سازمان بین المللی هوانوردی کشوری (ایکائو)

ایکائو یا سازمان بین المللی هوانوردی کشوری(International Civil Aviation Organization) به صورت مخفف (ICAO) یک نهاد تخصصی در سازمان ملل متحد است که در ۷ دسامبر سال ۱۹۴۴ پس از تصویب و امضای پیمان حمل و نقل هوایی موسوم به پیمان شیکاگو تشکیل شد. وظیفه این سازمان، هماهنگ سازی استانداردهای بین المللی پروازی و مدیریت خطوط هوایی در سطح جهان است. اما موجودیت آن به طور رسمی در سال ۱۹۴۷ اتفاق افتاد. اولین جلسه ایکائو در ۶ مه ۱۹۴۷ تشکیل و در ۲۸ مه اعضا شورای آن انتخاب شدند. ایران نیز در سال ۱۳۲۷ رسما به پیمان شیکاگو و در نتیجه به ایکائو پیوست.
ایکائو بر اساس کنوانسیون شیکاگو ایجاد شده و تقریباً همه کشورهای دنیا به آن پیوسته اند. مقر دائمی ایکائو در مونترال کانادا است، اما به طور موقت می تواند به محل دیگری منتقل شود. پیمان شیکاگو در ۹۶ ماده تدوین شده و در ضمن آن بر اصول کلی حقوق بین المللی و هوانوردی از جمله اصل حاکمیت دولت ها بر قلمرو و تابعیت هواپیما تاکید دارد. نپرداختن حق عضویت در این سازمان مانند سازمان ملل می تواند موجب تعلیق حق رای آن عضو شود. این اتفاق تاکنون برای کشورهای لهستان، اردن و نیکاراگوئه افتاده است. شورای ایکائو نهاد اصلی تصمیم گیری در این سازمان است و از نمایندگان ۳۳ کشور عضو ایکائو که توسط اعضای مجمع عمومی برای مدت سه سال انتخاب می شوند، تشکیل می شود.
کشورهای عضو ایکائو آزادی های زیر را برای دیگر اعضا قائلند.
حقوق اساسی هوانوردی کشورها که به تائید ایکائو رسیده است به شرح زیر می باشد:
دولت هر کشور مجاز است در محدوده کشور خود اقدام به فعالیت های هوایی کند. اما در روابط بین المللی و ارتباط هوایی نمی تواند پرواز نماید، مگر آن که دولت ها متقابلا در زمینه ۷ نوع آزادی مربوطه به هوایی توافق کنند. عموما دولت ها با امضای پیمان های دو جانبه نسبت به این آزادی ها توافق می کنند.
آزادی اول:
اختیار عبور از قلمرو هوایی دولت بیگانه بدون اینکه هواپیما حق فرود داشته باشد.
آزادی دوم:
اختیار عبور از قلمرو هوایی دولت بیگانه و حق فرود صرفا برای عملیات غیر بازرگانی مانند تعمیر و سوخت گیری هواپیما
آزادی سوم:
اختیار حمل مسافر، بار و پست از کشور مالک هواپیما به کشور دیگر
آزادی چهارم:
اختیار حمل مسافر، بار و پست از کشور طرف قرارداد به کشور مالک هواپیما
آزادی پنجم:
حق سوار کردن مسافر، بارگیری محمولات پستی و کالای میان کشورهای مختلف
آزادی ششم:
حق سوار کردن مسافر، بارگیری محمولات پستی و کالای میان دو کشور مختلف غیر
آزادی هفتم:
حق سوار کردن مسافر، بارگیری محمولات پستی و کالا در داخل یک کشور غیر

ماده (۴۴)کنوانسیون شیکاگو: اهداف ایکائو
– اطمینان از رشد منظم و ایمن هواپیمایی کشوری بین المللی در سراسر جهان
– تشویق صنعت و طراحی هواپیما برای مقاصد صلح جویانه
– ترغیب توسعه خطوط هوایی، فرودگاه ها و تسهیلات هوانوردی برای هواپیمایی کشوری بین المللی
– پاسخ به نیاز مردم جهان به حمل و نقل هوایی ایمن، منظم، کارا و با صرفه
– جلوگیری از تضییع اقتصادی ناشی از رقابت مضره
– حفظ حقوق دولت های عضو و تامین فرصت مساوی برای اعضا، برای برقراری سرویس هوایی بین المللی
– از بین بردن تبعیض میان کشورهای عضو
– افزایش ایمنی پروازها در ناوبری بین المللی
– ارتقا عمومی همه ابعاد هوانوردی
– و به طور کلی تعمیم و توسعه کلیه امور پشتیبانی هواپیمایی کشوری بین المللی
اهداف ایکائو برای سال های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰:
– سلامت و ایمنی پرواز
– امنیت پرواز
– حفاظت از محیط زیست
– ارتقا کارایی عملیات هواپیمایی کشوری
– استمرار عملیات هواپیمایی کشوری
– قانون و مقررات و تحکیم حاکمیت قانون بر هواپیمایی کشوری
ساختار و وظایف شورای ایکائو
ترکیب شورا
شورا، یک عضو دایمی است که در مقابل مجمع ایکائو مسئولیت دارد. تعداد اعضای شورا، ۳۳ عضو می باشد. البته لازم به ذکر است که در بیست و هشتمین اجلاس مجمع عمومی ایکائو در سال ۱۹۹۰، تعداد اعضا به ۳۶ عضو افزایش یافته است؛ ولی تاکنون پروتکل اصلاحی آن لازم الاجرا نشده است. بنابراین، تا زمان لازم الاجرا شدن پروتکل مزبور، باید تعداد اعضای شورا را همان ۳۳ عضو بدانیم.
اعضای شورا از سوی مجمع عمومی ایکائو به مدت
۳ سال انتخاب می شوند. اعضای شورا معمولا کشورهایی هستند که از لحاظ حمل و نقل هوایی اهمیت زیاد و دارای ترافیک سنگین هوایی می باشند. همچنین برخی از اعضای شورا، کشورهایی هستند که دارای تکنولوژی پیشرفته در امر تسهیلات هوانوردی می باشند. در انتخاب اعضای شورا همانند ارکان دیگر سازمان های بین المللی، سعی شده است که مناطق عمده جغرافیایی نیز حداقل یک نماینده در آن داشته باشند.
اعضای شورای ایکائو نماینده کشور خود می باشند و بیشتر حافظ منافع کشور خود هستند، هر چند انتظار می رود که به منافع کشورهای دیگر نیز توجه داشته باشند و نسبت به آنها نیز احساس مسئولیت کنند تا شورا قادر باشد در سطح بین المللی فعالیت کند. ریاست شورا توسط اعضای شورا و به مدت ۳ سال انتخاب می شود که مجددا نیز قابل انتخاب می باشد. اما باید دانست که رییس شورا به هنگام اتخاذ تصمیم، از دادن رای محروم است. به همین دلیل رییس می تواند از بین غیر اعضای شورا نیز انتخاب شود.
تصمیمات شورا با رای اکثریت اتخاذ می شود. البته شورا معمولا اختیاراتی به کمیسیون های مختلف که متشکل از اعضای خود شورا می باشند، تفویض می کند. هر کشور ذینفعی می تواند از تصمیمات کمیسیون ها، به شورا شکایت کند و چنانچه مساله مورد بررسی در یکی از کمیسیون ها، به امور اعضا مربوط شود، عضو مزبور حق شرکت در جلسات کمیسیون را بدون اینکه حق را داشته باشد، خواهد داشت.