قشم یکی از جزیره های شگفت انگیز ایران است که توریستان و گردشگران خود را مجذوب می کند. طبیعت قشم آن قدر جذاب، بکر و فوقالعاده است که از تماشای مناظر و جذابیت‌های آن سیر نمی‌شوید. شما با سفر به قشم با روی دیگری از طبیعت کشور آشنا می‌شوید که شاید تصورش را هم نمی‌کردید. جزیره ناز، قلعه پرتغالیها، تنگه چاهکوه، جنگل حرا و بسیاری از مناطق دیگر که همگی از جاذبه های دیدنی این جزیره محسوب می شوند.
اما جزیره قشم علاوه بر مکان های دیدنی متنوع، مردمی خونگرم با آداب و رسومی خاص و متفاوت هم دارد. از لبخند و مهربانی تا صنایع دستی و حتی نقش حنای مردم قشم، سوغاتی لحظه های خوش شما در سفر به جزیره شگفتی ها خواهد بود. در این مطلب از مجله گردشگری الی گشت همه چیز درباره نقش حنا در قشم را به شما خواهیم گفت، پس با ما همراه باشید تا از آداب و رسوم و فرهنگ غنی مردمان قشم بیشتر بدانید و لذت ببرید.
معرفی نقش حنا
نقش حنا یا همان mehandi از سنتی ترین و رایج ترین آرایش هایی است که قبل از مراسم خاصی همچون مراسم عروسی علاوه بر آرایش عروس در نواحی هند، پاکستان، جنوب ایران و بویژه جزیره قشم انجام می شود. گفته می‌شود یکی از قدیمی ترین آرایش های عهد باستان بوده و حنا را در گذشته نقش خدایان بر چهره مردم می دانستند. حنا گیاهی از میان رسته دولبه ای‌های جدا گلبرگ است. محمل رویشش، ایران، هند، کشورهای عربی و شمال آفریقاست و همیشه بین یک گیاه دارویی، تزئینی و حتی آئینی در نوسان بوده است. هرمزگان، کرمان به ویژه دو شهرستان بم و بهرام آباد مرکز اصلی کشت حنا در ایران محسوب می شوند.
در نقش حنا با استفاده از انواع رنگ های حنا مانند مشکی، قهوه ای، قرمز، سبز و سفید به کشیدن طرح هایی مینیاتوری یا باستانی پرداخته شده و به دلیل اینکه عملی بی ضرر و بی خطر است توجه علاقمندان بسیاری را در سراسر دنیا به خود جلب کرده است.در مدل سنتی معمولاً به حنای سیاه اندکی لیمو عمانی و ترکیبات گیاهی دیگر می‌زنند تا تیرگی‌اش بیشتر و ماندگاری‌اش طولانی‌تر شود. نقش و نگاری که نه فقط برای زیبایی که حتی به عنوان بخشی از مناسک آئینی اهمیت داشت.
ذکر این نکته در این میان ضروریست که بعضی حناهای مشکی هم وجود دارد که دارای ترکیباتی شیمیایی بوده و می تواند پوست شخص را دچار واکنش های شدید آلرژیک نماید. بنابراین به شما توصیه می کنیم از استفاده از این رنگ شیمیایی در نقش حنا بپرهیزید. در واقع نقش حنا، اگر واقعا نقش حنا باشد، هیچ خطری ندارد، چراکه تا امروز نه تنها هیچ حساسیت و واکنش آلرژیکی نسبت به حنا گزارش نشده، بلکه ثابت شده خاصیت ضد میکروبی و ضد قارچی هم دارد، چون کسانی که عادت دارند دست و پای شان را حنا بگذارند به خصوص در روستاها و شهرستان ها که این کار متداول تر است کمتر دچار مشکلات پوستی می شوند، بنابراین حنای واقعی اثرات خوبی دارد.
برای مردم قشم هنوز حنا یک جلوه آئینی و زیبایی شناختی است. حنا از دیر باز در نقاط مختلف دنیا و بالاخص ایران برای مقاصد زیبایی و دارویی مورد استفاده قرار گرفته و درجه بالایی در زیبایی به روش سنتی داراست. از طرفی استفاده از حنا که ماده ای رنگی و مفید است و برای مدت کوتاهی بر روی پوست باقی می ماند می توان گفت که علاقمندان به طراحی های موقت را شیفته خود ساخته است. دوام طراحی در نقش حنا نهایتا تا یک هفته بوده و به وسیله شستشوهای مکرر می تواند به طور کامل از روی پوست محو شود.
طرح های زیبای نقش حنا
دختران و زنان قشمی به راحتی و در عرض چند دقیقه حتی بی‌نیاز از نقشهای از قبل مشخص، هر نقش و نگاره ای را به سادگی بر دست و پای مشتریان می کشند. این نقش و نگاره ها، از پیچ و تاب های شگفت انگیز گل و بوته تا نقشهای امروزی تر پروانه ها و حتی اژدها و دیگر خال‌کوبی های رایج است. معمولا از نقوش سنتی در نقش حنا به صورت گسترده ای استفاده می شود. نقش های خورشید مانند با پرهای مدل دار و یا حلقه هایی ظریف که دارای پیچ و خم چشمگیر و زیبا هستند به وفور در نقش حنا دیده می شود. گل هایی با ساقه های پیچ در پیچ و حتی طرح هایی سرخپوستی از دیگر نقوش پرطرفدار در رشته نقش حنا می باشد.
علاوه بر این می توان از هر طرحی که دارای ظرافت و زیبایی باشد در نقش حنا استفاده نمود. در گذشته این نقش ها بیشتر آئینی بودند و از عناصر مهم محلی- ماه و خورشید و دریا و درخت نخل بودند. امروزه اما نقش های غیر ایرانی و عربی نقش حنای قشم را متحول کرده است. آن‌ها این را از کودکی آموخته اند و در تمامی مجالس عقد و عروسی و شادی های دیگر محلی، آن را بر دست و پای خود نقش کرده اند. البته در اعیادی نظیر عید سعید قربان و عید فطر نیز، زنان در قشم، از حنا به عنوان زینت خود استفاده می کنند.
از دید مردم محلی قشم، حنا نقشی بهشتی است و نمادی از عشق و شادی و مهربانی است. در مراسم ویژه از جمله شب های حنابندان حنا نقشی مهم تر ایفا می کند. اینگونه مرسوم است که بستن حنا به دست عروس خوش یمنی و نیک بختی او را تضمین می کند. در قدیم در قشم حنابندان آن قدر مهم بود که سه شب جشن و پایکوبی برای خانواده های عروس و داماد داشته باشد. این روزها حنایی که در قشم استفاده می‌شود نه مثل گذشته از هند، که از امارات می‌آید. این حنا معمولاً در بسته‌بندی‌های مخصوص و با سری قیفی شکل برای سهولت استفاده فروخته می شوند و برای استفاده از آن‌ها حتماً نیاز به یک بانوی قشمی هنرمند و ماهر وجود دارد.
این زنان در گوشه و کنار شهر قشم، کنار سواحل جزایر ناز و در آستانه خیلی از بازارهای بزرگ و کوچک جزیره قشم چشم به راه مسافران و غیربومی ها هستند. هزینه نقش حنای قشم بین حدود سی تا پنجاه هزار تومان است و می تواند تا یک هفته هم روی دست یا پای شما باقی بماند. اگر نگران حساسیت های پوستی احتمالی هستید قبل از آنکه تصمیم بگیرید نقش حنا بزنید، کمی از حنای را گوشه دستتان امتحان کنید. اگر آثار خارش یا قرمزی طی چند دقیقه ظاهر نشد، پس لذت یک تتوی بی ضرر و ارزان را تجربه خواهید کرد. تجربه ای لذت بخش که اگر دوباره رهسپار جزیره قشم شوید، دوست دارید آن را مجدد انجام دهید و برای یک هفته، زینتی جذاب و زیبا روی دستتان داشته باشید.
مواد و لوازم مورد نیاز نقش حنا
همانطور که گفتیم ماده اصلی مورد استفاده در ایجاد انواع نقش، انواع حنا است که در رنگ های مختلف موجود است. پس از انتخاب رنگ حنای مورد نظر آن را با مقدار مناسبی آب ترکیب کرد و به وسیله یک قیف کاغذی یا پارچه ای که روزنه ای بسیار ریز و ظریف در نوک آن دارد شروع به کشیدن نقوش ظریف بر روی پوست کرد. در قشم اینکار این کار توسط افرادی که مسلط به طراحی های سنتی و اشکال ظریف هستند انجام می شود. اما می توان گفت هر شخصی که به نوعی علاقمند به این رشته باشد می تواند با تمرینات مکرر به چنین تسلطی دست یابد. روش ساخت قیف بسیار ساده است.
جنس قیف مورد نظر معمولا از کاغذ کادوهای زرورقی بوده و به شکلی ساده می توان یک قیف معمولی ساخت و پس از آماده ساختن حنا به ایجاد طرح هایی زیبا بر روی پوست بدن پرداخت. دقت کنید که در نقش حنا باید به شکلی بسیار ظریف عمل کرده و خطوط و نقاط نقاشی شده بر پوست به شکلی کاملا مینیاتوری و زیبا کشیده شوند تا اثر هنری زیبایی را بوجود آورد. به همین دلیل می توان برای شروع کار از یک قوطی خالی لاک طراحی در طراحی ناخن که قبلا شستشو داده شده استفاده کرد. قلم لاک طراحی به اندازه ای ظریف است که می تواند به راحتی از پس هنر ظریف و زیبای طراحی ناخن بر آمده و نقش های بسیار ریز را طراحی کند. به دلیل وجود چنین ظرافتی می توان از این وسیله به عنوان اپلیکاتور نقش حنا استفاده نمود که کنترل حنا در آن بسیار ساده است.
جدیدا از رنگ سفید هم برای اجرای نقش حنا استفاده می کنند که دوام آن همانند باقی رنگ ها بوده و با ایجاد زیبایی و جذابیتی دو چندان می تواند در لا به لای طرح های ظریف نقش حنا جلوه گری کند. از این رنگ می توان هم به صورت تک رنگ استفاده نمود و هم به صورت رنگ مکمل در طرحی با رنگ های تیره و یا ملایم مانند قهوه ای روشن استفاده کرد. اما برای ایجاد زیباترین حالت توصیه می کنیم که از حنای سفید به صورت تک رنگ استفاده نمایید تا طرح شما شیک و منحصر به فرد باشد و جلوه ای زیبا به دستانتان دهد.
نواحی از پوست که می توان نقش حنا زد
معمولا نقش های مختلف حنا در دو ناحیه دست و پا انجام می شود. در دست ها می تواند کلیه انگشتان را در بر گرفته و شامل پشت یا روی دست هم باشد. انواع انگشتر یا گل های مختلف را می توان در نقش حنا بر پوست پشت دست یا انگشتان ترسیم نمود. برای استفاده از نقش حنا بر روی پا در حالت سنتی معمولا ناحیه روی پا از مچ به پایین را در بر می گیرد. برای این ناحیه بهتر است از طرح هایی با نقوش گسترده و شلوغ استفاده نمود. در سایر نقاط بدن هم مانند بازو یا کتف می توان از نقش حنا استفاده کرد اما استفاده از نقش حنا در این نواحی زیاد مرسوم نیست.