سنت های ماه رمضان، این ماه مهمانی خدا که برای مسلمانان دنیا از ارزش بالایی برخوردار است، در کشورهای مختلف، متفاوت است. می‌دانیم که روزه‌گرفتن و عبادت جمعی از سنت های ماه رمضان به حساب می‌رود. اما چه مناسک و مراسمی همراه با روزه‌داری در کشورهای دیگر مسلمان انجام می‌شود که آنها را از هم مجزا می‌کند؟ اگر شما هم کنجکاو هستید درباره سنت های زیبای ماه رمضان در کشورهای مختلف دنیا بیشتر بدانید با الی گشت در این مقاله همراه باشید.
ترکیه یکی از کشورهایی است که بیش از هفتاد درصد مردمش را مسلمانان تشکیل می‌دهند. اگر بخواهیم از سنت های ماه رمضان در کشورهای دیگر حرف بزنیم نمی‌توانیم از ترکیه غافل شویم. ماه رمضان برای مردم ترکیه از اهمیت بالایی برخوردار است و حال و هوای شهرها در این ماه به‌خصوص بسیار زیبا و دیدنی است.
ترکیه‌ای‌ها در بحث سنت های ماه رمضان جایگاه ویژه‌ای دارند. یکی از این سنت ها، مراسم طبل‌زنی به هنگام سحر است. به این صورت که یک نفر طبل‌زن یا دهل‌زن به همراه یک نفر که داد می‌زند در کوچه‌ها و خیابان‌ها با لباس سنتی راه می‌افتند تا مردم را برای سحری بیدار کنند. مردم معمولاً به این افراد پول می‌دهند یا آنها را برای خوردن سحری به خانه‌شان دعوت می‌کنند. این رسم کم‌کم به دست فراموشی سپرده شده اما دولت ترکیه برای احیای آن، کارت عضویت برای افراد دهل‌زن صادر می‌کند تا مردم را به ادامه‌ی این سنت تشویق و ترغیب کند.
گفتنی است در بعضی کشورهای دیگر نظیر آفریقا و هند هم این رسم انجام می‌شود و به کسانی که طبل می‌زنند و مردم را در سحر بیدار می‌کنند «مسحراتی» می‌گویند.
یکی دیگر از سنت های ماه رمضان که در ترکیه انجام می‌شود چاوشی خوانی است. این مراسم کهن در ترکیه بعد از افطار و در مساجد و عبادتگاه‌ها و در جمع‌های بزرگ برگزار می‌شود. در این مراسم که قدمتی بسیار دارد، چاوش‌خوان‌ها با لحن و ادبیاتی مشخص از عواطف و احساسات، عشق و محبت، آرزوها، حاجات و نیازها، غم و اندوه و مصائب خاندان پیامبر می‌گویند. چاوشی خوانی در واقع چیزی شبیه به نقالی با مضمون مذهبی است.
یکی دیگر از سنت های ماه رمضان در ترکیه دستگیری و اطعام نیازمندان است. در این ماه دولت در خیابان‌ها و فضاهای عمومی چادرهایی با غذاها و خوراکی‌های مختلف برای افطار کسانی که به هنگام افطار در خیابان هستند یا نیازمند هستند، دایر می‌کند. بسیاری از مساجد نیز افطاری رایگان به نمازگزاران می‌دهند. همچنین بعضی مردم عادی هم به هنگام افطاری و سحری درهای خانه‌هایشان را باز می‌گذارند تا اگر نیازمند و گرسنه‌ای رد شد از او پذیرایی کنند. حتی کافه رستوران‌ها هم در این ماه معمولاً قیمت غذاهای خود را پایین می‌آورند.
یکی دیگر از کشورهایی که جمعیت مسلمان زیادی دارد و سنت های ماه رمضان به شکل جالبی در آن انجام می‌شود، مصر است. مردم این کشور هم اهمیت زیادی به ماه مهمانی خدا می‌دهند و به شهرها و کوچه‌ها به‌خصوص در شهر قاهره در این ماه مبارک رنگ و بوی دیگری می‌بخشند. در ادامه به برخی سنت های ماه رمضان در این کشور اشاره می‌کنیم.
فانوس در بسیاری از کشورهای خاورمیانه به عنوان نماد ماه رمضان شناخته می‌شود. شاید برایتان جالب باشد بدانید که قاهره زادگاه این فانوس‌هاست. در این ماه مردم خیابان‌ها، رستوران‌ها و خانه‌ها را با فانوس‌های زیبا می‌آرایند. مصری‌ها این فانوس‌ها را با غروب خورشید روشن می‌کنند که نشان پایان روزه‌داری به حساب می‌رود. دوباره با طلوع آفتاب فانوس‌ها خاموش می‌شود. نظریه‌های مختلفی درباره ریشه استفاده از فانوس وجود دارد.
طبق یکی از این نظریه‌ها اولین بار در سال ۹۶۹ میلادی در یکی از شب‌های ماه رمضان از فانوس استفاده کردند. هنگامی که یکی از خلفا به نام معزالدین الله، در زمان تاریکی به شهر رسید و اهالی برای استقبال از او همگی با فانوس به خیابان‌ها رفتند. بر اساس یک فرضیه دیگر در زمان خلفای فاطمیون، زنان در طول سال نمی‌توانستند خانه‌های خود را ترک کنند غیر از ماه رمضان. در این ماه، آنها می‌بایست همراه با پسرهایی که با فانوس راهشان را روشن می‌کردند از خانه بیرون می‌آمدند.
یکی دیگر از سنت های ماه رمضان در مصر که بسیار جالب است و به کشورهای دیگر همچون لبنان هم سرایت کرده، سنت توپ در کردن به هنگام اذان مغرب به نشانه پایان روزه‌داری است. این سنت با عنوان «توپ افطار» شناخته می‌شود.
به نظر می‌رسد سنت توپ افطار از ۲۰۰ سال پیش ابتدا در مصر و در زمان فرمانروای عثمانی، «خوشقدم» رواج پیدا کرده باشد. «خوشقدم» در هنگام غروب آفتاب در حین آزمایش یک توپ جنگی جدید، توپی را شلیک کرد و صدای آن در تمام شهر قاهره پیچید. بسیاری از اهالی تصور کردند که این راهی جدید برای اعلام زمان افطار است. مردم برای ابداع این روش جدید از او تشکر کردند و دخترش هم پیشنهاد داد که این موضوع را به شکل یک سنت در بیاورند. این سنت همچنان در برخی مناطق قاهره و لبنان اجرا می‌شود.
یکی دیگر از کشورهای اسلامی که سنت های ماه رمضان در آن بسیار دیدنی و باشکوه برگزار می‌شود، کشور کویت است. ماه مهمانی خدا برای کویتی‌ها هم از اهمیت بالایی برخوردار است و آنها در این ماه به دیدار اقوام و خویشان خود می‌روند و از نیازمندان دستگیری می‌کنند. اما مردم مسلمان این کشور رسم جالبی به نام «گرگیعان» یا «قرقیعان» دارند که در ادامه بیشتر درباره آن توضیح می‌دهیم.
دو هفته پس از شروع ماه رمضان، زنگ آغاز قرقیعان به صدا در می‌آید. قرقیعان در واقع یک سنت سه‌روزه است که طی آن بعد از نماز مغرب بچه‌ها با لباس‌های محلی، در خانه‌ی همسایه‌ها را می‌زنند و شعرها و آوازهایی خاص می‌خوانند و در عوض، به‌عنوان عیدی شیرینی و شکلات می‌گیرند. در حقیقت بچه‌ها با این کار هم لباس‌های زیبای محلی خود را به همسایه‌ها نشان می‌دهند و هم برای آنها با شعرها و دعاهایشان طلب خیروبرکت می‌کنند.
دو آواز سنتی در این مراسم رایج است و خوانده می‌شود. یکی از آوازها برای پسرهاست و دیگری برای دخترها. در هر دو شعر نام میزبان گنجانده می‌شود. بعضی از خانه‌ها پذیرای بچه‌های آوازخوان بیشتری هستند و ده‌ها کیلو شکلات و شیرینی پخش می‌کنند. میزبان‌ها این شیرینی‌ها را در بسته‌بندی‌های مختص این مراسم از بازارچه‌ها و سوپرمارکت‌ها خریداری می‌کنند.
به عقیده برخی ریشه‌ی این سنت به زمان پیامبر برمی‌گردد و بازسازی یک واقعه تاریخی است. زمانی که در اولین ماه رمضان پس از اسلام، حضرت فاطمه، دو هفته پس از ماه مبارک، میان همسایگانش، خوراکی پخش کرد.
امارات متحده عربی هم از کشورهای عرب مسلمانی است که سنت های ماه رمضان در آن هر سال به‌صورت جدی برگزار می‌شود. این کشور عربی که شهر دبی پایتخت آن یکی از توریستی‌ترین شهرهای دنیاست، ماه رمضان را از مهم‌ترین و باارزش‌ترین ماه‌های سال تلقی می‌کند و هر سال مراسم عبادت دسته‌جمعی و افطار را در مساجد و عبادتگاه‌ها برگزار می‌کند. در ادامه به معرفی برخی سنت های ماه رمضان در این کشور می‌پردازیم.
یکی از رسوم زیبای مردم امارات پذیرایی از یکدیگر و دستگیری از نیازمندان است. در این ماه مبارک هتل‌های مختلف به هنگام افطار «مجلس رمضان» که چادری عربی است را با فرش ایرانی و پشتی برقرار می‌کنند. انواع غذاهای مختلف عربی که نمایانگر فرهنگ عربی هستند در این سفره چیده می‌شود. «هریس» یکی از این غذاهاست که با گوشت بره و گندم طبخ می‌شود.
گفتیم که از سنت های ماه رمضان در کشور مصر و به‌خصوص شهر قاهره که در بعضی کشورهای دیگر همچون لبنان هم انجام می‌شود، توپ در کردن به هنگام افطار و اذان مغرب است. جالب است بدانید که این رسم جالب و هیجان‌انگیز در کشور امارات هم انجام می‌شود و اگر اولین‌بار باشد که به این کشور در ماه مبارک سفر می‌کنید از شنیدن صدای آن شگفت‌زده خواهید شد!
حَق اَللَیله یکی دیگر از سنت های ماه رمضان در امارات است که در پانزدهم ماه شعبان، قبل از رمضان برگزار می‌شود. گفتنی است این مراسم با «هالووین» در کشورهای غربی مقایسه می‌شود! این سنت که شبیه به همان گرگیعان کویتی‌هاست در بسیاری از کشورهای حوزه‌ی خلیج‌فارس برگزار می‌شود. در طول آن بچه‌ها با پوشیدن لباس‌های روشن در محله‌ها می‌چرخند و در حین خواندن آوازهای محلی، شیرینی و آجیل جمع می‌کنند. اشعاری با مضمون «به ما ببخشید تا خدا به شما کمک کند که به خانه‌‌اش در مکه بروید» در کوچه و خیابان‌ها توسط بچه‌هایی که از بزرگ‌ترها شکلات و شیرینی می‌گیرند، خوانده می‌شود.
چیزی حدود دو سوم از جمعیت مسلمان اندونزی در جزیره‌ی جاوه زندگی می‌کنند. مسلمانان جاوه هر ساله سنت های ماه رمضان را با جدیت و زیبایی اجرا می‌کنند. آداب‌ورسوم فرهنگی و محلی این مردم بومی با سنت های ماه رمضان گره‌خورده و آیین‌هایی مذهبی فرهنگی خلق کرده که در ادامه به معرفی برخی از آنها می‌پردازیم.
یکی از سنت های ماه رمضان در جاوه یادکردن از گذشتگان و تعمق در مفهوم گذرا بودن دنیاست. پیش از شروع ماه رمضان و روزه‌داری، مسلمانان جاوه به مزار مردگان خود می‌روند. آنها قبور رفتگانشان را با گل تزیین کرده و بر سر مزار آنها، دعا و قرآن می‌خوانند. مسلمانان جاوه در دعاهایشان از خداوند طلب عاقبت‌به‌خیری و سلامتی می‌کنند. این سنت با نام «نیه کار» در جاوه شناخته می‌شود و معمولاً یک هفته قبل از رمضان اجرا می‌شود. افراد مختلف از سراسر جاوه به آرامستان‌ها و قبرستان‌ها سر می‌زنند و از گذشتگانشان یاد می‌کنند.
در بعضی از قسمت‌های جاوه، مردم حتی به مزار بزرگان و فرمانروایان هم می‌روند و برای آنها فاتحه می‌خوانند. در بعضی بخش‌های روستایی، اهالی روستا خوردنی‌هایی به‌عنوان خیرات سر مزار مردگان می‌برند. محلی‌ها به این آیین «نیاندران» می‌گویند.
طی این آیین زنان مسلمان جاوه‌ای با سبدهای غذا و خوراکی در دست، پیاده به آرامستان‌ها می‌روند تا خیرات بین مردم پخش کنند. آنها گاهی چند کیلومتر برای رسیدن به آرامستان با پای پیاده طی می‌کنند. کسانی که وضع مالی خوبی دارند معمولاً کیک‌های کوچک و میوه‌های مختلف را به‌عنوان خیرات تهیه می‌کنند. ولی اقشار ضعیف‌تر با هرآنچه در توان دارند از دیگران پذیرایی می‌کنند.
یکی دیگر از سنت های ماه رمضان در جاوه که بسیار جالب‌توجه است سنت پادوسان است. این رسم قبل از شروع ماه مبارک و باهدف تطهیر و شستشوی جسم و روح پیش از روزه‌داری انجام می‌شود. یک هفته پیش از شروع ماه رمضان، شرکت‌کنندگان در آیین پادوسان، لباس‌های سنتی به نام «سارونگ» پوشیده و به رودخانه‌ها، چشمه‌ها و دریاها می‌روند و سبدهای غذا و خوراکی با خود حمل می‌کنند.
آنها صورت و دست‌هایشان را با آب چشمه یا دریا می‌شویند. سپس برای دعای دسته‌جمعی دور هم جمع شده، روی زمین می‌نشینند و غذاهایشان را با هم قسمت می‌کنند. بسیاری از مردم بومی، ترجیح می‌دهند پادوسان را در چشمه‌های طبیعی انجام دهند. چرا که آب چشمه‌ها مستقیم از دل طبیعت می‌جوشد. چشمه‌های موردنظر فاصله‌ی زیادی با شهر و روستاها دارند به همین خاطر شرکت‌کنندگان در این آیین باید غذا و آب کافی برای یک روز کامل همراه خود داشته باشند.
از سنت های ماه رمضان در کشور مسلمان پاکستان که بسیار معروف است می‌توان به جشن عید فطر که در این کشور به «چاند رات» معروف است، اشاره کرد. بعد از آخرین افطار، زنان و دختران برای خرید النگو و گردن‌بندهای رنگارنگ به بازارهای محلی می‌روند و نقوش مختلفی را روی دست‌ها و پاهای خود با حنا می‌کشند.
به مناسبت چاند رات همچنین فروشندگان مغازه‌هایشان را تزیین کرده و تا ساعات اولیه‌ی صبح از تعطیلی بازارها خبری نیست. فضای بازارها در جشن چاند رات و فردای آن بسیار هیجان‌انگیز و پر جنب‌وجوش است.
در این مقاله از الی گشت با هم به بررسی سنت های ماه رمضان در کشورهای مختلف همچون ترکیه، مصر، امارات، کویت، اندونزی و پاکستان پرداختیم. رسومی که هرکدام از فرهنگ خاص این کشورها ریشه گرفته و با باورهای مذهبی آنها درهم آمیخته و ماه مهمانی خدا را برای مردم آن کشورها تبدیل به زمانی برای مراقبه و نیکی‌کردن به یکدیگر بدل کرده. امیدواریم توانسته باشیم شما را قدری بیشتر با این سنت های زیبا آشنا کرده باشیم.
مطالب مرتبط