یکی از قدیمی‌ترین وسایل نقلیه سفر در ایران قطار است که از سال ۱۳۰۶ تا امروز در مسیرهای دور و نزدیک فعالیت می‌کند. شرکت راه‌آهن ایران امروزه در بیشتر شهرهای کشور ایستگاه دارد و در حال حاضر مسیرهای قطار ایران از کرانه دریا خزر تا سواحل خلیج فارس می‌رسند و امکان ارتباط با مسیرهای مختلفی از کشور را فراهم کرده‌اند. در این مطلب از الی گشت قصد داریم درباره مسیرهای قطار در کشور و شهرهایی که دارای خطوط ریلی هستند مروری داشته باشیم.
برای اولین بار در دنیا، قطار در سال ۱۸۲۵ به شکل فعلی ساخته شد و خیلی آهسته به عنوان یک تکنولوژی کاملاً جدید وارد محافل مختلف شد. اختراع لوکوموتیو یک پیشرفته چشمگیر و بسیار مهم در صنعت حمل و نقل دنیا بود که توانست گامی مهم و موثر در این صنعت بردارد. قطار ها را در ابتدای راه برای جابجا کردن بار استفاده می کردند، اما زمانی که کاربرد آنها بیشتر شد و گسترش پیدا کرد امنیت آنها نیز افزایش یافت و امکان جابجایی مسافران با آنها فراهم شد. اولین کسانی که ایده ساخت خطوط ریلی راه آهن از شهر آنکارا به شهر بندرعباس را در زمان قاجار مطرح کردند، انگلیسی ها بودند.
از جمله مهمترین مسیرهای قطار ایران که از گذشته تا به امروز فعالیت می‌کند، خطوط ریلی تهران به بندر ترکمن است که به دلیل جا به جایی مسافران بسیار، بیشترین بازدهی را در گذشته داشته است. بعد از آن خط تهران به بندر امام خمینی است که به منظور جا به جایی محصولات وارداتی و صادراتی نفتی از اهمیت بالایی برخوردار است.
همانطور که در ابتدای مقاله و در تاریخچه حضور قطار در ایران نیز اشاره کردیم، خطوط ریلی کشور به بیش از ۱۳ هزار و ۴۳۷ کیلومتر می رسند. در حال حاضر از این میزان خطوط ریلی که بعد از انقلاب احداث شده و به بهره برداری رسیده اند، مهمترین خطوط شامل شهر میاندشت به بندر امام با طول مسیری برابر با ۹۲ کیلومتر، شهر تهران به شهر گرمسار با طول مسیری برابر با ۹۲۶ کیلومتر، شهر بافق به شهر بندرعباس با طول مسیری برابر با ۶۳۳ کیلومتر، شهر تهران آپرین با طول مسیری برابر با ۱۹۸ کیلومتر، شهر فریمان به سرخس با طول مسیری برابر با ۱۷۰ کیلومتر، شهر بادرود به شهر میبد با طول مسیری برابر با ۲۴۵ کیلومتر و در آخر خطوط ترانزیتی شهر بندرعباس به شمال شرق کشور با طول مسیری برابر با ۸۰۰ کیلومتر می باشد.
همچنین خط ریلی گرمسار به مشهد از جمله طولانی‌ترین مسیرهای قطار ایران است و به دلیل جا به جایی مسافران به شهر مشهد اهمیت بالایی دارد و در آخر خط ریلی قم به کرمان که راه اتصال بخش مرکزی ایران است و برای جا به جایی محصولات و محموله‌های بزرگ از کارخانه‌های کشور استفاده می‌شوند.
در حال حاضر شهرهایی که قطار دارند بسیار زیاد هستند و تقریبا ایستگاه راه‌آهن در تمام استان‌های کشور در دسترس است. از جمله استان‌هایی که دارای خطوط ریلی نیستند می‌توان به کهگیلویه و بویراحمد، کردستان، گیلان، اردبیل، چهارمحال و بختیاری، ایلام، کرمانشاه، خراسان شمالی و جنوبی اشاره کرد که در آینده‌ای نزدیک به خطوط راه‌آهن کشور متصل خواهند شد.
اما در سایر استان‌هایی که از خط راه‌آهن برخوردار هستند و تردد قطار بین شهرها و استان‌ها را امکان‌پذیر می‌کند، همه روزه قطارهای بسیاری در مسیرهای مختلف تردد دارند که همین باعث شده تا طار در بین مسافران اهمیت بالایی داشته باشد. اصلی‌ترین مسیر راه‌آهن کشور بین دو شهر تهران و مشهد است که بیشترین مسیرهای ریلی را به خود اختصاص داده‌اند. خط راه‌آهن مشهد از شهرهای سمنان، شاهرود، اصفهان، تبریز، طبس، اهواز، مهاباد، شبستر، قم، زنجان، ملایر، اهواز، قزوین، کرج، یزد، بندرعباس، کرمان، کاشان، شیراز، ساری و سرخس عبور می‌کند و در تمام این شهرها دارای مسیر رفت و برگشت هستند.
از دیگر مسیرهای قطار ایران که به سایر شهرها تردد دارند می‌توان به مسیرهای خرمشهر به اهواز، تبریز به وان، تبریز به جلفا، اصفهان به بندرعباس، اندیمشک به اهواز، گرگان به پل سفید، کرج به تبریز، شیراز به اصفهان، اندیمشک به درود، یزد به کرمان، یزد به بندرعباس، کارون به بندر ماهشهر و درود به دشت سفید اشاره کرد.
محورهای اصلی مسیرهای قطار ایران از تهران به ۳ محور اصلی شمال به خراسان، محور آذربایجان و محور شرق به جنوب شرق تقسیم می‌شوند که محور جنوب کشور از جمله گسترده‌ترین خطوط ریلی کشور به‌شمار می‌رود که حدود ۲۰۰ ایستگاه قطار دارد و بیشترین مقاصد به جنوب، شرق و غرب کشور است.
این محور ریلی یکی از محورهای پرطرفدار است که بیشترین تردد مسافران در مسیر تهران به مشهد از این محور انجام می‌شود. محور ریلی شمال به خراسان در مسیر شهرهای ورامین، گرمسار، سمنان، شاهرود، دامغان، جاجرم، اسفراین، نقاب، نیشابور، کاشمر و فرامیان تردد دارد. همچنین در محور خراسان به شمال دو مسیر حمل و نقل وجود دارد که یکی از آنها از گرگان عبور می‌کند، به همین دلیل قطارهای منتهی به گرگان بعد از گرمسار به فیروزکوه، به بهشهر و گرگان می‌رسند که از مسیرهای اصلی این محور هستند و محورهای فرعی که شهرهای مرزی و بندری را در شمال شرق به هم متصل می‌کنند و یکی از زیباترین مسیرهای ریلی کشور شناخته می‌شوند که از دل جنگل‌های شمال و مناطق کوهستانی می‌گذرند.
محور ریلی آذربایجان، به عنوان کوتاه‌ترین خطوط ریلی جهان محسوب می‌شوند که حدود ۷۰ ایستگاه در شهرهای شمال غربی دارد که از جمله خطوط این محور می‌توان به مسیر تهران به زنجان، که به تبریز و مراغه منتهی می‌شود، تهران به ساری که به ایستگاه جلفا و ایستگاه‌های مرزی ختم می‌شود اشاره کرد.
بیشترین مسیرهایی که در این محور ایستگاه دارند مسیر تهران به قزوین، تهران به مراغه، تهران به زنجان و تهران به تبریز است. همچنین ایستگاه‌های جداگانه‌ای در دو مسیر فرعی میاندوآب و جلفا از شهرهای مراغه و صوفیان وجود دارد که برای رفتن به آنها باید از قطارهای جداگانه استفاده کرد.
از دیگر محورهای اصلی قطار کشور که بزرگترین محور ریلی کشور محسوب می‌شوند محور ریلی جنوب، شرق و‌غرب است که با ۳۰۰ ایستگاه مسافران را در این مسیرها جا به جا می‌کند. محور جنوبی کشور از مبدا تهران به ۷ محور فرعی تقسیم شده که همه آنها در نیمه جنوبی کشور قرار دارند و شامل شهرهای شیراز، اصفهان، یزد، غرب، جنوب شرق، شرق و بندرعباس است.
در نهایت باید گفت که هر سه محور اصلی که در خطوط حمل و نقل ریلی کشور مستقر شده اند از طریق ایستگاه های اصلی و همچنین تهران، کاملاً به یکدیگر متصل هستند. برای مثال مسافرانی که قصد دارند از شهر شیراز به شهر مشهد سفر کنند به صورت کاملاً پیش فرض از مسیر شهرهای اصفهان و تهران به محور شهر خراسان وارد شده و اگر تمایل داشتند می توانند با کمی طولانی تر کردن مسیر دسترسی خود با قطار، از سفر به این شهر لذت ببرند. به این منظور می توانند با خرید بلیط قطار اصفهان و کمی تغییر مسیر به سمت طبس، ادامه این راه پر پیچ و خم و طولانی را از دل کویر های شنی به سمت شهر مشهد ادامه دهند.
قطار های کشور با توجه به حجم بالای مسافران که در مسیرهای متعدد جابجا می شوند از کیفیت و امکانات متعدد و متفاوتی برخوردار هستند. یکی از قطار های بسیار معروفی که در خطوط ریلی کشور مستقر شده است، قطار موجود در مسیر شهر تهران به شهر مشهد است که یکی از پرتردد ترین مسیرهای ریلی کشورمان به حساب می‌آید. در زمان تهیه بلیط قطار برای این مسیر یا سایر مسیرهای ریلی کشور، دقت کنید که هر کدام از قطار ها خدمات متفاوتی داشته و ویژگی های منحصر به فرد خود را دارند، که همین امر سبب می‌شود تا شما در انتخاب خود کمی بیشتر دقت کنید.
اگر برای اولین بار است که به وسیله قطار قصد سفر کردن دارید، بهتر است بدانید که قطار های فعال در این مسیر از چه شرکت هایی هستند و با چه کیفیتی خدمات خود را ارائه می دهند. کسب اطلاعات پیش از سفر به شما کمک می‌کند که بهترین خطوط ریلی را برای حمل و نقل و سفر خود انتخاب کنید. البته اخیرا شرکت های متعددی در خطوط ریلی کشور فعالیت رسمی خود را آغاز کرده اند که متناسب به مسیر مورد نظر شما، خدماتی خوب و شایسته را به مسافران خود ارائه می دهند.
وسایل نقلیه متعددی برای جابه جایی وجود دارند که هر کدام ویژگی و مزایای خود را داشته و سفر کردن با هر کدام از آن ها دنیای متفاوتی دارد. اتومبیل، هواپیما، کشتی، قطار، فرقی ندارد که شما کدام وسیله را انتخاب خواهید کرد. در این بین قطار ها از جمله وسایل حمل و نقلی هستند که امروزه بسیار پرتردد و پر کاربرد بوده و مسافران زیادی را جابه‌جا می کنند. کشور ایران بیش از ۱۰ هزار کیلومتر خطوط اصلی، همچنین ۳ هزار کیلومتر خطوط حمل و نقل تجاری – صنعتی و تقریبا ۱۴۸ کیلومتر خطوط حمل و نقل برقی دارد که با بهترین کیفیت در حال خدمت رسانی به مردم ایران می باشد.
خط راه‌آهن ایران از سال ۱۳۰۶ تا به امروز در حال فعالیت است و سفر با قطار به دلیل امنیت بالا و امکانات مناسب در بین مسافران طرفداران زیادی دارد که همین باعث شده تا مسیرهای قطار ایران از دریا خزر تا خلیج فارس کشیده شود و از این طریق مسافران بتوانند در مسیرهای مختلف با خیال راحت سفر کنند.