امروز در الی گشت قصد داریم سفری کوتاه به نگین خلیج فارس، جزیره‌ی قشم داشته باشیم. جزیره‌ای با جاذبه‌های تاریخی و طبیعی که آن را به تنها ژئو پارک ایران و خاورمیانه بدل کرده است. از جمله آثار تاریخی جزیره‌ی قشم که توجه هر گردشگری را به خود جلب می‌کند، سد گوران قشم است. این سد دوره‌های تاریخی بسیاری را به خود دیده و بخشی از تاریخ جزیره‌ی قشم را با خود حمل می‌کند. با ما همراه باشید تا مروری بر تاریخچه و نکات جالب توجه سد گوران قشم، سدی با قدمت هخامنشیان داشته باشیم.
تاریخچه سد گوران قشم
سد گوران جزیره قشم در فاصله‌ی ۴۰ دقیقه‌ای ( ۴۱ کیلومتری ) از شهر قشم، در منطقهی گوران قرار دارد. منطقه‌ای که در حال حاضر طبق آخرین سرشماری‌ها بین ۱۵۰۰ الی ۱۶۰۰ نفر جمعیت دارد. مورخان بررسی‌های زیادی روی سد گوران انجام داده‌اند و چندین فرضیه‌ی برای تاریخچه‌ی سد تاریخی گوران ارائه شده است. باتوجه به شواهد به دست آمده، سد گوران قشم در دوره‌ی هخامنشیان پی ریزی شده و تاج بالای آن به دست ساسانیان ساخته شده است. در نهایت سد گوران قشم در دوره‌ی پهلوی تکمیل شد و در تاریخ ۲۵ اسفند ماه سال ۱۳۷۹ به شماره ثبت ۳۰۵۷ در لیست آثار ملی ایران قرار گرفت.
منابع آب شیرین در ایران، به دلیل شرایط جغرافیایی کشورمان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند. سواحل و شهرهای جنوبی کشور نظیر قشم هم از این قاعده مستثنی نیستند. سد گوران مهم‌ترین و بزرگ‌ترین سد جزیره‌ی قشم است. سد گوران جزیره‌ی قشم یک منبع آب شیرین حیاتی برای اهالی منطقه بوده و افراد ساکن، تلاش زیادی برای حفظ و استفاده‌ی بهینه از آن می‌کنند. ناگفته نماند که منطقهی سد گوران نخستین مرکز ساخت لنج در ایران بوده است. همچنین نام سد گوران ریشه‌ای تاریخی در لغت گبران دارد. گبران به معنای غیر مسلمان بوده که احتمال زیاد به سکونت زرتشتیان در منطقهی گوران مربوط می‌شود.
اگر علاقه‌مند به سفر به جزیره زیبای قشم هستید پیشنهاد می‌کنیم مقاله ” راهنمای سفر به قشم “ را مطالعه کنید.
دانستنی‌های سد گوران قشم
به احتمال زیاد تا به اینجا سد گوران قشم توانسته خود را به عنوان یک مقصد گردشگری جذاب به شما معرفی کند. برای دسترسی به این سد واقع در روستای گوران، از توابع شهرستان قشم که در استان هرمزگان واقع شده باید از جاده‌های شهرک کورزین جدید و شرکت گاز استفاده کنید. مسیر حرکت از قشم به روستای گوران بسیار سرراست بوده و درنهایت جاده‌ی گوران شما را به سد گوران جزیره‌ی زیبای قشم می‌رساند. فراموش نکنید که پاییز و زمستان بهترین فصول برای سفر به سد گوران و منطقهی جنوبی ایران هستند.
همانطور که پیش‌تر گفتیم روستای گوران واقع در جزیره‌ی قشم نخستین مرکز ساخت لنج در ایران بوده است. اهالی روستای گوران بیش‌تر از صد سال است که تولید و تعمیر لنج‌های چوبی، بادبان‌ها را به عهده دارند و سال‌های درازی است که این شوق و مهارت را نسل به نسل به یکدیگر منتقل می‌کنند. با چنین پیشنیه و ذوقی دور از انتظار نیست که بگوییم، ایران به دست روستای گوران و استادکاران آن به تاریخ دریانوردی خلیج فارس راه پیدا کرد. مهارت هنرمندان منطقهی سد گوران باعث جلب توجه دریانوردان کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس، هندوستان و آسیانه‌ی میانه از گذشته تا به امروز شده است.
مراحل تولید لنج توسط اهالی منطقهی سد گوران
مواد اولیه و مراحل تولید لنج توسط اهالی منطقهی سد گوران هم از دیگر دانستنی‌ها و جذابیت‌های این منطقه چیزی کم ندارند. برای ساخت لنج‌های محلی از چوب درختان بومی نظیر کهور و کرت، همچنین فینی و ساج استفاده می‌شود. چوب درختان غیر بومی مثل توت و چنار نیز کاربرد دارند. اهالی منطقهی سد گوران قشم در گذشته تمامی ابزارهای اولیه‌ی ساخت لنج مانند پیچ، مهره و میخ را خودشان می‌ساختند. به مرور زمان و با راحت‌تر شدن ارتباط بین شهرها، اصفهان این وظیفه را به عهده گرفت. از جمله کارهای خلاقانه‌ای که در مراحل تولید انجام می‌شد می‌توان به تهیه‌ی کلفات اشاره کرد. فیتیله‌های پنبه‌ای آغشته به روغن کنجد یا نارگیل که در فاصله‌های درزهای لنج قرار می‌گیرند و سپس لایه‌ای قیر روی آن را می‌گیرد.
جاذبه‌های گردشگری نزدیک سد گوران قشم
سفر شما به سد گوران قشم تکمیل نمی‌شود مگر آنکه سری هم به جاذبه های گردشگری نزدیک روستای گوران بزنید. اگر قصد برنامه ریزی برای سفر به قشم و سد گوران جزیره قشم را دارید بهتر است زمانی یک هفتهای را برای خود و دوستانتان در نظر بگیرید. چراکه علاوه بر جاذبه‌های دیدنی بسیار، مناطق بکر و رویایی زیادی در این جزیره و روستای گوران وجود دارند که می‌توانید عکس‌هایی کم نظیر در آن جا بگیرید.
موزه لنج سازی و دریانوردی
در فاصله‌ی ۶ دقیقه‌ای ( ۳ کیلومتری ) سد گوران قشم، موزه‌ی لنج سازی و دریانوردی گوران قرار دارد. موزه‌ی لنج سازی و دریانوردی گوران در سال ۱۳۹۶ به کمک برخی از کارشناسان ژاپنی تاسیس شد. هدف اصلی این موزه حفظ صنعت لنج سازی گوران به عنوان یک میراث ملی است. بد نیست بدانید لنج سازی گوران بزرگ‌ترین صنعت دستی به ثبت رسیده در جهان است. در حال حاضر این موزه توسط اهالی روستا و جزیره‌ی قشم مدیریت می‌شود. با بازدید از این موزه که در نزدیکی سد گوران قشم واقع شده می‌توانید روند ساخت لنج‌های چوبی را مشاهده کرده و با شناورهای چوبی سنتی به دل جنگل حرا بروید.
جنگل حرا
اگر مقصدتان سد گوران قشم بود، فراموش نکنید که حتما سری هم به جنگل حرا بزنید. جنگلی تاریخی و عجیب که در شمال غرب جزیره‌ی قشم واقع شده است. از نکات جالب توجه جنگل حرا، قابل مشاهده بودن آن به دو صورت است. در صورت بالا بودن سطح آب‌های شور خلیج فارس باید با قایق از درخت‌هایی که تا نیمه در آب هستند دیدن کنید. زمانی که سطح آب پایین میآید تازه متوجه استثنایی بودن جنگل حرا می‌شوید. درختان این جنگل رویایی که گویی از افسانه‌ها و دل کتاب‌ها بیرون آمده‌اند با تبدیل آب شور به شیرین بقای خود را تضمین کرده‌اند. جنگل حرا در فاصله‌ی ۲۰ دقیقه‌ای ( ۱۶ کیلومتری ) از سد گوران قشم قرار دارد.
دره تندیس‌ها
یکی دیگر از جاذبه هایی که هنگام سفر به سد گوران قشم باید در لیست مناطق بازدیدی خود قرار بدهید، بدون شک دره تندیس‌ها در نزدیکی روستای طبل است. دره‌ی تندیس‌ها در فاصله‌ی ۱۵ دقیقه‌ای ( ۱۲ کیلومتری ) از سد گوران جزیره قشم قرار دارد. علت نام‌گذاری دره تندیس های قشم برای این منطقهی دیدنی شمایل خاص صخرههای آن است. کارشناسان قدمت این منطقه را دو میلیون سال تخمین می‌زنند. روزگاری که دره‌ی تندیس‌ها زیر آب قرار داشت و محل زندگی انواع موجودات زنده بود. برخی از صخره‌ها همان زمان توسط آب صیغل خوردند و برخی دیگر توسط باد و باران‌های سیل‌آسا بعد از خشک شدن منطقه پدید آمدند.
تنگه چاکاویر
امکان ندارد حوالی سد گوران قشم باشید و به تنگه چاکاویر سر نزنید. دره‌ای زیبا که بخشی از ژئوسایت قشم است. تنگه چاکاویر در فاصله‌ی ۱۳ دقیقه‌ای ( ۵ کیلومتری ) از سد گوران قرار دارد. فکرش را بکنید، با پیمودن همچین فاصله‌ی کوتاهی می‌توانید یکی از زیباترین مناظر ایران را به چشمانتان هدیه دهید. صخرههای بزرگی که توسط باد و باران شکل‌های عجیبی به خود گرفته‌اند. تنگه چاکاویر محیطی عالی برای ماجراجویی و عکاسی است. در فصول پاییز و زمستان و گاهی اویل بهار، تنگه‌ی چاکاویر آب باران را در خود جمع می‌کند. در چنین موقعیتی یک منظره‌ی چشم‌نواز شکل می‌گیرد و هوایی بسیار مطبوع و دلنشین در منطقه جریان پیدا می‌کند.
جمع بندی درباره سد گوران قشم
سد گوران قشم مانند هر بخش دیگری از ایران بخشی از تاریخ این مرز و بوم را با خود حمل می‌کند. اهالی روستای گوران گویش قشمی خاص خود را دارند و به دلیل سال‌ها حضور پرتغالی‌ها در منطقه، تاثیر زیادی از فرهنگ آن‌ها گرفته‌اند. بازدید شما از سد گوران قشم و به طور کلی این منطقه می‌تواند دریچه‌ی تازه‌ای از ماجراجویی و فرهنگ‌های زیبا را به روی شما باز کند. به عنوان نکته‌ی آخر فراموش نکنید که عمده اقامتگاه‌های این منطقه به صورت بوم‌گردی بوده و چندان خبری از هتل‌های آنچنانی نیست. اما مطمئن باشید لذتی غریب اما به یادماندنی در انتظارتان است.