویژگی‌های این مسجد می‌بخشد. کتیبه‌ها و خطوطی که داخل مسجد استفاده شده اثری هنرمندانه و زیبا از دو خطاط دوره شاه‌عباس به نام‌های علیرضا عباسی و خوشنویس گمنام، باقر بنا هستند که زیبایی بسیار زیادی را به این مسجد بخشیده‌اند.
جالب است که در طراحی باغچه‌ها و گل‌کاری‌هایی که در میدان آزادی تهران استفاده شده از مسجد شیخ لطف‌الله الهام گرفته شده؛ البته این تفاوت وجود داشت که معماری به نام حسین امانت، به‌جای استفاده از طرح دایره‌ای در گنبد مسجد، از نقش بیضی‌شکل برای میدان آزادی استفاده کرده.
مسجد شگفت‌انگیز شیخ لطف الله در شهر اصفهان و میدان معروف نقش‌جهان (میدان امام) واقع شده است و به حدی معروف شده که به‌راحتی قادر خواهید بود آن را پیدا کنید.
-
- ساعاتی که می‌توان از مسجد شیخ لطف‌الله بازدید کرد: همه‌روزه به‌جز هنگام نماز ظهر می‌توانید از این مسجد دیدن کنید، در نیمه اول سال از ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ و ۱۴ تا ۱۷ و در نیمه دوم سال از ساعت ۹ صبح تا ۱۱:۳۰ و ۱۳ تا ۱۶:۳۰ بازدید از این مکان امکان‌پذیر است
- نشانی دقیق مسجد شیخ لطف‌الله در اصفهان: استان اصفهان، شهر اصفهان، ضلع شرقی میدان نقش‌جهان، روبه‌روی کاخ عالی‌قاپو
اصفهان در سال ۹۸۲ هجری شمسی در دوره حکومت صفوی پایتخت بود و در ساخت‌وسازهایی مانند خیابان چهارباغ، میدان نقش‌جهان، مسجد امام و بسیاری از بناهای دیگر در اوج قرار داشت. در همین دوران شکوفایی شهر اصفهان بود که شاه‌عباس دستور ساخت مسجد شیخ لطف الله را داد و به‌این‌ترتیب روی خرابه‌ای از مسجدی که قبلاً در این محل قرار داشت، مسجد جدیدی ساخته شد. محمدرضا اصفهانی مسئولیت ساخت این مسجد را به عهده گرفته بود که در مدت‌زمان ۱۸ سال ساختمانی حیرت‌انگیز را توانست بسازد. از مسجد شیخ لطف‌الله فقط شاه‌عباس و خانواده سلطنتی استفاده می‌کردند و مردم عادی اجازه نداشتند تا از این مسجد وارد شوند. شاه‌عباس از زمانی که این مسجد در سال ۹۹۸ شمسی افتتاح شد تا آخر عمر خود هر روز در این مسجد عبادت می‌کرد.
اطلاعات دقیقی از سرنوشتی که مسجد شیخ لطف‌الله در گذر زمان داشته است وجود ندارد؛ و طبق منابع تاریخی این مسجد در دوره حکومت صفوی نام‌های دیگری مانند ملا فتح الله و صدر هم پیدا کرده بود که در ادامه سرنوشت خود با همان نام شیخ لطف‌الله خوانده شد و تا امروز هم این نام را دارد. بر اساس نوشته‌های آرتور پوپ که ایران‌شناس آمریکایی است او از رضاشاه خواسته بود تا دستور مرمت مسجد را صادر کند و با موافقت او روبرو شد و در ادامه طرح‌های اصلی و کاشی‌های سردر و گنبد مسجد مورد بازسازی قرار گرفتند. کتیبه نمای خارجی گنبد از مرمت بنا در سال ۱۳۱۵ حکایت دارد که به دست اداره باستان‌شناسی انجام‌گرفته شده است.
شیخ لطف‌الله از بزرگ‌ترین علمای مذهب شیعه بود که در منطقه جبل‌عامل در لبنان امروزی زندگی می‌کرد. او با دعوت شاه‌عباس اول همراه با برخی از بزرگان شیعه، برای سکونت به ایران آمد. شیخ لطف‌الله در ابتدا به مشهد رفت و در محضر بزرگانی همچون ملا عبدالله شوشتری به تحصیل پرداخت و سرانجام برای خدمتگزاری در آستان قدس رضوی انتخاب شد. او در ادامه به قزوین رفت تا در آنجا به کار تدریس بپردازد. شاه‌عباس به‌خاطر ارادتی که به وی داشت، برای تجلیل و گرامیداشت او، دستور ساخت مسجد مذکور را داد تا مکانی برای آموزش، تدریس و برگزاری نماز باشد. شیخ لطف‌الله اقامه نمازجمعه در مسجد شیخ لطف‌الله را بر عهده داشت تا اینکه در سال ۱۰۳۵ هجری قمری بیمار شد و در اصفهان دار فانی را وداع گفت.
برای رزرو تور اصفهان، خرید بلیط هواپیما و رزرو هتل به الی گشت مراجعه کنید
سبک معماری به‌کاررفته شده در مسجد شیخ لطف‌الله که به شیوه اصفهانی است، گوشه‌ای از نبوغی که معماران اصفهانی داشتند را به نمایش عموم می‌گذارد، به‌خصوص گنبد این بنا که یکی از زیباترین گنبد دنیا به شمار می‌رود.
یکی از نکته‌های جالبی که درباره مسجد می‌توان گفت، وجودنداشتن شبستان ورودی در آن است؛ در واقع در همه مساجد ساخته شده هنگام ورود باید از پله‌ها عبور کنید و بعد وارد یک صحن که فضای ورودی مسجد است، شوید که این فضا شما را به فضای گنبد می‌رساند؛ اتفاقی که در مسجد شیخ لطف‌الله شاهد آن هستیم، نبود این صحن یا فضای شبستان ورودی است که هدف آن رعایت‌کردن اصل تقارن در میدان نقش‌جهان بوده است. ازآنجاکه این مسجد روبه‌روی عالی‌قاپو واقع شده، امکان طراحی و قراردادن یک حیاط یا صحن که روبه‌قبله باشد برای آن وجود نداشت. در طراحی مسجد از نسبت طلایی برای برقراری هر چه‌بهتر تناسب اجزای بنای مسجد استفاده شده و موقعیتی که شبستان اصلی آن در ارتباط با ورودی بنا دارد، با استفاده از روش‌های هندسی تعیین شده است.
فضای جلوی ورودی بنای مسجد از ضلع شرقی میدان بزرگ و مشهور نقش‌جهان آغاز می‌شود که محل قرارگیری آن باعث تقسیم این ضلع میدان با تناسبی که بسیار طلایی است، شده است. قسمت شمالی و جنوبی این فضا از مسجد شیخ لطف‌الله و همچنین دیواری که رو به میدان غربی مسجد است با کاشی‌های هفت‌رنگ و زیبا پوشیده شده‌اند. نمای جلوخان مسجد در زمانی که کتاب «آثار ایران» از آندره گدار نوشته شد به رنگ سفید بوده است؛ به دلیل اینکه ۱۰ سال قبل از اینکه این کتاب نوشته شود، کاشی‌های فضای جلوخان به دلیل تخریب به زیرزمین بنا منتقل شده بودند و نمایی که اکنون دارد حاصل زحمت مرمت کارانی است که به بازسازی آن پرداختند.
کتاب «نصف جهان فی تعریف اصفهان» هم تأکید می‌کند که مسجدی که اکنون مشاهده می‌کنیم به‌جز کتیبه سردر که قابل مرمت و بازسازی نبوده و تعویض شده، تا امروز بدون هیچ عیب و نقصی بوده است. کتیبه بالای سردر به کاشی معرق مزین شده است که به شکل نواری ممتد هر سه دیوار آن را دربرگرفته. این کتیبه بزرگ به قلم علیرضا عباسی است که از خط ثلث سفید استفاده شده و از سال ۱۰۱۲ هجری قمری حکایت دارد. بخش‌های بالایی سردر مسجد هم با مقرنس‌ها و کاشی‌های هفت‌رنگ که نقش‌های گل و گلدان دارند، تزیین شده‌اند. در بالای این کتیبه و در قوس طاق مقرنس‌کاری شمسه با زمینه آبی را شاهد خواهید بود که جلوه بسیاری به نما بخشیده؛ علاوه بر این، چشمتان به کاشی‌های به رنگ فیروزه‌ای که به شکل مارپیچی است جلب می‌شود که حاشیه قوس اصلی سردر را فراگرفته است.
پس از عبور از این فضا با گذراندن چهار پله به محوطه فضای سردر می‌رسید. پایین دیوارهای این محل به سنگ مرمری که زردرنگ است مزین شده؛ علاوه‌برآن سکوهایی که از همین سنگ استفاده شده هم در کناره‌ها قرار گرفته‌اند.
برای در مسجد که دولنگه است از چوب چنار یک‌پارچه استفاده شده که پس از ۴۰۰ سال هنوز هم پابرجا است و نیازی به مرمت و بازسازی پیدا نکرده. حوضی که هشت‌ضلعی بود در فضای جلوی مسجد وجود داشت که در فاصله سال‌های ۱۳۱۶ تا ۱۳۱۸ شمسی برداشته شد.
راهرویی به طول ۲۸ متر در ورودی مسجد ابتدا به چپ و بعد به سمت راست می‌چرخد و در نهایت این راهرو به محوطه اصلی که زیر گنبد قرار دارد منتهی می‌شود. این چرخشی که راهرو اتفاق می‌افتد باعث نوعی طواف به‌دور صحن اصلی می‌شود. در واقع می‌توان این‌گونه تشبیه کرد که این راهرو با ایجاد حس آرامش معنوی و جداکردن بازدیدکنندگان از دنیای پر همهمه و شلوغی که فضای شهری بیرون از داخل مسجد دارد، شما را برای راز و نیاز با معبود خود آماده می‌کند. قبل از اینکه به دومین پیچ از راهرو برسید، دری را در سمت چپ خود مشاهده خواهید کرد که به شبستان زمستانی راه دارد.
این شبستان دارای سقف کوتاه با طراحی ساده‌ای است و از آن برای نمازخواندن در فصول سرد استفاده می‌شد. ۱۴ متر از راهروی مسجد را که پشت سر بگذارید، باید به سمت راست بپیچید؛ جایی است که راهرو زاویه‌ای ۹۰ درجه دارد. این راهرو دارای نور نسبتاً کمی است و با استفاده پرتوهای نوری طبیعی روشن شده است که از پنجره سمت راست آن می‌تابد.
همین دلیل باعث شده است تا در بدو ورود تقریباً چیز زیادی نمی‌بینید؛ زیرا از جایی که پرنور بوده است وارد این محیط کم‌نور شده‌اید؛ اما پس از گذشت چند لحظه، چشمتان به این فضا و نور کم عادت می‌کند و قادر خواهید بود تا از نقش‌ونگارهای راهرو لذت ببرید که با کاشی‌کاری‌های هفت‌رنگ که بیشتر به رنگ‌های سبز و آبی هستند تزیین شده است. این راهرو به شما کمک بسیاری می‌کند تا به نور کم عادت کنید و به‌یک‌باره وارد فضای شبستان نیمه‌تاریک مسجد شیخ لطف‌الله نشوید و بتوانید زیبایی‌های آن را به‌خوبی درک کنید.
شبستان اصلی که در مسجد شیخ لطف‌الله وجود دارد را می‌توان به‌عنوان نقطه اوج شکوه و زیبایی این مسجد معرفی کرد که می‌تواند شما را مبهوت هنر و معنویتی که در آن به‌کاررفته کند. این شبستان به شکل یک مربع است که اضلاع آن ۱۹ متر است و پس از اینکه از زمین فاصله می‌گیرد و بالاتر می‌رود، به محیطی هشت‌ضلعی تبدیل می‌شود و زمانی که به ساقه گنبد محیط می‌رسد، به شکل دایره تغیر پیدا می‌کند. این تبدیل پلان محیط آن از مربع به دایره جزو ویژگی‌های مهم و منحصربه‌فرد معماری مسجد شیخ لطف‌الله است که از دوره حکومت ساسانی برای شهر اصفهان به‌یادگارمانده.
اگر به سقف محیط شبستان مسجد شیخ لطف‌الله نگاه کنید، هشت طاق جناغی در سراسر محیط شبستان خواهید دید که وظیفه سر پا نگه‌داشتن گنبد را دارند و دارای مقرنس‌های زیبا و چشمگیری هستند که به زیبایی با پیچ‌هایی فیروزه‌ای رنگ در لبه طاق‌ها تزیین شده‌اند. در گوشه‌وکنار محیط شبستان تزیینات هنرمندانه‌ای از نقش‌های هندسی تا طرح گل‌وبوته، طاووس و بسیاری دیگر از نقوش زیبا به چشم می‌خورد که از کاشی هفت‌رنگ در بخش‌هایی پایینی و کاشی معرق در بخش‌های بالایی استفاده شده. در میان همه این تزیینات به‌کاررفته در محیط، کتیبه‌هایی به خط نستعلیق و نسخ هم وجود دارد که این همه زیبایی را تکمیل کرده‌اند و به اوج رساندند.
طبق سبک معماری که در ایران اسلامی رواج دارد، افراد هنگام ورود به فضای شبستان مسجد در جهت قبله قرار می‌گیرند؛ این اتفاق در مسجد شیخ لطف‌الله نمی‌افتد. در حقیقت میدان نقش‌جهان در جهت قبله قرار نگرفته است به همین دلیل معماران برای ساخت این مسجد از چرخشی ۴۵ درجه استفاده کردند تا مسجد در جهت قبله قرار بگیرد؛ درعین‌حال این سبک از معماری به کار گرفته شده را با چنان ظرافت و دقتی اجرا کردند که هیچ‌گونه کجی و زاویه‌ای در نمای بیرونی مسجد به چشم نمی‌خورد. در ورودی مسجد شیخ لطف‌الله در ضلع شرقی میدان نقش‌جهان و در محور شمالی جنوبی قرار گرفته.
معماران این امکان را نداشتند تا مسجد را هم‌راستا با میدان نقش‌جهان بسازند؛ زیرا برای ساخت محرابی که در جهت قبله باشد، با دردسر و مشکلات بسیاری مواجه بودند. پس برای حل این مشکل پیشرو، راهرویی در نقشه این بنا نظر گرفتند که از ورودی مسجد تا فضای زیر گنبد ادامه پیدا می‌کرد، اما این راهرو را با زاویه‌ای ۴۵ درجه طراحی کردند. به‌این‌ترتیب، ظاهر مسجد در جهت شمالی جنوبی قرار دارد؛ اما بنای داخلی در جهت جنوب غربی شمال شرقی واقع شده است.
یکی از موضوعاتی که در نگاه به مسجد شیخ لطف‌الله خودنمایی می‌کند و باعث جلب‌توجه می‌شود، نداشتن مناره در ساخت این مسجد است که همین دلیلی شده تا از دیگر مساجد دنیای اسلام متمایز باشد، زیرا مناره یک بخش مهم و اصلی معماری مساجد است.
عملکرد مناره در پیش از اسلام برای مسیریابی روی ساختمان‌ها بود و وجود یک شهر را نشان می‌داد؛ اما پس از اسلام به نشانه‌ای برای وجود مسجد و محلی برای اقامه اذان برای نمازگزاران تبدیل شد. باتوجه‌به اینکه مسجد شیخ لطف‌الله را برای عبادت شاه و خاندان او ساخته بودند و مردم عادی از آن استفاده نمی‌کردند، احساس نیازی به ساخت مناره برای آن نبود. به همین دلیل، این مسجد که بسیار باشکوه و زیبا بود خیلی کمتر موردتوجه سیاحان واقع شد و نسبت به سایر جاهای دیدنی که در اصفهان وجود داشتند، ناشناخته ماند.
روایتی وجود دارد که بیان می‌کند معماران، گنبد را به‌عنوان نمادی از زن و مناره را نمادی از مرد می‌دانند. وجود گنبد بدون استفاده از مناره در این مسجد، نمایش‌دهنده این موضوع است که این مسجد برای زنان به طور اختصاصی ساخته شده. برخی از روایات گفته شده بیان کرده‌اند که این مسجد حرم‌سرا هم بوده. با این تفاسیر هیچ قطعیت و مدرکی در این باره وجود ندارد و هنوز دلایل وجودنداشتن مناره در این مسجد مشخص نیست. روایت دیگری که بیان شده این بود که به دلیل اینکه از بالای مناره، به داخل عالی‌قاپو دید داشته، برای این مسجد مناره نساخته‌اند که این روایت هم سندیت قطعی و مدرکی معتبر ندارد.
گنبد باشکوه و زیبایی که مسجد شیخ لطف‌الله ساخته شده است به‌صورت دوپوسته متصل‌به‌هم است که ارتفاع رأس گنبد تا سطح زمین حدود ۳۲ متر اندازه‌گیری شده و اندازه دهانه آن ۱۲ متر و قطر بیرونی آن ۲۲ متر است. این گنبد نسبت به گنبد مساجد دیگری که در این دوره ساخته شده دارای ارتفاع کمتری است که بی‌شک ساخت این گنبد در مقایسه با گنبد معمولی دشوارتر بوده. معماری که این بنا را ساخته بود در هنگام ساخت، دیوارهای مجاور گنبد را بسیار قطور ساخته بود تا توانایی تحمل سنگینی و فشاری که گنبد روی بنا دارد را داشته باشند.
گنبد مسجد روی هشت طاق که به شکل جناغی هستند قرار گرفته و بالای این طاق‌ها، ۱۶ پنجره خودنمایی می‌کند که در فاصله ۱۷۰ سانتی‌متری از هم قرار گرفته‌اند و به تهویه هوا در این محیط کمک می‌کند. هر یک از این پنجره‌ها با نقش و نگارهای اسلیمی تزیین شده‌اند؛ موضوعی که باعث شکست نور و نورپردازی غیرمستقیم است. در طول روز بخشی از نور خورشید به‌واسطه این پنجره‌ها وارد مسجد می‌شود و فضایی بسیار زیبا و روحانی را به وجود می‌آورد.
نقش طاووس از جالب‌ترین بخش‌های داخلی در گنبد ساخته شده، در مسجد شیخ لطف‌الله است
در فاصله بین این پنجره‌ها، کتیبه‌هایی که به آیات سوره نصر و جمعه و بسیاری دیگر تعبیه شده. دو کتیبه هم به خط رضا عباسی در ساقه گنبد قرار گرفته که نقش‌های گل‌وبوته و کاشی‌های آبی‌رنگ آن با زیبایی خیره‌کننده خودنمایی و جلب‌توجه می‌کنند و از زیباترین کاشی‌کاری‌ها در سبک معماری ایرانی به شمار می‌روند.
یکی جالب‌ترین بخش‌هایی که در گنبد وجود دارد را می‌توان مرکز داخلی گنبد محسوب کرد که از نقش و نگارهایی به شکل لوزی تشکیل شده و هنگامی‌که نور خورشید به آن می‌تابد، شکل زیبایی از پرهای یک طاووس خودنمایی می‌کند. این موضوع ازآن‌جهت باعث اهمیت می‌شود که هرچند کشیدن اشکال حیوانات در مساجد غیرمجاز است و نظیر آن را در دیگر مساجد نمی‌بینیم؛ اما این کار با ظرافتی زیبا و با کمک نور در مسجد شیخ لطف‌الله محقق شده است.
این ۳۲ کاشی که لوزی هستند به شکلی در کنار هم قرار گفته‌اند که هرچه به سمت مرکز گنبد نزدیک می‌شوند، کوچک‌تر می‌شوند و اجرای این روش باعث می‌شود که ارتفاع گنبد بیشتر به چشم بیاید. جذابیت‌هایی که این گنبد دارد به همین‌جا خلاصه نمی‌شود و کاشی‌های معرق‌کاری که در داخل آن به‌کاررفته زیبایی این گنبد را چندبرابر افزایش داده است؛ مخصوصاً که در اثر تابش نور خورشید، جلوه‌ای بسیار زیبا و چشمگیری پیدا می‌کنند. یکی از دلایلی که باعث جذاب‌شدن کاشی‌های معرق‌کاری شده، ارتفاع زیر گنبد است که اگر ارتفاع بیشتری داشت، نور به کاشی‌ها نمی‌رسید و چنین اثر زیبایی خلق نمی‌شد.
بخش بیرونی گنبد بسیار زیبا و عظیم مسجد شیخ لطف‌الله در طول زمان‌های مختلفی از روز به رنگ‌های متنوع و زیبایی درمی‌آید؛ به‌طوری که در هنگام سپیده‌دم می‌توانید رنگ صورتی، در طول ظهر رنگ کرم و در هنگام غروب رنگ آجری را شاهد باشید.
طرح گنبد مسجد شیخ لطف‌الله به شکل یک ستاره هشت‌گوشه ساخته شده که با شیب ملایمی به رأس گنبد منتهی می‌شود. بدنه خارجی گنبد هم به کاشی معرق‌کاری با زمینه نخودی رنگ مزین است که در قسمت پایین آن، کتیبه‌هایی که سوره‌های قرآن به خط ثلث روی زمینه لاجوردی نوشته شده، نقش بسته است. یک ستاره هشت‌گوش در بالاترین نقطه گنبد خودنمایی می‌کند و خطوط اسلیمی باشکوهی روی بدنه گنبد به چشم می‌خورند.
این محراب هم مانند سایر بخش‌های این مسجد، شاهکارهای بی‌نظیر معماری است و به لطف کاشی‌کاری‌هایی که معرق و مقرنس‌های ظریف دارد، چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند و زیبایی خود را در ذهن‌ها حک خواهد کرد. دارای طاقی دندانه‌دار است که مزین به مقرنس‌های صدفی و نقش‌های گیاهی است و نقش‌های اسلیمی بر فراز این بنا به چشم می‌خورد. رنگ زیبایی که در آن به‌کاررفته و استفاده از نقش‌ها و خطوط تزیینی همگی باعث شده که فضای محراب به یکی از جذاب‌ترین و زیباترین بخش‌های مسجد شیخ لطف‌الله تبدیل شود؛ منفذی در بالای ورودی به شبستان بنا قرار گرفته که با هدایت نور به محراب، زیبایی فضا را دوچندان می‌کند و تماشای آن بسیار خیره‌کننده است.
دو لوح با این عبارت «عمل فقیر حقیر محتاج بر رحمت خدا محمدرضا ابن استاد حسین بنای اصفهان» در داخل محراب به چشم می‌خورد، کتیبه‌هایی در اطراف محراب هم خودنمایی می‌کند که به خط علیرضا عباسی هستند و علاوه بر روایتی از پیامبر اکرم (ص) و امام ششم (ع)، اشعاری که به شیخ بهایی منتسب است هم روی آن‌ها وجود دارد.
مطالب مرتبط
بر اساس شواهد تاریخی که وجود دارد، راهرویی که زیرزمینی است در زیر میدان نقش‌جهان وجود دارد که محل‌های عالی‌قاپو و مسجد شیخ لطف‌الله را به یکدیگر متصل می‌کرد و باتوجه‌به اینکه این مسجد برای استفاده بانوان مورداستفاده قرار می‌گرفت، بانوان از این راهرو برای تردد استفاده می‌کردند. این‌طور روایت می‌شود که شیخ لطف‌الله در این مسجد به آموزش مسائل شرعی به زنان دوره صفوی می‌پرداخت.
امروزه به دلیل اینکه حوضی بزرگ در میدان نقش‌جهان اصفهان ساخته شده، دو بخش این راهرو دیگر به هم مرتبط نیستند. کارشناسان معماری معتقدند که امکان احیای این گذرگاه وجود دارد؛ البته شرط آن این است که حوض وسط میدان جمع شود.
ساز و کار نورپردازی که در مسجد شیخ لطف‌الله به کار گرفته شده به‌خوبی نشان‌دهنده این موضوع است که محمدرضا بنا اصفهانی تسلط کاملی به مبحث نور و پیچیدگی‌هایی که این مبحث داشته، به همین دلیل است که نورپردازی این مسجد با دیگر مساجد دارای تفاوت است. او با قراردادن دو پنجره مشبک در زیر گنبد مسجد که سوراخ‌های آن مقابل هم قرار نگرفته‌اند، باعث شکست دو بار از نور قبل از ورود به مسجد شده است. این شکست، تیزی و برندگی که نور دارد را می‌گیرد و فضایی روحانی به وجود می‌آورد. این نور نرم با فرم گنبد، خطوط منحنی نقش‌ها و رنگ‌های آبی ملایم به کار گرفته شده در آن سازه تناسب بسیاری دارد.
جالب اینکه آیات قرآنی که دا دیواره بیرونی مسجد قرار گرفته‌اند کاملاً در تناسب با زوایای نور و تابش خورشید هستند؛ به‌طوری که با تابش نور آفتاب در هر ساعت از روز، یک آیه به نمایش در می‌آید و در ادامه ساعات متفاوتی از روز، نور آفتاب روی سایر آیات قرآنی می‌تابد.
کاشی‌کاری به‌کاررفته در مسجد شیخ لطف‌الله از شگفتی‌های بی‌نظیر معماری دوره صفوی است که از نمای بیرونی مسجد گرفته تا راهرو و شبستان و محراب، چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند و بسیار چشم‌نواز است. ریزه‌کاری‌ها و مهارت خاصی در این کاشی‌کاری‌ها به کار گرفته شده که در کنار رقص نور، بسیار زیبا و شگفت‌انگیز به نظر می‌رسند. تزیینات کاشی‌کاری داخل مسجد بالاتر از ازاره‌ها، همگی کاشی معرق هستند.
بخش‌های بالایی سردر علاوه بر اینکه مقرنس‌کاری شده‌اند، به کاشی‌های هفت‌رنگ بی‌نظیر با نقوش گل و گلدان مزین شده است. کتیبه بزرگی از کاشی به رنگ لاجوردی معرق در قسمت میانی سردر قرار دارد که خط زیبای علیرضا عباسی به خط ثلث سفیدروی آن نقش بسته است. زمانی که به راهروی مسجد قدم می‌گذارید، با صحنه دیگری از کاشی‌های هفت‌رنگ مواجه خواهید شد که رنگ غالب آن‌ها آبی و سبز است. شبستان هم دارای تزیینات کاشی‌کاری زیادی است؛ به حدی که هر طرف را که نگاه کنید کاشی‌های هفت‌رنگ و معرقی را خواهید دید که شما را محو زیبایی خود می‌کند. کاشی‌های فیروزه‌ای‌رنگ که به شکل مارپیچی است هم نقطه اوج این ماجرا هستند که شکوه این شبستان را بیشتر به رخ می‌کشند و نمای خوبی برای عکاسی محسوب می‌شوند.
نمی‌توان وقتی از این مسجد صحبت می‌شود اشاره‌ای به محراب دیدنی و زیبای آن نکرد که به‌واسطه کاشی‌کاری‌های معرق و مقرنس‌های ظریف، نگاه‌ها را به خود جذب می‌کند و باعث خودنمایی می‌شود. داخل و خارج از گنبد مسجد از کاشی‌های معرق پوشیده شده و استفاده از نور طبیعی و رنگ‌های زیبا در داخل گنبد، باعث شده تا این بنا از سایر مساجد شهر متمایز شده باشد. این گنبد که تنها گنبد به رنگ نخودی عصر صفوی به‌حساب می‌آید، در طول روز رنگ آن تغییر می‌کند و در هر زمان، جلوه متفاوت و زیبایی پیدا می‌کند. در قسمت پایینی گنبد هم کتیبه‌هایی از آیات قرآنی با کاشی به رنگ سفید معرق بر زمینه به رنگ لاجوردی دیده می‌شود.
مسجد شیخ لطف الله در میدان نقش جهان اصفهان واقع شده است.
همه روزه به جز هنگام نماز ظهر می توانید از این مسجد دیدن کنید. در نیمه اول سال از ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ و ۱۴ تا ۱۷ و در نیمه دوم سال از ساعت ۹ صبح تا ۱۱:۳۰ و ۱۳ تا ۱۶:۳۰ بازدید از این مکان امکان پذیر است.
دلایل مختلفی برای عدم وجود مناره در این مسجد وجود دارد. برخی معتقدند که به دلیل اختصاصی بودن مسجد برای شاه و خاندان او، نیازی به مناره نبوده است. روایت دیگری وجود دارد که بیان می کند معماران، گنبد را نمادی از زن و مناره را نمادی از مرد می دانند و عدم وجود مناره در این مسجد نشان دهنده اختصاصی بودن آن برای زنان است.
محمدرضا اصفهانی، معمار مشهور عصر صفوی، مسئولیت ساخت این مسجد را بر عهده داشته است.
گنبد مسجد شیخ لطف الله به صورت دو پوسته متصل به هم است و ارتفاع آن تا سطح زمین ۳۲ متر و قطر بیرونی آن ۲۲ متر است. این گنبد نسبت به گنبد مساجد دیگر در آن دوره ارتفاع کمتری دارد و تزیینات کاشی کاری و مقرنس کاری زیبایی دارد.
۱ نظرات