خواستگاری ایل قشقایی رسم و رسوم جالبی دارد. ایرانی ها جزء آن دسته مردمانی هستند که آوازه هنرشان تا فرسنگ ها دورتر نیز یپچیده است و همواره از آن ها به عنوان مردمانی هنرمند و هنر دوست یاد می شود. یکی از دستاوردهای هنری مردمان ایران، فرش است.
در گذشته در اغلب خانه ها در ایران یک دار قالی برپا بود و زنان و دختران مشغول به بافتن فرش بودند. این قضیه امروز به شکل کمرنگ تری اتفاق می افتد، اما هنوز در خانه های روستایی می توانند صدای خوردن دفه (وسیله ای آهنی و سنگین برای کوبیدن گره های فرش) بر فرش شنیده می شود.
نقش و نگارهای زیادی را می توان بر روی فرش ها مشاهده کرد. برخی از این نقوش از آنجایی که راوی یک داستان هستند بسیار مورد توجه قرار دارند. تا زمانی که به راز پنهان شده در پشت این فرش آگاهی نداشته باشید بدون شک قالیچه ای که مشاهده می کنید مانند تمام قالیچه هایی خواهد بود که تا به حال دیده اید. تغییر نوع نگاه شما به قالیچه ها زمانی اتفاق می افتد که متوجه می شوید فرش ها نیز به زبان خود قادرند داستانی شیرین و شنیدنی برای شما تعریف کنند.
از جمله فرش هایی که با نقش و نگارهای موجود بر روی آن شهرت زیادی دارد، فرش هایی هستند که به دست دختران قشقایی، زمانی که برایشان یک خواستگار می آمد بافته می شد. ما امروز قصد داریم داستان نقش شیر قالی و ارتباط آن با خواستگاری از دختران قشقایی را برایتان تعریف کنیم، پس ادامه این متن را با ما مطالعه کنید.
با رزرو تو شیراز الی گشت با کمترین قیمت و بهترین کیفیت به این شهر سفر کنید!
مرکز اصلی ایل قشقایی استان فارس است، اما می توان این ایل را در دیگر استان های کشور نیز مشاهده کرد. ایل قشقایی یکی از اتحادیه های ایلی ایران است و قومیت های مختلفی از جمله کرد، عرب، ترک و لر را می توان در آن مشاهده کرد. البته خوب است بدانید که اغلب قشقایی ها ترک هستند و تقریبا تمام آن ها به ترکی اغوز تکلم می کنند. مذهب اکثر قشقایی ها نیز شیعه است. مراسم خواستگاری ایل قشقایی مراتب جالبی دارد.
از جمله استان هایی که این ایل در آنها ساکن هستند می توان به استان های چهارمحال و بختیاری، خوزستان، اصفهان، قم، مرکزی، کهگیلویه و بویر احمد و حتی قم اشاره کرد.
قشقایی ها در دوره های مختلف به کشور ایران کوچ کرده اند و عشایر ترک زبان نیز در سراسر ایران پراکنده شده اند. مستقر شدن عشایر ترک زبان در دوره های سلجوقی، تیموریان و صفویه بسیار رواج داشت و در حال حاضر نیز حدود ۹۲۳ هزار نفر از جمعیت ایل قشقایی در کشور ایران در حال زندگی هستند.
قالیچه ها علاوه بر آنکه می توانند ذات هنر را به خوبی نشان دهند روایتگر یک داستان نیز هستند. از آنجایی که حیوانات در زندگی عشایر نقش زیادی دارند در فرش ها و قالیچه ها نیز می توان حضور آن را مشاهده کرد. از جمله قالیچه هایی که توسط دختران قشقایی بافته شده و در نوع خود بسیار جالب توجه است قالیچه هایی است که در آن ها شیر نقش اول را ایفا می کند.
نسل شیرها حدود ۱۰۰ سال پیش منقرض شده است اما قدرت و شجاعتی که این حیوان در وجود خود داشت هنوز در یاد و خاطره عشایر باقی مانده است و می توان این یاد و خاطره را در نقش هایی که بر روی فرش ها می بافتند به وضوح مشاهده کرد. یکی از زمان هایی که دختران قشقایی در ادوار گذشته شروع به بافتن نقش شیر می کردند زمانی بود که از آنها خواستگاری می شد.
یکی از رسم های عشایر استان فارس برای خواستگاری ایل قشقایی این بود که از طرف مقابل مدتی را در خواست می کردند تا به خوبی در مورد این موضوع فکر کرده و مشورت کنند و در نهایت نظر خود را در مورد خواستگاری مطرح کنند. این قضیه چند ماه به طول می انجامید و در این مدت نیز دختر به اندازه کافی وقت داشت تا برای همسر آینده اش فرش ببافد.
دم شیر چگونه جواب خواستگاری را مشخص می کند؟
در خواستگاری ایل قشقایی، بر روی فرشی که دختر می بافت یک نقش شیر دیده می شد. از آنجایی که شیر نیز نماد قدرت، صلابت و شجاعت بود دختر نیز به این واسطه اعلام می کرد که همسر وی نیز باید همچون شیر، قوی و شجاع باشد. بعد از آنکه خانواده دختر در مورد خواستگار، به نتیجه رسیدند کار بافت قالیچه نیز تمام شده و آنها فرش مورد نظر را به نزد خانواده داماد می فرستادند.
وقتی پسر تای فرش را باز می کرد با قالیچه ای با طرح شیر مواجه می شد و از جهت دم آن متوجه می شد که جواب خانواده دختر به خواستگاری وی چه خواهد بود. اما این پسر چگونه متوجه جواب می شد؟ اگر دم شیر به سمت بالا بود به معنی جواب مثبت خانواده دختر بود اما اگر دم شیر به سمت پایین بافته شده بود به این معنی بود که خانواده دختر با این ازدواج موافق نیستند.
البته علاوه بر جهت دم شیر می توان از روی حالت شیر نیز جواب مثبت و منفی را دریافت. معمولا دخترانی که جواب مثبت به خواستگاری پسری می دادند شیرهای بافته شده را در حال نعره زدن و بسیار سرحال و بشاش می بافتند، اما زمانی که جواب یک دختر منفی می بود شیری که نقش آن بر روی فرش بافته شده است لاغر، بی یال و بدون دندان بود و ظاهری همراه با ترس و وحشت داشت.
قالیچه های که به دنبال آن ازدواجی صورت می گیرد رنگ های شاد و سرزنده در آن ها به وفور مشاهده می شود و معمولا دختران نیز چند گیاه، آهو و یا بز نیز بر روی قالیچه می بافتند، اما در قالیچه هایی که با جواب منفی همراه بود معمولا رنگ های به کار برده شده رنگ های تیره ای بودند.
اگر این متن را با دقت مطالعه کرده باشید، حتما متوجه این نکته شدید که ایل قشقایی حتی زمانی که جوابشان به خواستگار منفی بود یک قالیچه برای خانواده داماد می فرستادند، به نظر شما علت این عمل چیست؟
ایل قشقایی فرهنگ و آداب و رسوم بسیار غنی و پر باری دارد و احترام به دیگران نزد این ایل از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. برای آنکه خانواده دختر احترام خود را به خانواده پسر نشان دهند حتی زمانی که جواب خواستگاری از دختر منفی بود، باز هم یک فرش بافته شده و به نزد آن ها فرستاده می شد.
این عمل نشان از ادب و احترامی دارد که این ایل برای دیگران قائل هستند و این نکته یکی از نکات شاخص و ارزشمندی است که می توان در مورد این ایل به آن اشاره کرد.
البته به این مورد توجه داشته باشید که داستان نقش شیر و خواستگاری از دختران ایل قشقایی امروزه دیگر رواج ندارد و معمولا فرش هایی که نقش شیر بر روی آن ها بافته می شود نقش تزئینی دارد.
از این به بعد هر جا که فرشی با نقوشی خاص و منحصر به فرد و خصوصا نقش شیر را مشاهده کردید با دقت بیشتری به آن نگاه کنید. دم شیر به شما می گوید که در پی بافته شدن این فرش چه اتفاقاتی افتاده است.
۲ نظرات