منطقه آزاد اصطلاح رایجی است که در اخبار و مکالمات زیاد از آن استفاده می شود. اما شاید عده ای معنی و مفهوم اصلی آن را ندانند و دقیقا متوجه نشوند که منظور از این عبارت چیست در ایران کدام مناطق جز مناطق آزاد محسوب می شوند. به همین منظور در مجله گردشگری الی گشت مقاله ای با عنوان منطقه آزاد چیست و مناطق آزاد ایران کدام است را گردآوری نمودیم، با ما در ادامه همراه باشید.
برای خرید آنلاین بلیط هواپیما و رزرو هتل در الی گشت با مناسب ترین قیمت اینجا کلیک کنید
منطقه آزاد به چه معناست؟
مناطق آزاد که به مناطق آزاد تجاری هم مشهور هستند، مناطقی اند که بیشتر در نقاط بندری یا غیربندری کشورها برای انجام امور و فعالیت‌های تجاری در نظر گرفته شده اند و از قوانین مخصوص به خود برای انجام فرایندهای تجاری بهره می برند. این مناطق مشمول برخی از قوانین خاص گمرکی و مالیاتی نیستند و از آنها حفاظت و حراست ویژه ای به عمل می‌آید. از آنجا که شرایط خاصی برای مناطق آزاد در نظر گرفته می شود، در نتیجه برای تجارت و خرید و فروش هم مزایای بیشتری در این مناطق فراهم است و رونق کسب و کار تجاری در این نواحی زیاد است. ایران هم دارای هفت منطقه آزاد تجاری است که در ادامه مقاله به آنها خواهیم پرداخت.
تاریخچه شکل گیری مناطق آزاد
پس از پایان جنگ جهانی دوم بسیاری از کشورها از نظر اقتصادی وضعیت مناسبی نداشتند و به اصطلاح در وضعیت بحرانی به سر می‌بردند. برای خروج از بحران های اقتصادی نیاز به استفاده از راهبردهایی خاص وجود داشت و یکی از بهترین راه کارهای استراتژیک در این زمینه، توسعه صادرات بود. از همین رو، سازمان هایی مانند توسعه صنعتی ملل متحد به کشورها پیشنهاداتی مبنی بر توسعه صادرات ارائه کردند که در دل آنها ایجاد و راه‌اندازی منطقه آزاد هم وجود داشت. وجود چنین مناطقی در هر کشور می تواند باعث جذب شرکت های خارجی برای سرمایه گذاری در آن مکان ها شود. راه اندازی و توسعه مناطق آزاد تجاری در جهان و بنادر مختلف آن باعث شد تا بعد از جنگ جهانی، اوضاع کشورها تا حد زیادی از نظر اقتصادی بهبود پیدا کند.
قدیمی‌ترین بندر آزاد جهان که به‌طور مشخص برای حجم داد و ستد ساخته شده بود، بندر آزاد رومی‌ها واقع در جزیره دلاس در دریای اژه بود که با هدف افزایش حجم مبادلات تجاری بین مصر، یونان، سوریه، شمال آفریقا، آسیا و روم تاسیس شده بود و تمام داد و ستد‌ها در آن بدون دریافت حقوق گمرکی انجام می‌شد. پس از این به بنادر دیگری نظیر جنوا، ونیز و جبل‌الطارق در ایتالیا و اسپانیا می‌رسیم که وظایف آنان درست همانند بندر آزاد دلاس در روم قدیم بود. اما جدا از دید تاریخی، نخستین پیشگام حقیقی مناطق تجارت آزاد در دنیای امروز را می‌توان بندر آزاد هامبورگ دانست که در سال ۱۸۸۸ پایه‌گذاری شد. به این بندر برای تولید امتیازات خاصی اعطا شده بود به شرط آنکه با صنایع داخلی کشور به رقابت برنخیزد و به‌طور مستمر در جهت صادرات حرکت کند.
مزایای ایجاد مناطق آزاد
اما مناطق آزاد مزایا و شرایط ویژه ای نسبت به مناطق عادی دارند که تعدادی از آنها بدین شرح است: عدم وجود سلسله مراتب و تشریفات اداری، معافیت مالیاتی، آسان بودن فرایند صادرات و واردات، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و بخشودگی سود و عوارض گمرکی از جمله مزایاییست که مناطق آزاد را جذاب کرده است.
همه، منطقه آزاد را با آزادی هایش می شناسند با آزادی هایی مثل سوار شدن به خودروهای خارجی، نپرداختن مالیات برای فعالیت شرکت ها و خرید کالا با قیمت های بسیار پایین، آن هم هر نوع کالایی. همانطور که گفتیم منطقه آزاد، محدوده ای محصور شده است که معمولاً در کنار یکی از بنادر و یا گمرک های یک کشور ایجاد می شود و به دلیل معافیت از برخی قوانین دست و پاگیر کشور مثل بخشودگی سود، تخفیف در عوارض گمرکی و یا بخشودگی های مالیاتی به محل ایده آل برای فعالیت های اقتصادی و جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی تبدیل می شود.
تاکنون در ایران چند منطقه آزاد تجاری تعیین شده و مدت هاست که دولت با ارائه لایحه ای سعی در افزایش تعداد این مناطق آزاد دارد. هشت منطقه آزاد شامل کیش، قصرشیرین , قشم، چابهار، انزلی، ارس، اروند و ماکو هستند که اهداف راه اندازی آنها تسریع در انجام امور زیربنایی، عمران و آبادانی، رشد و توسعه اقتصادی، سرمایه‌گذاری و افزایش درآمد عمومی، ایجاد اشتغال سالم و مولد، تنظیم بازار کار و کالا، حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقه ای، تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی و ارائه خدمات عمومی بوده است.
هرچند که عملکرد مناطق آزاد در ایران به دلیل تطابق نداشتن با راهبرد توسعه موفقیت چندانی را در بر نداشته است.
منطقه آزاد کیش
معروف ترین منطقه آزاد ایران، جزیره زیبای کیش است. از دیرباز جزیره کیش مکانی برای مراودات تجاری میان ایران، هند و سایر کشورها بوده است. برای مثال، صید مروارید در این جزیره رواج داشته و همچنان هم به آن پرداخته می‌شود. در گذشته تجارت در این جزیره بیشتر در حوزه مروارید صورت می‌گرفته است. اما امروز تجارت در این منطقه آزاد در زمینه‌های مختلفی چون: پوشاک، مواد غذایی، صنایع برقی و الکتریکی، مواد شیمیایی و غیره انجام می شود. اکنون برخی برندهای لوکس و معتبر جهانی در کیش شعبه دارند و در مراکز خرید کیش می توانید این برندها را خریداری نمایید. سفری به یادماندنی به نگین خلیج فارس، می‌توانید همسفر تور کیش الی گشت باشید.
شهرستان قصرشیرین در غرب استان کرمانشاه مرکز تجاری مرزی با عراق است که دو مرز پرویزخان در اقلیم کردستان و مرز خسروی در اقلیم عربی سبب شده‌اند نیمی از صادرات کالا و محصولات ایرانی به عراق از این شهرستان عبور کند در نتیجه قصر شیرین هم یکی از مناطق آزاد مهم است که اخیرا طی چند سال گذشته به منطقه آزاد تبدیل شده است.
منطقه آزاد قشم
منطقه آزاد قشم در مدخل خلیج فارس و دریای عمان قرار دارد. جزیره قشم بزرگ ترین جزیره خلیج فارس می باشد. این جزیره تقریباً موازی ساحل ایران قرار گرفته و به وسیله تنگه کلارنس از خاک اصلی ایران جدا شده است. بندر قشم در منتهی الیه شرق جزیره قرار دارد و بیشترین ارتباط دریایی جزیره را با خارج فراهم کرده و بیشترین شمار بازدیدکنندگان را در خود جای می‌دهد. این جزیره به دلیل قرار گرفتن در میان خلیج فارس و اقیانوس هند همواره از موقعیتی استثنایی برخوردار است. قشم از دیرباز به عنوان یک مرکز تجاری بین آسیای غربی، شبه جزیره عربستان و سواحل شرقی آفریقا مورد توجه بوده‌است. تاریخ قشم به ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد. همراه با کشف قاره آمریکا و توسعه راه‌های ارتباطی با آسیا از طریق دماغه امیدنیک، اهمیت استراتژیک خلیج فارس، تنگه هرمز و جزیره قشم بیش از پیش آشکار شد.
منطقه آزاد چابهار
شهر بندری چابهار با مساحتی حدود ۱۰۹۰ هکتار در منتهی الیه جنوب شرقی کشور و در استان سیستان و بلوچستان و در کنار دریای عمان در گوشه شرقی خلیج چابهار واقع شده است. ایران از طریق بندر چابهار می‌تواند به دریای عمان که یکی از پراهمیت‌ترین راه‌های آبی جهان است، راه یافته و این امر دارای اهمیت اقتصادی است چرا که آبراهی است که ایران را با دریای آزاد و بنادر بزرگ و کوچک جهان مرتبط می‌سازد. مأموریت‌های خاص این منطقه عبارتند از: ترانزیت کالا، تجارت منطقه‌ای، بارانداز تجاری کالاها و مواد اولیه، ایجاد صنایع تبدیلی و تولیدی با جهت‌گیری صادراتی، عرضه سوخت و ایجاد صنایع وابسته به نفت، گردشگری.
کشورهای حاشیه دریای خزر هم با فروپاشی شوروی سابق از اهمیت زیادی برای تجارت برخوردار شدند. در نتیجه وجود منطقه ای آزاد برای برقراری ارتباط با کشورهایی که ظرفیت بالایی برای واردات و صادرات دارند در انزلی بسیار مفید بود. این منطقه هم از نظر تجاری و جغرافیایی بسیار مهم است
منطقه آزاد ارس
جلفا از زمان‌های پیش از میلاد به خاطر موقعیت جغرافیایی و استراتژیک اهمیت خاصی داشته و از لحاظ فرهنگی و مدنی دارای شهرتی بس فراوان بوده‌است.
ارس به برکت برخورداری از موقعیت ژئواکونومیکی ممتاز و دسترسی به بازارهای بین‌المللی سرمایه و تکیه بر امکانات برجسته توسعه ترانزیت و صادرات مجدد، توان مندی‌های بالای صادراتی و با فراهم‌سازی زیرساخت‌های توسعه فعالیت‌های بازرگانی در کنار گمرکات و مراکز تخلیه و بارگیری کالا و الگوسازی ورود به WTO توانسته‌است در جهت ارتقای نقش هم پیوندی اقتصاد ملی با اقتصاد جهانی، بسترساز تعامل سازنده کشور با جهان باشد
منطقه آزاد اروند
این منطقه در شمال غربی خلیج فارس به وسعت ۱۷۲ کیلومتر مربع در محل تلاقی دو رودخانه اروند رود و کارون واقع است و دارای مرز مشترک میان کشورهای عراق و کویت می باشد این منطقه با داشتن ظرفیتی از قبیل حمل و نقل جاده ای، ریلی، دریایی و هوایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
شهرستان ماکو هم در شمال غربی ایران قرار گرفته است و با ترکیه و آذربایجان در ارتباط است. این منطقه هم برای جذب گردشگران خارجی به داخل ایران بسیار مؤثر و استراتژیک است. دیدنی های این مطقه شامل رود ارس و جنگل های ارسباران می‌شود.
۱ نظرات