گشت‌وگذار در محله های قدیمی شیراز یکی از بهترین کارهایی است که می‌توانید در طول سفر به شیراز انجام دهید و با بازدید از این محله‌ها، آثار تاریخی برجسته‌ای را از زمان‌های قدیم شاهد باشید. شیراز از جمله شهرهای اصیل ایران به‌حساب می‌آید که جاذبه‌های تاریخی و تفریحی زیادی را در خود جای داده است. بخشی از این جاذبه‌های دیدنی به محله‌های قدیمی برمی‌گردد که هر سال گردشگران زیادی در سفر به این شهر، بازدید از این مناطق را در برنامه خود قرار می‌دهند.
معمولا بافت تاریخی این شهر در مرکز قرار دارد. در طی سالیان اخیر، شیراز به یکی از پرطرفدارترین شهرهای گردشگری تبدیل شده است، به‌طوری که مسافران زیادی از داخل و خارج ایران به قصد بازدید از جاذبه‌های دیدنی و تاریخی، به این شهر سفر می‌کنند. ما در این مقاله قصد داریم به معرفی محله های قدیمی شیراز که بخشی از جاذبه توریستی این شهر به‌حساب می‌آیند، بپردازیم. بنابراین تا انتها همراه الی گشت باشید.
با معروف ترین محله های قدیمی شیراز آشنا شوید
همان‌طور که می‌دانید شیراز از جمله شهرهای تاریخی ایران به‌شمار می‌رود و مانند دیگر شهرهای قدیمی، بافت تاریخی از زمان‌های قدیم در آن باقی‌مانده است. وسعت بافت تاریخی شیراز به بیش از ۳۵۰ هکتار می‌رسد که در نزدیکی مرکز شهر قرار گرفته است. بناهای تاریخی و توریستی شیراز معمولا در مرکز شهر قرار دارند و خانه‌های قدیمی زیادی را از گذشته در این بخش خواهید دید.
در دوران قدیم، شیراز دارای ۱۱ محله بود که با استفاده از ۸ دروازه، دسترسی به این محله‌ها میسر میشد. از آن‌جایی که در دوره‌های مختلف، شیراز پایتخت ایران بود، جاذبه‌های برجسته‌ای را از دوره‌های مختلف از آل‌بویه و صفاریان گرفته تا قاجار و پهلوی در خود جای داده است. بنابراین حتما در سفر به شهر شیراز، بازدید از این جاذبه‌های برجسته تاریخی را که در گوشه‌گوشه این شهر زیبا قرار گرفته‌اند از یاد نبرید.
اجازه دهید به بحث اصلی این مقاله یعنی معرفی محله های قدیمی شیراز بپردازیم. در گذشته محله‌ها در دو دسته حیدری و نعمتی قرار می‌گرفتند که علاقه‌مندان به قطب‌الدین حیدر و شاه نعمت الله، دو عارف معروف آن زمان، در این مناطق ساکن بودند.
در گذشته محله‌های حیدری شامل محله اسحاق بیگ، درب شاهزاده، بالا کفت، میدان شاه و بالامرغ بود و محله‌های سر باغ، سنگ سیاه، درب مسجد، لب آب و سر دزدک، جزو محله حیدری‌ها به‌حساب می‌آمد. محله ارمنی‌ها و کلیمی‌ها نیز در کنار این محله‌ها قرار داشت، اما بی‌طرف به‌حساب می‌آمدند.
همان‌طور که گفتیم محله های قدیمی شیراز در مرکز این شهر قرار گرفته‌اند و به‌نوعی شالوده و اساس شهر را تشکیل می‌دهند و با وجود گذشت سال‌های طولانی همچنان بر اصالت دیرین خود باقی مانده‌اند. در ادامه اطلاعات کاملی در خصوص این ۱۱ محله تاریخی ارائه می‌دهیم.
گذر تاریخی سنگ سیاه
گذر تاریخی سنگ سیاه را می‌توان قدیمی‌ترین منطقه شیراز به‌حساب آورد که آثار تاریخی زیادی را در خود جای داده است. بخش زیادی از بافت تاریخی شیراز مربوط به همین محله است، به‌طوری که وسعت آن تقریبا به ۸۰ هکتار می‌رسد.
دلیل نامگذاری سنگ سیاه برای این منطقه به آرامگاه شیخ سیبویه مربوط می‌شود؛ چراکه مزار این شیخ در این محله قرار دارد و یک سنگ سیاه بزرگ از فاصله‌های دور بر مزار این شیخ خودنمایی می‌کند.
از جمله مهم‌ترین بناهای تاریخی برجسته این محله می‌توان به امامزاده بی‌بی دختران، مسجد تاریخی مشیر الملک، موزه هنر مشکین فام و خانه‌های تاریخی سعادت و ضیائیان اشاره کرد.
قدمت امامزاده بی‌بی دختران به دوره صفویه و زندیه برمی‌گردد که طبق روایات، آرامگاه یکی از فرزندان امام سجاد (ع) است. کاشی‌کاری‌ها و منبت‌‌کاری‌های زیبای امامزاده بی‌بی دختران توجه گردشگران زیادی را به‌خود جلب می‌کند.
مسجد تاریخی مشیر الملک در بازار ارمنی‌ها قرار گرفته است و قدمت آن به سال ۱۲۷۴ هجری قمری برمی‌گردد. در کنار این مسجد، حسینیه‌ای قرار دارد که برای سالیان دراز مراسم تعذیه در آن برگزار می‌شود و کلیسای حضرت مریم با آن bjkghsdjk hsگچبری‌ها و نقاشی‌های فوق‌العاده تماشایی، از دیگر ساختمان‌های کنار مسجد است.
در پشت امامزاده بی‌بی دختران در خانه تاریخی فروغ الملک، موزه هنر مشکین فام قرار گرفته است که دارای چهار حیاط، یک عمارت شاه‌نشین زیبا، حوض‌خانه و حمام است که آثار زیادی از هنرمندان معاصر این شهر در زمینه‌های مختلف در این موزه به‌چشم می‌خورد.
همان‌طور که گفتیم بازدید از محله های قدیمی شیراز را باید در برنامه خود قرار دهید، اما بازدید از گذر تاریخی سنگ سیاه در اولویت بیشتری قرار دارد.
محله قدیمی بالا کفت شیراز
محله قدیمی بالا کفت شیراز از جمله محله‌های قدیمی در این شهر به‌حساب می‌آید که در جنوب این شهر قرار گرفته است و مانند محله سنگ سیاه، وسعت زیادی به این محله اختصاص پیدا کرده است.
کفت در زبان محلی به‌معنای باغ بزرگ است و از آن‌جایی که در گذشته باغستان‌های زیادی در آن وجود داشته است، نام بالا کفت را برای آن انتخاب کرده‌اند. همچنین با نام درب آستانه نیز شناخته می‌شود.
آثار تاریخی زیادی از جمله بقعه سید علاءالدین حسین (ع)، آرامگاه شیخ روزبهان، نارنجستان قوام، خانه زینت الملوک، مسجد قورخانه، حمام گودی، مسجد و امامزاده سید ابوطالب و مدرسه هاشمیه در این محله قرار گرفته است و موزه نارنجستان قوام یکی از برجسته‌ترین جاذبه‌های تاریخی شهر شیراز به‌حساب می‌آید.
محله قدیمی بالا مرغ
محله قدیم بالا مرغ از جمله محله های قدیمی شیراز است که در هسته اصلی این شهر قرار گرفته است. در زمان‌های گذشته شاهچراغ و بالا مرغ دو محله جدا بودند، اما بعد از پیوستن به یکدیگر، آرامگاه شاهچراغ در این محله قرار گرفت و جزو جاذبه‌های دیدنی این منطقه به‌حساب می‌آید.
در گذشته محله بالا مرغ از معروف‌ترین مناطق تجاری این شهر به‌حساب می‌آمد. از جمله برجسته‌ترین آثار تاریخی که در این محله به‌چشم می‌خورد می‌توان به شاهچراغ (ع)، بقعه سید میر محمد (ع)، مسجد جامع عتیق، بازار حاجی، سرای مشیر، بازار مسگرها، بازار قیصریه و مدرسه حکیم اشاره کرد.
محله لب آب
اگر به‌دبنال یکی از خوش آب وهواترین محله های قدیمی شیراز هستید، بازدید از محله لب آب را در برنامه خود قرار دهید؛ چراکه این محله به‌دلیل دسترسی به قنات‌های فراوان آب‌وهوای فوق‌العاده‌ای دارد.
از آن‌جایی که این محله به قنات‌های فراوان دسترسی داشت و خانه‌های آن در نزدیکی نهرهای جاری بودند به محله لب آب معروف شده است. باغ‌های سرسبز زیبایی را با بازدید از این محله شاهد خواهید بود.
البته متاسفانه بخش زیادی از بافت تاریخی این محله تخریب شده است و به‌جای آن آپارتمان‌های بلند قرار گرفته است. دروازه شاه داعی الله، مسجد علی، بازار، مدرسه منصوریه و آرامگاه سید اشرف جرجانی از جمله جاذبه‌های تاریخی این محله به‌شمار می‌رود.
محله قدیمی سر دزک
در زمان‌های گذشته، سر دزک و دشتک دو منطقه جدا از یکدیگر بودند که به‌تدریج به یکدیگر پیوستند. از آن‌جایی که در گذشته محله امنی برای زندگی نبود و چندین بار مورد حمله راهزنان قرار گرفته به آن سر دزک می‌گفتند.
مسجد حاج باقر، مسجد بغدادی و بقعه سید میر آخور بخشی از جاذبه‌های تاریخی مشهور محله قدیمی سر دزک به‌شمار می‌روند.
محله میدان شاه
یکی از لوکس‌ترین محله های قدیمی شیراز محله میدان شاه بود که بیشتر بناهای پادشاهی در دوره صفویه تا قاجار در آن‌جا ساخته شدند. بسیاری از آثار تاریخی برجسته‌ای که به دستور کریم‌خان زند ساخته شدند، در این محله قرار داشتند، اما متاسفانه بخش زیادی از آن‌ها تخریب شده است.
از جمله مهم‌ترین بناهای تاریخی این محله می‌توان به مسجد سپهسالار، کنیسه یهودیان و مسجد آقا احمد اشاره کرد.
محله درب شاهزاده یکی از معروف ترین محله های قدیمی شیراز
محله درب شاهزاده به‌دلیل وجود آرامگاه شاهزاده منصور به این نام شناخته می‌شود. از آن‌جایی که امکان دسترسی از این محله به آرامگاه سعدی میسر بود، شهرت زیادی داشت.
مسجد و حمام وکیل، بازار نو، بازار وکیل، مسجد مولا، مسحد آقا باباخان، کاروانسرای احمدی و بازار مسگرها از جمله بناهای تاریخی معروف در محله درب شاهزاده است.
محله قدیمی اسحاق بیگ شیراز
محله قدیمی اسحاق بیگ شیراز در مرکز شهر قرار گرفته است، به‌طوری که دسترسی آن به دیگر محله های قدیمی شیراز آسان است. نام این محله از نام شاه جمال الدین ابو اسحاق، پادشاهی عادل و توانا که در رونق شیراز نقش موثری داشت، گرفته شد.
بناهای تاریخی معروفی مانند مسجد نصیر الملک، مسجد حاج میرزا کریم صراف، مدرسه خان و مسجد رمضان خان در محله اسحاق بیگ شیراز قرار گرفته است.
سر باغ
در زمان‌های گذشته قشر ثروتمند شیراز در محله سر باغ ساکن بودند که در بین این قشر ارامنه‌ها نیز به‌چشم می‌خوردند. از آن‌جایی که محله سرباغ در نزدیکی باغ عضدی قرار داشت، آب‌وهوا آن بسیار فوق‌العاده بود.
درب مسجد
یکی دیگر از محله های قدیمی شیراز به درب مسجد معروف است که بیشتر تاجران و شیخ‌ها در این محله ساکن بودند. مشیرالملک یک تاجر ثروتمند شیرازی بود که مالک بیشتر ساختمان‌های معروف این محله مانند مسجد مشیر بود.
محله ارمنی ها – محله های قدیمی شیراز
محله ارمنی ها به محله عیسویون و نصرانی نیز در شیراز شناخته می‌شود. یکی از جاذبه‌های این محله، کلیسا ارامنه است که قدمت آن به دوره صفویه برمی‌گردد. زیباترین بنای تاریخی این محله به تالار نمازگاه اختصاص پیدا می‌کند که گچکاری‌ها و طراحی و نقاشی سقف آن، توجه گردشگران را در بدو ورود به‌خود جلب می‌کند.
یکی از بازارهای محلی معروف شیراز در محله‌های ارمنی‌ها قرار دارد و به بازارچه ارامنه معروف است و با گذشت سالیان طولانی همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
محله کلیمی ها
اگر به‌دنبال یکی از محله های قدیمی شیراز هستید که بافت تاریخی آن تا حد زیادی حفظ شده باشد، می‌توانید سری به محله کلیمی ها بزنید. این محله بین میدان شاه و بالا مرغ قرار دارد و اغلب ساکنان آن را کلیمیان شیراز تشکیل داده‌اند. مسجد کلیمی‌ها، بازارچه و حمام از جمله معروف‌ترین جاذبه‌های تاریخی این محله در شهر شیراز به‌حساب می‌آید.
سخن نهایی درباره محله های قدیمی شیراز
در این مطلب سعی کردیم اطلاعات کامل و مفیدی در خصوص محله های قدیمی شیراز ارائه دهیم تا در سفر به این شهر، بازدید از این محله‌ها را در برنامه خود قرار دهید، چون بخش زیادی از جذابیت سفر به شیراز به بازدید از جاذبه‌های تاریخی آن اختصاص پیدا می‌کند.
الی گشت یکی از آژانس‌های معتبر در زمینه گردشگری به‌حساب می‌آید که از طریق آن می‌توانید برای خرید بلیط هواپیما شیراز، رزرو تور مسافرتی شیراز و رزرو هتل برای اقامت اقدام کنید و سفر خوب و خاطره‌انگیزی را با انتخاب این آژانس مسافرتی برای خود رقم بزنید.