برخی شهرها مثل لندن اکثر اوقات با مه صبحگاهی نسبتا غلیظی همراه هستند و همین موضوع می تواند پرواز هواپیماها را دچار مشکل کند. چندی پیش صدها پرواز در فرودگاه هیترو لندن به دلیل وجود مه شدید و غلیظ کنسل شد یا با تاخیر انجام شد. به نظرتان فرود هواپیما در مه و گرد و غبار امکان پذیر است؟ خلبان ها در مه غلظ و بدون داشتن دید واضح از باند فرودگاه چطور هواپیما را هدایت می کنند و روی باند فرود می آیند؟ با الی گشت همراه باشید تا در این مورد بیشتر بدانیم.
مطالب مرتبط: چرا کرکره پنجره هواپیما هنگام پرواز و فرود باید بالا باشد؟ چرا هنگام تیک-آف و فرود نمی توان از دستشویی هواپیما استفاده کرد؟! آیا هواپیما می تواند در هوای برفی فرود بیاید؟
خلبان ها مسلما برای پرواز و فرود در باند فرودگاه نیازمند دیدن مسیر و باند هستند. اما همان طور که می دانید در شرایطی که مه غلیظی وجود داشته باشد این امر امکان پذیر نیست و باند به سختی دیده می شود. خلبان ها در چنین شرایطی چه کار می کنند؟ آیا سیستمی وجود دارد که به فرود هواپیما در مه کمک کند؟ در واقع چنین سیستمی وجود دارد و در شرایطی که به خاطر مه صبحگاهی خلبان نتواند به خوبی باند را ببیند از چیزی به نام سیستم ابزار فرود (ILS) استفاده می کنند. تقریبا تمام فرودگاه های بزرگ و بین المللی دنیا مجهز به چنین سیستمی هستند و در شرایطی که دید مناسب وجود نداشته باشد از طریق سیگنال های رادیویی هواپیما و خلبان را هدایت می کنند.
بر طبق گزارش شرکت NATS که شرکتی پیشرو در زمینه سرویس های کنترل ترافیک هوایی انگلیس است، «در شرایطی که مه و گرد و غبار غلیظ وجود داشته باشد فاصله هواپیماها از یکدیگر می بایست ۵۰% افزایش پیدا کند. همچنین هواپیماها باید در هنگام حرکت در باند یا سوار کردن مسافران فاصله بیشتری از هم داشته باشند.» مسلما این همه فاصله بیشتر و کندی در روند پرواز موجب تاخیر در زمانبندی پروازها می شود. به همین دلیل است که در هنگام مه و شرایط جوی ناپایدار شاهد تاخیر در پرواز و فرود هواپیماها هستیم.
انواع مختلفی از سیستم ابزار فرود وجود دارد. پیچیده ترین آن ها به آموزش های حرفه ای خلبانی نیاز دارد و به فرود هواپیما در مه کمک می کند. این سیستم به خلبان اجازه می دهد در شرایطی که مطلقا هیچ دیدی ندارد بتواند در باند فرود بیاید. ایرلاین های بزرگ معمولا از این سیستم استفاده می کنند. اما سیستم هایی که پیچیدگی بسیار کمتری دارند هم وجود دارند که به فرود هواپیما در مه کمک می کنند. در این سیستم ها لازم است خلبان تقریبا باند را ببیند. در صورتی که مه بسیار شدید باشد هواپیما نمی تواند با استفاده از این سیستم فرود بیاید و در نتیجه منجر به تاخیر یا کنسل شدن پرواز می شود.
هواپیما برای فرود و همین طور قبل از تیک آف نیاز دارد مسافتی را روی باند فرودگاه طی کند. در طول حرکت لازم است که هم خلبان و هم برج مراقبت وضعیت هواپیما روی باند را مشاهده کنند. در صورتی که به دلیل مه غلیظ این امر امکان پذیر نباشد فرودگاه های بسیار بزرگی مثل فرودگاه هیترو از سیستم رادار زمینی استفاده می کنند. به این ترتیب به برج مراقبت این امکان را می دهند خلبان را برای تیک آف یا فرود هدایت کند. البته این موانع باعث می شوند کل فرآیند پرواز و فرود با سرعت کم تری انجام شود. به همین دلیل است که در صورت وجود مه و گرد و غبار پروازها با تاخیر انجام می شوند.
در صورتی که فرودگاه مجهز به سیستم رادار زمینی نباشد یک بارکش به کمک هواپیما می آید و خلبان با دنبال کردن بارکش می تواند در مسیر صحیح قرار بگیرد. اگر تصمیم گرفته شود که این کار انجام شود باز هم منجر به تاخیر (بیشتر) در پرواز و فرود خواهد شد. در طول جنگ جهانی دوم نیروی هوایی انگلیس با سوزاندن بخش زیادی از ذخیره سوخت در یک سمت باند باعث از بین بردن و ناپدید شدن مه می شدند. اما امروزه این کار به دلیل مصرف سوخت بالا و به صرفه نبودن دیگر انجام نمی شود.
تمام فرودگاه ها الزامات خاصی در مورد شرایط دید خلبان دارند. خلبان ها قبل از اینکه به فرودگاه نزدیک بشوند با برج مراقبت تماس می گیرند و در مورد شرایط جوی و احتمال مه تحقیق می کنند. در صورتی که مه غلیظی وجود داشته باشد تصمیم گرفته می شود که هواپیما از چه طریقی فرود بیاید. تصمیم گیری در این مورد به مدل هواپیما، مهارت و آموزش های خلبان و ویژگی های فرودگاه بستگی دارد. علاوه بر این هر شرکت هواپیمایی ممکن است قواعد خاصی در مورد فرود هواپیما در مه داشته باشد.
گفتیم که فرود هواپیما در مه کار دشواری است و نیازمند مهارت خلبان و برقراری ارتباط و هدایت توسط برج مراقبت است. اما در مورد تیک آف و پرواز چه؟ آیا در چنین مواقعی هم خلبان باید دید بسیار خوبی داشته باشد یا با وجود مه غلیظ هم می توان پرواز کرد؟ در واقع، اهمیت دید در هنگام فرود بیشتر از هنگام پرواز است. خلبان ها نیاز دارند قبل از فرود سطح باند و مسیر حرکت را ببینند تا خدای ناکرده سانحه ای برای هواپیما و مسافران پیش نیاید.
فرود هواپیما در مه به نوع و مدل هواپیما هم بستگی دارد. برخی هواپیماها قادر هستند حتی زمانی که خلبان دید کافی ندارد هم در باند فرود بیایند. اکثر هواپیماهای مدرن بوئینگ و ایرباس قابلیت فرود خودکار را دارند. استفاده از فرود خودکار مثل استفاده از سیستم ابزار فرود است، با این تفاوت که اتوپایلوت به هواپیما اجازه می دهد خودش در باند فرود بیاید. هواپیماهایی مثل بوئینگ ۷۳۷ دارای نمایشگر Heads Up (HUD) هستند که به آن ها کمک می کند در شرایط بد جوی و مه شدید هم بتوانند فرود بیایند. قوانین و دستورالعمل های هر ایرلاین در مورد فرود هواپیما در مه ممکن است متفاوت باشد. مثلا ایرلاین ساوت وست تنها به خلبان هایش اجازه می دهد با استفاده از HUD خودشان به صورت دستی هواپیما را هدایت کنند و خلبان ها مجاز به استفاده از اتوپایلوت نیستند.