شاید شما هم تا امروز نام منشور های بازالتی ماکو به گوشتان نخورده باشد. ماکو و منشورهای متفاوت آن همگی در سمت شمال غرب ایران و در نقطه‌ای بین ایران و ترکیه قرار دارند که از بی‌نظیرترین منشورهای بازالتی، در نوع خود هستند. این منشورها در اصل به‌واسطه سردشدن آهسته و آرام گدازه‌های آتشفشانی که در ابتدا مذاب بوده‌اند، شکل‌گرفته‌اند و ما در ادامه قصد داریم تا با هم سفری به ماکو و بازدیدی جذاب از این منشور های بازالتی داشته باشیم.
برای خرید بلیط هواپیما از الی گشت روی عکس زیر کلیک کنید :
منشور های بازالتی ماکو از فوران آتشفشان حاصل شده‌اند. واقعیت این است که این اتفاق در ایران یک پدیده کاملاً منحصربه‌فرد و نادر است. بعد از اینکه گدازه‌های آتشفشانی یخ زدند، آرارات به وجود می‌آید و هوای سرد آرارات‌ها را که گدازه‌هایی روان هستند، منجمد کرده و سبب می‌شود که آنها شکل و ظاهری متفاوت و جذاب به خود بگیرند. شما می‌توانید آرارات‌ها را در مناطق مختلف و گوناگون بورالان، درست در منطقه آزاد ماکو به وفور مشاهده کنید. ستون‌هایی طبیعی با ظاهری صاف که همگی از فوران کردن گدازه‌های بازالت در کف آبگیرهای سرد شکل‌گرفته‌اند. جالب است بدانید که اگر به‌سرعت این گدازه‌ها سرد شوند، حجم آنها کوچک شده و به قسمت‌های مختلفی تبدیل خواهند شد.
ستون‌های بازالتی ماکو از جمله نادرترین و عجیب‌ترین ستون‌های منشوری بازالتی در تمام جهان هستند که به‌واسطه یخ‌بستن و منجمدشدن گدازه‌های متعدد آتشفشانی، درست در دوره سوم زمین‌شناسی شکل‌گرفته‌اند. چیزی که آنها را تحت‌تأثیر قرار داده، زاویه ۱۲۰ درجه‌ای و انقباض ایجاد شده به‌واسطه یخ‌زدن گدازه‌ها است که سبب شده ستون‌های پایه‌ای شکل و ظاهر متفاوتی به خود بگیرند.
بر اساس نیروهای ایجاد شده حالا شما با یک توده آذرین روبرو هستید که در جهت مخالف، ظاهری شبیه به شش‌ضلعی دارند. به طور معمول در ردیف‌های پایین منشورها منظم‌تر از ردیف‌های بالایی خود شکل می‌گیرند.
فرایند اصلی شکل‌گیری هم بدین‌گونه است که گدازه‌های بازالت بعد از اینکه از دهانه آتشفشان خارج می‌شوند، به‌آرامی سرد شده و حالتی سخت به خود می‌گیرند. در زمان سردشدن هم به یک‌لایه بازالتی ضخیم تبدیل می‌شوند. این سنگ‌ها معمولاً به شکل ستون‌هایی با سطح مقطع‌های سه‌ضلعی، پنج‌ضلعی، شش‌ضلعی یا هفت‌ضلعی هستند که البته دلایل اصلی شکل‌گیری آنها به لحاظ علمی کمی پیچیده است. اما شکل اولیه آنها متعلق به زمانی است که گدازه بازالت کاملاً سرد و خنک شود. با یخ‌زدن و سردشدن بیشتر هم انقباض سخت‌تر و بیشتری صورت‌گرفته و ستون‌ها شکل نهایی خود را نشان می‌دهند.
در ادامه بررسی‌کردن منشور های بازالتی ماکو به یک دیواره می‌رسیم که ۷ کیلومتر طول و ۱۵۰ تا ۶۰۰ متر ارتفاع دارد. این صخره عظیم و حجیم دقیقاً ضلع شمالی ماکو را احاطه کرده و منظره‌ای کمتر دیده شده و عجیب را خلق کرده است. یک دیواره صخره‌ای که توانسته بزرگ‌ترین صخره منحنی با شیبی برابر با ۴۰ درجه را ایجاد کرده و درست مانند یک چتر در بالای سطح شهر قرار بگیرد. این جداره را بهترین نقطه برای صخره‌نوردی می‌دانند و صخره‌نوردان زیادی با انتخاب آن خود را به چالش می‌کشند. ماکو کوه‌هایی بلند و صخره‌هایی عظیم و سنگی دارد که سبب شده‌اند این نقطه از ایران به منطقه‌ای مناسب برای صخره‌نوردان و کوهنوردان تبدیل شود.
شاید ندانید که در فاصله ۲۵ کیلومتری از شمال غرب ماکو و درست در مسیر روستایی با نام “آوا جیغ” یک دره بازالتی هم واقع شده است. این دره را محلی‌ها به نام “دره مارها” می‌شناسند که تا روستای “باداولی” تنها ۳ کیلومتر فاصله دارد و موازی با جاده “آواجیگ” است. طول دره تقریباً ۳ کیلومتر برآورد شده و از سمت شرق تا انتهای ناحیه غرب، شما شاهد مزارع روستای باداولی در این ناحیه هستید.
همچنین رودخانه “زنگمار” هم از این دره عبور می‌کند که سرچشمه آن در دره قرار گرفته مابین کوه‌های آرارات ترکیه است. ورودی این دره دقیقاً در کنار جاده قرار دارد و شما برای دسترسی به آن باید شیب این دره را به سمت پایین طی کنید. در میانه‌های دره هم چشمه‌های آبی را مشاهده می‌کنید که از دیواره‌های بازالتی خارج می‌شوند. یکی از این چشمه‌ها با نام “چشمه خاتون” یا “خاتون بلاغی” از چشمه‌های معروف این دره بازالتی محسوب می‌شود. در ادامه طی‌کردن مسیر خود هم به نقطه‌ای به نام “نعل اسب” خواهید رسید که شما را با بکرترین مناظر طبیعی روبرو خواهد کرد.
در ادامه گشت و گذارمان بد نیست که سری هم به رودخانه زنگمار بزنیم که دقیقاً در مرز ایران و ترکیه قرار گرفته و همان‌طور که از نامش مشخص است، از دوکلمه “زنگ” به معنای سیاه و همین‌طور “مار” تشکیل شده است. علت نام‌گذاری زنگمار با این اسامی وجود سنگ‌های سیاه بازالتی است که از دور این رودخانه را شبیه به یک مار خوش‌خط و خال سیاه کرده‌اند که به‌آرامی از عمق دره عبور می‌کند. جالب است بدانید پیچ‌وخم‌های این رودخانه از مهم‌ترین فاکتورهای مؤثر در اقلیم و آب و هوای ماکو به حساب می‌آیند. این رودخانه سرچشمه‌ای از سمت کوه‌های سمت جنوب در روستای “بیجک” دارد که از یک مسیر طولانی پرفراز و نشیب عبور کرده و در انتها خود را به ماکو می‌رساند.
در این مطلب خیلی کوتاه اما جامع سعی کردیم تا منشور های بازالتی ماکو را به شما معرفی کنیم. این منشورها از سنگ‌های سنگین و بسیار سخت تشکیل شده‌اند و از جمله منشورهای نادر در تمام جهان به‌حساب می‌آیند. نکته جالبی که در پایان باید به آن اشاره کنیم این است که این منشورها سطح مقطع یکسانی دارند و حتی اگر آنها را برش بدهید، خواهید دید که همچنان حالت چندبعدی خود را تا انتها حفظ می‌کنند. همین موضوع است که سبب شده تا این منشور های بازالتی شهرتی جهانی داشته باشند. در هر حال توصیه می‌کنیم که در سفر خود به ماکو بازدید از این منشورهای کمتر دیده شده و نادر را فراموش نکنید.
مطالب مرتبط:
ماکو، بهشت صخره نوردان ایران
۱۰ جاذبه ماکو که نباید در سفر به این منطقه آنها را از دست داد