آیا تابه‌حال نام منطقه آزاد به گوشتان خورده است؟ این مناطق از مزایای تجاری و اقتصادی متعددی از قبیل معافیت مالیاتی، مجوزهای تردد و اقامت برای افراد خارجی، هزینه پایین خدمات حمل و نقب، شرایط مطلوب همکاری با شرکت‌های خارجی و مواردی از این قبیل برخوردارند. به دلیل شرایط و قوانین تجاری و اقتصادی آسان، ترجیح سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، ثبت شرکت در مناطق آزاد تجاری است. اگر علاقه‌مند به آگاهی بیشتر در مورد قوانین و شرایط منطقه آزاد هستید، در ادامه مطلب با مجله گردشگری الی گشت همراه باشید.ین مطلب از الی گشت حتماً همراه ما باشید.
منطقه آزاد کجاست؟
منطقه آزاد یا همان منطقه آزاد اقتصادی، دسته‌ای از مناطق ویژه اقتصادی هستند که توسط ادارات تجارت و بازرگانی کشورهای مختلف تعیین می‌شوند. این اصطلاح برای مشخص‌کردن حوزه‌هایی به کار می‌رود که در آن‌ها شرکت‌ها برای تشویق فعالیت‌های اقتصادی بسیار کم مالیات داده یا اصلاً مالیات نمی‌دهند. قوانین و عوارض مالیاتی توسط هر کشور تعیین می‌شود. توافقنامه سازمان تجارت جهانی (WTO)، در مورد سوبسیدها و اقدامات متقابل تحت شرایط و مزایای مناطق آزاد، قوانین جداگانه‌ای دارد.
یک منطقه آزاد تجاری هر مکانی است که کالاها می‌توانند بدون دخالت سازمان‌های گمرکی حمل، حمل، تولید، پیکربندی مجدد و صادرات مجدد شوند. یک بندر مهم دریایی، یک فرودگاه بین‌المللی یا یک تأسیسات مرزی بین دو یا چند کشور ممکن است به عنوان منطقه آزاد تجاری تعیین شود. تفاوت قیمت کالاها، معافیت از برخی قوانین گمرکی، صادرات و واردات آسان، معافیت از پرداخت‌های مالیاتی و مواردی از این قبیل، همگی از جذاب‌ترین موضوعات مربوط به مناطق آزاد هستند.
تاریخچه منطقه آزاد چیست؟
پس از جنگ جهانی دوم، اوضاع سیاسی و اقتصادی کشورهای درگیر جنگ اصلاً مناسب نبود. بنابراین سازمان ملل متحد، با برگزاری جلسات متعدد به این نتیجه رسید که بهترین راه خروج کشورها از نابسامانی‌های اقتصادی، آغاز دادوستدهای تجاری و صادرات است. بنابراین طرح ایجاد منطقه آزاد از آن موقع آغاز شد. راه‌اندازی و توسعه مناطق آزاد تجاری در جهان و بنادر مختلف آن باعث شد تا بعد از جنگ جهانی، اوضاع کشورها تا حد زیادی از نظر اقتصادی بهبود پیدا کند.
قدیمی‌ترین بندر آزاد جهان که به طور مشخص برای حجم دادوستد ساخته شده بود، بندر آزاد رومی‌ها واقع در جزیره دلاس در دریای اژه بود که باهدف افزایش حجم مبادلات تجاری بین مصر، یونان، سوریه، شمال آفریقا، آسیا و روم تأسیس شده بود و تمام دادوستدها در آن بدون دریافت حقوق گمرکی انجام می‌شد.
اهداف اولیه تأسیس منطقه آزاد افزایش سرمایه‌گذاری خارجی و تجارت خارجی، کمک به رقابت‌پذیری بین‌المللی تولیدکنندگان داخلی از طریق تأمین نهاده‌ها به قیمت بازارهای جهانی و افزایش صادرات از طریق توسعه صادرات محور است.
شرایط و ویژگی‌های منطقه آزاد
منطقه آزاد تجاری از قوانین و شرایط مخصوص و ویژگی‌های مهمی برخوردار است و برای افرادی که قصد زندگی و یا کار در این مناطق را دارند، آشنایی با این شرایط بسیار ضروری است. در ادامه به شرح برخی از این شرایط و ویژگی‌ها می‌پردازیم:
- این منطقه، با ایجاد فرصت‌های کاری مناسب و شرایط مطلوب بیزینسی، روند ورود کشورها را به بازارهای جهانی تسهیل کرده و همچنین بستری برای ورود شرکت‌های خارجی تأمین می‌کند.
- سرمایه‌گذاران خارجی به دلایلی از قبیل معافیت‌های مالیاتی، بخشودگی سود و عوارض گمرکی، عدم وجود تشریفات زاید ارزی، اداری و مقررات دست و پاگیر و سهولت و تسریع در فرایندهای صادرات و واردات تمایل بیشتری به تزریق سرمایه خود در کسب‌وکارهای منطقه آزاد داشته و در نتیجه رونق اقتصادی در این مناطق بیشتر است.
- ازآنجایی‌که در منطقه آزاد، بستر مناسب برای فعالیت‌های داخلی و ارتباطات بین‌المللی و دادوستدهای خارجی فراهم است، می‌بایست زیرساخت‌های اصولی در این مناطق لحاظ شود تا زمینه رونق اقتصادی آن فراهم گردد. از جمله این زیرساخت‌ها می‌توان به راه‌اندازی بندرهایی که به عنوان منطقه آزاد قصد فعالیت دارند، ساخت اسکله‌های بارگیری کشتی‌های بزرگ، وجود یک فرودگاه و اعطای مجوز به شرکت‌های هواپیمایی بین‌المللی، ایجاد انبارهای مناسب و تجهیزات رفاهی و اقامتی اشاره نمود.
- قیمت‌ها در منطقه آزاد نسبت به سایر نقاط کشور می‌بایست ارزان‌تر باشد؛ زیرا در این منطقه مراکز خرید بدون واسطه و یا باواسطه کمتر، کالاها را به دست مشتریان می‌سپارند.
تفاوت منطقه آزاد و منطقه ویژه اقتصادی
در منطقه ویژه اقتصادی نیز همانند منطقه آزاد، قوانین و مقررات اقتصادی از قبیل جذب سرمایه‌های خارجی، کاهش تورم، افزایش درآمد، رونق اقتصادی افزایش صادرات و رشد صنعت پابرجاست. اما سیاست‌های اقتصادی در منطقه ویژه اقتصادی، به استحکام منطقه آزاد نبوده و بسیاری از صاحبان کسب‌وکارها و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی همچنان منطقه آزاد تجاری را در اولویت می‌دانند. برخی از مهم‌ترین تفاوت‌های منطقه ویژه اقتصادی و منطقه آزاد تجاری به شرح زیر است:
- در منطقه آزاد عوارض گمرکی و سهم دولت در واردات و صادرات کاملاً بخشیده می‌شود، اما در مناطق ویژه اقتصادی بسته به شرایط مختلف، تنها درصدی از این عوارض کاسته شده و به طور صددرصدی صفر نمی‌شوند.
- در منطقه ویژه اقتصادی فقط اتباع خارجی می‌توانند از راه خرده‌فروشی کالا درآمد کسب کنند؛ در حالی که در منطقه آزاد، هم اتباع خارجی و هم داخلی می‌توانند خرده‌فروشی کنند.
- طبق قوانین داخل کشور، افراد خارجی نیازمند اخذ ویزا برای ورود به منطقه ویژه اقتصادی هستند، درحالی‌که ورود به منطقه آزاد تابع قوانین و مقررات مرزی است و مجوز جداگانه نمی‌خواهد.
- در منطقه آزاد معافیت مالیاتی وجود دارد؛ اما در منطقه ویژه‌ی اقتصادی تخفیف مالیاتی فقط مشمول اموال سرمایه‌گذاران می‌شود.
مزایا و معایب منطقه آزاد
زمانی که صحبت از منطقه آزاد تجاری به میان می‌آید، افراد به‌ویژه صاحبان کسب‌وکار و سرمایه‌گذاران فقط از مزایای آن صحبت می‌کنند، در حالی که در کنار مزایا و ویژگی‌های مثبت متعددی که این منطقه دارد، معایبی را نیز در بر‌می‌گیرد که در ادامه به مهم‌ترین مزایا و معایب منطقه آزاد می‌پردازیم.
برخی از مهم‌ترین مزایای منطقه آزاد عبارت‌اند از
- اگر شرکت شما در منطقه آزاد ثبت شود، تا مدت ۲۰ سال از پرداخت مالیات معاف خواهید بود.
- شما می‌توانید اموال و سرمایه خود را بدون دردسر به سایر مناطق و حتی خارج از کشور منتقل کنید.
- افراد خارجی و تبعه سایر کشورها، مجوز تردد و اقامت در منطقه آزاد را دارند.
- شما می‌توانید از قانون ۱۰۰% مالکیت خارجی در ثبت شرکت خود استفاده نمایید.
- قوانین اشتغال نیروی کار ایرانی و خارجی در منطقه آزاد بسیار ساده است.
- هزینه خدمات حمل و نقل و تعرفه خدمات هوایی، در این منطقه نسبت به مناطق معمولی، کمتر است.
- یکی از مهم‌ترین مزایای این منطقه، مستثنی شدن از قوانین و مقررات گمرکی برای کسب‌وکارهای منطقه آزاد است.
همچنین معایب منطقه آزاد نیز، عبارت‌اند از
- مشکلات رانت و فساد اقتصادی از چشمگیرترین معایب این مناطق محسوب می‌شود.
- به دلیل تفاوت واضح در دستمزد متخصصان و کارگران در منطقه آزاد، اختلاف طبقاتی زیادی به چشم می‌خورد و سبب برهم‌خوردن توازن درآمد در مراکز صنعتی و خدماتی می‌شود.
- برخلاف هزینه‌های اقامت، کار و زندگی در این منطقه، مردم در منطقه آزاد از بسیاری از امکانات رفاهی محروم هستند.
- به دلیل عدم شفافیت سیاست‌ها و قوانین صادرات و واردات، اقلام لوکس وغیرضروری زیادی از طریق منطقه آزاد وارد کشور می‌شوند.
- سوء استفاده قاچاقچیان از عدم نظارت و کنترل کافی بر روی مرزهای منطقه آزاد، از دیگر معایب و خطرات شغلی این منطقه است.
- در سال‌های اخیر، میزان واردات کالا از صادرات آن در این منطقه بیشتر بوده و با تداوم این وضعیت ممکن است اشتغال‌زایی در منطقه آزاد به خطر بیفتد.
معرفی مناطق آزاد ایران
تاکنون در ایران هشت منطقه آزاد تجاری تعیین شده و مدت‌هاست که دولت با ارائه لایحه‌ای سعی در افزایش تعداد این مناطق آزاد دارد. مناطق آزاد ایران عبارت‌اند از شامل کیش، قصرشیرین، قشم، چابهار، انزلی، ارس، اروند و ماکو هستند که از اهداف راه‌اندازی آن‌ها می‌توان به تسریع در انجام امور زیربنایی، عمران و آبادانی، رشد و توسعه اقتصادی، سرمایه‌گذاری و افزایش درآمد عمومی، ایجاد اشتغال سالم و مولد، تنظیم بازار کار و کالا، حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقهای، تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی و ارائه خدمات عمومی بوده است.
مطالب مرتبط:
در ادامه به بررسی و معرفی هر یک از ۸ منطقه آزاد ایران می‌پردازیم:
منطقه آزاد کیش
از مهم‌ترین مأموریت‌ها و اهداف منطقه آزاد تجاری-صنعتی کیش می‌توان به توسعه صنعت گردشگری، خدمات بانکی، فرهنگی و رفاهی، توسعه صنایع پیشرفته، خدمات پزشکی بین‌مرزی، الکترونیک، خدمات پشتیبانی نفت و همچنین ایجاد تجارت نفت و فرآورده‌های نفتی اشاره کرد. هتل‌های متنوع و لوکس، مراکز تجاری بزرگ و واردات برندهای لوکس و پرطرف‌دار و سایر صنایع مرسون منطقه، سبب رونق اقتصادی در منطقه آزاد کیش شده است.
منطقه آزاد قشم
منطقه‌آزاد قشم در سال ۱۳۶۹ با مساحت ۳۰۰۰ هکتار تأسیس شد. این جزیره بزرگ به دلیل موقعیت جغرافیایی و جمعیت خاص خود، امتیاز ویژه‌ای برای ایران است. از جمله فعالیت‌های تجاری در این منطقه می‌توان به ایجاد صنایع تولیدی صادراتی، سوخت‌رسانی به شناورها و کشتی‌های خلیج‌فارس و انتقال دانش فنی به منطقه اشاره نمود. به همین دلیل با حضور در مناطق آزاد به عنوان محلی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی در نظر گرفته شد.
منطقه آزاد چابهار
شهر بندری چابهار با مساحتی حدود ۱۰۹۰ هکتار در منتهی الیه جنوب شرقی کشور و در استان سیستان و بلوچستان و در کنار دریای عمان در گوشه شرقی خلیج چابهار واقع شده است. ایران از طریق منطقه آزاد چابهار می‌تواند به دریای عمان، یکی از مهم‌ترین راه‌های آبی دنیا، متصل شود. منطقه‌آزاد تجاری-صنعتی چابهار فعالیت‌های خود را از سال ۱۳۷۴ با تمرکز بر پنج حوزه اصلی ترانزیت کالا، جذب سرمایه‌گذاری و خدمات مرتبط، گردشگری، عمران و توسعه شهری و آموزش‌وپرورش تحت مدیریت منطقه‌آزاد تجاری-صنعتی چابهار آغاز کرد.
منطقه آزاد انزلی
منطقه آزاد‌انزلی سرزمین باران‌های طلایی، بندر رؤیاهای مه‌آلود، سرزمین کشاورزی و شیلات، قطب گردشگری کشور و خانه قدیمی مردمان سخت‌کوشی است که علاوه بر گردشگری، پرورش برنج و تجارت را نیز تجربه کرده‌اند. وجود منطقهای آزاد برای برقراری ارتباط با کشورهایی که ظرفیت بالایی برای واردات و صادرات دارند در انزلی بسیار مفید است.
منطقه آزاد ارس
منطقه‌آزاد تجاری-صنعتی ارس در شمال غربی ایران و در نقطه مرزی با کشورهای همسایه ارمنستان، آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان واقع شده است. ارس به دلیل برخورداری از موقعیت جغرافیایی بی‌نظیر و تکیه بر امکانات برجسته توسعه ترانزیت و صادرات مجدد، توانمندی‌های بالای صادراتی و با فراهم‌سازی زیرساخت‌های توسعه فعالیت‌های بازرگانی در کنار گمرکات و مراکز تخلیه و بارگیری کالا، به یکی از مهم‌ترین مناطق‌آزاد در ایران تبدیل شده است.
منطقه آزاد اروند
منطقه‌آزاد اروند با مساحت ۳۷۴۰۰ هکتار یکی از بزرگ‌ترین مناطق تجاری و صنعتی ایران است. مزایای متعددی که این طرح ارائه می‌دهد شامل افزایش قابل‌توجه سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی، افزایش صادرات، و بهبود کلی در سطح درآمد ساکنان منطقه است.
منطقه آزاد ماکو
ماکو یکی از بزرگ‌ترین مناطق‌آزاد جهان با بیش از ۳۰۰ مکان تاریخی است. این منطقه کوهستانی که طبیعت بسیار زیبایی نیز دارد به مهمان‌نوازی و فرهنگ غنی مردم آن، غذاهای محلی، صنایع‌دستی و سوغات معروف است. این منطقه که به لحاظ استراتژیک در مسیر تجاری بین چین و اروپا قرار دارد؛ بنابراین نقش مهمی در تسهیل مبادلات تجاری ایفا می‌کند.
منطقه آزاد قصرشیرین
ایجاد منطقه‌آزاد تجاری-صنعتی قصرشیرین در تاریخ ۵ دی‌ماه ۸۵ به تصویب رسید. شهرستان قصرشیرین در غرب استان کرمانشاه مرکز تجاری مرزی با عراق است که دو مرز پرویز خان در اقلیم کردستان و مرز خسروی در اقلیم عربی سبب شده‌اند نیمی از صادرات کالا و محصولات ایرانی به عراق از این شهرستان عبور کند. در نتیجه قصرشیرین هم یکی از مناطق آزاد مهم است که اخیراً طی چند سال گذشته به منطقه‌آزاد تبدیل شده است.
سخن پایانی
منطقه‌آزاد در کشورهای مختلف، از اهمیت ویژه سیاسی، اقتصادی و حتی اجتماعی برخوردار است. در این مناطق با تسهیل قوانین تجاری و اقتصادی سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، برای ثبت شرکت و راه‌اندازی کسب‌وکارها متنوع تمایل نشان داده و سبب رونق اقتصادی و افزایش اشتغال‌زایی می‌شوند. همچنین مناطق‌آزاد تجاری فرصت‌های مناسبی را برای ورود شرکت‌های خارجی به داخل کشور ایجاد می‌کنند. شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر درباره قوانین و مقررات کار و اقامت در منطقه‌آزاد، مطالب فوق را که توسط مجله گردشگری الی گشت جمع‌آوری شده است، مطالعه نمایید.
سؤالات متداول
۱- منطقه‌آزاد تجاری چیست؟
دسته‌ای از مناطق ویژه اقتصادی هستند که توسط ادارات تجارت و بازرگانی کشورهای مختلف تعیین می‌شوند و قوانین تجاری در این مناطق تسهیل شده است.
۲- منطقه‌آزاد در ایران کجاست؟
ایران دارای ۸ منطقه ازاد بسیار مهم است که عبارتند از: کیش، قصرشیرین، قشم، چابهار، انزلی، ارس، اروند و ماکو.
۳- آیا کسب‌وکارها در منطقه آزاد شامل مالیات می‌شوند؟
خیر، برای شرکت‌ها و کسب‌وکارها در منطقه‌آزاد معافیت مالی در نظر گرفته شده است.
۴- آیا ورود اتباع خارجی به منطقه آزاد مجاز است؟
بله افراد و توابع کشورهای خارجی می‌توانند به کار و اقامت در منطقه‌آزاد بپردازند.