کاخ های سلطنتی تهران از دیدنی‌ترین جاذبه‌های این کلانشهر محسوب می‌شوند. انتخاب تهران به عنوان پایتخت در دوره قاجار و سپس در دوره پهلوی باعث شده کاخ‌های بسیار زیبایی در این شهر ساخته شوند. این کاخ‌ها با معماری خاص و تزیینات فوق‌العاده خود در مناطق خوش آب‌وهوای تهران قرار دارند و در گذشته محل زندگی خانواده‌های سلطنتی و مراودات سیاسی بودند. در این مقاله قصد داریم زیباترین کاخ های سلطنتی تهران را معرفی کنیم. با الی گشت همراه باشید تا با این بناهای دیدنی آشنا شویم.
کاخ سعدآباد بزرگترین کاخ سلطنتی تهران است که در زمینی به مساحت ۳۰۰ هکتار قرار دارد. ۱۱۰ هکتار از این مجموعه به کاخ‌ها و عمارت‌ها و ۱۸۰ هکتار دیگر شامل قنات‌ها، باغ‌ها و گلخانه‌های سعدآباد هستند. کاخ سعدآباد محل زندگی آخرین پادشاهان قاجار و پهلوی محسوب می‌شود و در آن می‌توان تلفیق معماری اصیل و سنتی ایران و اروپایی را مشاهده کرد. در مجموع ۱۸ کاخ و عمارت کوچک و بزرگ در مجموعه سعدآباد وجود دارند که امروزه هر یک از آن‌ها دارای کاربری‌های مختلفی مانند موزه و محل اداری یا نهاد ریاست‌جمهوری هستند. مهم‌ترین کاخ‌های این مجموعه عبارت اند از:
- کاخ سفید: کاخ موزه ملت یا کاخ سفید، ییلاق تابستانی محمدرضا شاه پهلوی بوده و یکی از زیباترین کاخ‌های سلطنتی تهران محسوب می‌شود. آثار موجود در این کاخ شامل لوسترها و چلچراغ‌های اروپایی، فرشهای نفیس ایرانی، سفالینه‌های تاریخی، کریستال‌های با ارزش، میز تحریر متعلق به ماری آنتوانت ملکه پیشین فرانسه، پرده‌های بزرگ و رنگ روغن اثر استاد حسین بهزاد و شاگردان وی هستند.
- کاخ موزه سبز: کاخ موزه سبز یا کاخ شهوند که امروزه به موزه هنر ملل تغییر کاربری داده ییلاق تابستانی رضاشاه پهلوی بوده است. از آثار این موزه جذاب می‌توان به ظروف چینی نفیس، ظروف نقره و سرامیک ایتالیایی، سرویس مبلمان غذاخوری لوکس، میز کار فرانسوی، پرده نقره‌فام با چوب پرده منبت‌کاری شده، قالی ۷۰ متری مشهد، مبلمان مربوط به دوره لویی شانزدهم فرانسه، مبل کوبلن‌دوز مربوط به دوره قاجار و دو میز کنسول مربوط به زمان ناپلئون بناپارت اشاره کرد.
- کاخ اشرف: کاخ اشرف در گذشته محل اقامت اشرف پهلوی بوده و در حال حاضر به موزه ظروف سلطنتی اختصاص پیدا کرده است.
- کاخ فرح پهلوی: این کاخ امروزه با نام موزه نگارستان شناخته می‌شود و محل برگزاری انواع نمایشگاه‌های نقاشی و لباس است.
- کاخ ملکه عصمت دولتشاهی: این کاخ محل اقامت همسر چهارم رضاشاه پهلوی بوده و امروزه به عنوان موزه استاد فرشچیان محل نمایش آثار نقاشی ایشان است.
- کاخ شمس: این کاخ در گذشته محل اقامت شمس پهلوی بوده و امروزه به عنوان موزه پوشاک سلطنتی میزبان گردشگران است.
- کاخ اسود: کاخ اسود در دوره پهلوی دوم محل استقرار وزیر درباره بوده و امروزه به موزه هنرهای زیبا تغییر کاربری داده است.
- کاخ شهرام: این کاخ در زمان رضاخان محل زندگی همسر دوم ایشان، تاج‌الملوک بوده و سپس پسر اشرف پهلوی، شهرام در این کاخ اقامت داشته است. در حال حاضر کاخ شهرام به عنوان موزه نظامی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
- کاخ فرحناز و علیرضا: این کاخ محل زندگی فرحناز و علیرضا فرزندان محمدرضا شاه و فرح دیبا بوده و امروزه به موزه خط و کتابت میرعماد تغییر کاربری داده است.
- کاخ ملکه توران امیرسلیمانی: این کاخ در گذشته محل زندگی همسر چهارم رضاشاه پهلوی بوده و امروزه به موزه چهره‌های ماندگار تبدیل شده است.
- کاخ کرباس: کاخ کرباس محل استقرار رضا پهلوی، ولیعهد محمدرضا شاه بوده و امروزه به عنوان موزه مینیاتور استاد بهزاد مورداستفاده قرار می‌گیرد.
- کاخ لیلا پهلوی: این کاخ محل زندگی لیلا، فرزند محمدرضا شاه و فرح دیبا بوده و امروزه به موزه مینیاتور استاد آبکار تغییر کاربری داده است.
- کاخ غلامرضا پهلوی: این کاخ محل استقرار غلامرضا پهلوی برادر محمدرضا شاه پهلوی بوده و امروزه به موزه سلاح‌های درباری تبدیل شده است.
- کاخ ملکه مادر: این کاخ در گذشته محل اقامت تاج‌الملوک، مادر رضاخان بوده و امروزه با نام ساختمان جمهوری در اختیار نهاد ریاست‌جمهوری قرار دارد.
- کاخ جدید رضا پهلوی: این کاخ قبلاً موزه دفینه بود؛ اما در حال حاضر در اختیار نهاد ریاست‌جمهوری قرار دارد.
- کاخ اختصاصی سعدآباد: این کاخ در گذشته به عنوان موزه تاریخ طبیعی مورداستفاده قرار می‌گرفت؛ اما در حال حاضر به عنوان محل اداری در اختیار نهاد ریاست‌جمهوری قرار گرفته است.
- کاخ بهمن: کاخ بهمن در گذشته محل اقامت بهمن پهلوی، برادرزاده محمدرضا شاه بود و در حال حاضر به ساختمان مدیریت مجموعه سعدآباد تغییر کاربری داده است.
- کاخ احمد شاهی: بازدید از این کاخ در حال حاضر به دلیل مرمت و بازسازی امکان‌پذیر نیست.
از دیگر بخش‌های مهم کاخ سعدآباد می‌توان به موزه برادران امیدوار که در گذشته محل کالسکه خانه قاجار بوده، موزه اتومبیل‌های سلطنتی، موزه آشپزخانه سلطنتی، موزه آلبوم‌های سلطنتی که در گذشته ساختمان گارد شاهنشاهی بوده و موزه آب که در گذشته محل استقرار رئیس تشریفات دربار بوده، اشاره کرد.
آدرس کاخ سعدآباد: خیابان ولیعصر، خیابان شهید فلاحی (زعفرانیه)، انتهای خیابان شهید کمال طاهری
تلفن: ۹-۲۲۷۵۲۰۳۱ ۰۲۱
ساعت بازدید: بهار و تابستان از ساعت ۹ تا ۱۹، پاییز و زمستان از ساعت ۹ تا ۱۷
کاخ گلستان از زیباترین کاخ‌های سلطنتی تهران است که در بافت قدیم این شهر قرار دارد. بنای اولیه این کاخ در دوران صفوی ساخته شد و در دوره‌های بعد گسترش پیدا کرد. بر اساس شواهد موجود این کاخ در دوران شاه‌عباس صفوی ساخته شده است. جالب است بدانید بعد از دوران صفویه، کریم‌خان زند هم مدتی در این کاخ اقامت داشت و سعی کرد بخش‌هایی را به این مجموعه اضافه کند. اما بیشترین بناها و بخش‌ها در دوران قاجار به کاخ گلستان افزوده شدند. در حال حاضر قدیمی‌ترین بخش‌های کاخ گلستان شامل ایوان تخت مرمر و خلوت کریم‌خانی مربوط به دوره کریم‌خان زند هستند.
کاخ گلستان با مساحت ۴.۵ هکتار تنها کاخ تهران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. یکی از نکات جالب درباره این کاخ وجود نشانه‌های معماری اروپایی در آن است. پس از آن که ناصرالدین شاه قاجار سفرهایی را به کشورهایی اروپایی انجام داد تحت تاثیر معماری آن‌ها قرار گرفت و دستور داد بناهای منحصربه‌فردی با معماری ایرانی و اروپایی در بخش‌های مختلف کاخ گلستان ساخته شوند. از مهم‌ترین بناها و بخش‌های موجود در کاخ گلستان می‌توان به محوطه کاخ، عمارت بادگیر، خلوت کریم‌خانی، تالار الماس، کاخ ابیض، موزه عکس‌خانه، کتابخانه نسخ خطی، مرکز اسناد تصویری، کتابخانه چاپی، کاخ اصلی، کاخ شمس‌العماره و دارالعماره اشاره کرد.
- کاخ اصلی شامل تالار سلام، تالار آینه و تالار عاج: در بین این تالارها، تالار سلام جزو زیباترین تالارهای کاخ گلستان است. این بخش با تزیینات بسیار تماشایی آراسته شده و در گذشته محل استقبال از مهمانان خارجی بوده است.
- کاخ شمس‌العماره: این کاخ یکی دیگر از زیباترین کاخ‌های سلطنتی تهران است که در زمان ساخت، از همه بناهای دیگر مرتفع‌تر بود و به همین علت به نام شمس‌العماره معروف شد. این کاخ زیبا با الهام از عمارت عالی‌قاپو ساخته شده و بارزترین ویژگی آن استفاده از تزیینات معماری اروپایی است.
- دارالعماره: این بخش به علت داشتن تخت مرمر از زیباترین و قدیمی‌ترین بخش‌های کاخ گلستان است. دارالعماره به دستور کریم‌خان زند ساخته شده است.
آدرس ورودی اول کاخ گلستان: خیابان پانزده خرداد، ضلع شمالی میدان ارگ
آدرس ورودی دوم کاخ گلستان: خیابان ناصرخسرو، رو‌به‌روی کوچه مروی، ورودی باب عالی (نمایش روی نقشه)
تلفن: ۳۳۹۵۶۶۶۲ ۰۲۱
ساعت بازدید: بهار و تابستان از ساعت ۹:۳۰ تا ۱۸:۳۰، پاییز و زمستان از ساعت ۹ تا ۱۸:۳۰
کاخ نیاوران با معماری تلفیقی ایرانی و اروپایی خود یکی دیگر از زیباترین کاخ‌های سلطنتی تهران محسوب می‌شود. این کاخ با مساحتی نزدیک به ۱۱ هکتار در منطقه شمیرانات و نزدیک به کوه‌های البرز قرار دارد. در دوره قاجار، فتحعلی شاه قاجار این کاخ را در زمینی پر از نی ساخت و نی‌زار را تبدیل به باغی پر از گل و گیاه کرد. دلیل نام‌گذاری نیاوران هم اشاره به همان زمین نی‌زار دارد. در این دوره کاخ نیاوران به عنوان باغ و ییلاق تابستانی مورداستفاده قرار می‌گرفت.
این کاخ در دوره رضاشاه تغییر چندان نکرد؛ اما در سال ۱۳۳۷، محمدرضا شاه دستور داد کاخ فتحعلی شاه قاجار تخریب شده و کاخ نیاوران امروزی به جای آن ساخته شود. پس از تکمیل این بنا، محمدرضا شاه پهلوی همراه با خانواده‌ی خود در این کاخ سکونت داشتند. این کاخ با مساحت ۹.۰۰۰ مترمربع به صورت ۲.۵ طبقه ساخته شده و دارای سقف متحرک از جنس آلومینیوم است.
کاخ نیاوران پس از انقلاب اسلامی در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود و در سال ۱۳۶۵ به کاخ موزه تغییر کاربری داد. از ارزشمندترین آثار موجود در این کاخ می‌توان به پرده‌های مجلل، مبلمان ساخت فرانسه و آلمان، ظروف چینی غذاخوری مربوط به سده ۱۹ فرانسه، سفالینه‌های باستان‌شناسی مارلیک و املش، فرشهای دستباف هنرمندان کرمان و اصفهان و حجاری‌های باستانی از مجسمه بودا اشاره کرد.
در حال حاضر کاخ نیاوران شامل بخش‌های مختلفی مانند کاخ اختصاصی، تالار آبی، موزه کتابخانه اختصاصی، کوشک احمدشاهی، کاخ صاحبقرانیه، موزه خودروهای اختصاصی، موزه حوضخانه، موزه جهان‌نما و باغ موزه کتیبه‌هاست.
آدرس کاخ نیاوران: میدان شهید باهنر (نیاوران)، ضلع شمال شرقی میدان
تلفن: ۲۲۲۸۲۰۱۲ ۰۲۱
ساعت بازدید: بهار و تابستان از ساعت ۹ تا ۱۹، پاییز و زمستان از ساعت ۸ تا ۱۷
عمارت مسعودیه، از متفاوت‌ترین کاخ‌های سلطنتی تهران است که با الهام از معماری اروپایی ساخته شده است. این عمارت زیبا در پشت میدان بهارستان قرار دارد و به دستور مسعود میرزا ملقب به ظل‌السلطان (فرزند ارشد ناصرالدین شاه) در زمینی به مساحت ۴.۰۰۰ مترمربع ساخته شده است.
عمارت مسعودیه در دوره محمدعلی شاه به عنوان یکی از پایگاه‌های مشروطه‌خواهان مورداستفاده قرار می‌گرفت که در نتیجه به رگبار بسته شد. در دوره پهلوی این عمارت به مقر وزارت فرهنگ و معارف، اوقاف و صنایع مستظرفه تبدیل شد و سپس به وزارت آموزش و پرورش و دانشکده افسری تغییر کاربری داد. از مهم‌ترین بخش‌های این عمارت تاریخی می‌توان به حوض خانه، سفره‌خانه، دیوان‌خانه، حیاط و عمارت مشیری، عمارت و حیاط سید جوادی و عمارت سردر کالسکه رو اشاره کرد. این خانه در حال حاضر به عنوان گالری، کافه، تماشاخانه و عکاس‌خانه مورداستفاده قرار می‌گیرد.
آدرس عمارت مسعودیه: میدان بهارستان، ضلع جنوب غربی، خیابان اکباتان
ساعت بازدید: همه‌روزه از ساعت ۹ تا ۱۶ (به غیر از روزهای تعطیل)
عمارت کلاه فرنگی عشرت آباد، یکی از کاخ‌های ییلاقی ناصرالدین شاه قاجار است که در سال ۱۸۷۴ هجری شمسی به دستور او ساخته شده است. در آن دوره این کاخ بیشتر به عنوان محلی برای تفریحات شاه و برگزاری مراسم عروسی مورداستفاده قرار می‌گرفت. در دوره پهلوی کاخ عشرت آباد به مقر نهادهای نظامی تبدیل شد و مدتی بعد به شهربانی تهران و پادگان شهربانی تغییر کاربری داد. این کاخ در زمان انقلاب آسیب‌های فراوانی دید و هنوز هم آثار تیر و گلوله را می‌توان در بخش‌های مختلف آن مشاهده کرد. در سال ۱۳۹۲ این بنا مورد بازسازی قرار گرفت و در حال حاضر فقط کاخ اصلی تخریب نشده است. این بنا امروزه به یک پادگان نظامی تبدیل شده و امکان بازدید از آن وجود ندارد.
آدرس عمارت کلاه فرنگی عشرت آباد: میدان عشرت آباد (میدان سپاه)، پادگان عشرت آباد (پادگان ولیعصر)
قصر یاقوت، از بهترین کاخ های سلطنتی تهران است که در منطقه سرخه حصار و در محوطه بیمارستانی لواسانی قرار دارد. این کاخ زیبا در سال ۱۲۶۲ ساخته شده و در پاییز و زمستان به عنوان شکارگاه سلطنتی و تفرجگاه مورداستفاده قرار می‌گرفت. در گذشته در این مجموعه بناهایی مانند گرمابه، کاروان‌سرا و سربازخانه وجود داشت که در حال حاضر تنها قصر اصلی با نام قصر یاقوت از آن باقی‌مانده است. این عمارت در سال ۱۳۵۵ به بیمارستان عمومی تغییر کاربری داد. این بنا امروزه امکان بازدید دارد؛ اما برای دیدن آن باید از قبل با روابط‌عمومی بیمارستان هماهنگ کنید.
آدرس قصر یاقوت: اتوبان یاسینی شرق، بعد از پارک ملی سرخه‌حصار، بیمارستان شهید دکتر محمدباقر لواسانی
باغ نگارستان، از بزرگترین باغ‌های قاجاری و یکی دیگر از زیباترین کاخ های سلطنتی تهران است که در بین سال‌های ۱۱۸۵ تا ۱۱۹۱ به دستور فتحعلی‌شاه قاجار ساخته شده است. مساحت این باغ در گذشته ۴۳.۲۰۰ مترمربع بود؛ اما امروزه فقط ۱۱.۴۶۹ متر شامل ساختمان‌های دانشسرای عالی، از آن باقی‌مانده است. همچنین حوضخانه این بنا با قدمت دوران قاجار در حال حاضر به عنوان موزه هنرهای ملی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
آدرس باغ نگارستان: میدان بهارستان، خیابان دانشسرا، خیابان شریعتمدار رفیع
ساعت بازدید: بهار و تابستان از ساعت ۱۰ تا ۱۸، پاییز و زمستان از ساعت ۹ تا ۲۱
کاخ بهارستان، یک عمارت زیبا با قدمت دوران قاجار و یکی دیگر از زیباترین کاخ های سلطنتی تهران است که از بخش‌های مختلفی مانند کتابخانه، موزه و عمارت تشکیل می‌شود. سبک معماری این سازه ۵۰.۰۰۰ مترمربعی تلفیقی از معماری نئوکلاسیک اروپایی، معماری دوره قاجار و معماری باستان‌گرای رضاشاهی است. تمام بخش‌های این کاخ زیبا توسط بهترین معماران آن دوره ساخته شده‌اند. کاربری کاخ بهارستان امروزه به کتابخانه، موزه و مقر مجلس شورای اسلامی اختصاص‌یافته است و برای بازدید از آن باید با شماره موزه مجلس ۰۲۱۳۱۱۳۰۹۱۱ تماس بگیرید و از شرایط و ساعات بازید مطلع شوید.
آدرس کاخ بهارستان: خیابان مصطفی خمینی، ضلع شرقی میدان بهارستان
کاخ مرمر، یکی از جذاب‌ترین کاخ های سلطنتی تهران است که امروزه کاربری موزه دارد. زمین و باغ این کاخ در گذشته متعلق شاهزادگان قاجاری و خاندان فرمانفرمائیان بود. در بین سال‌های ۱۳۰۴ تا ۱۳۱۶ شمسی بنایی توسط لئون تادوسیان در این باغ ساخته شد که به عنوان محل اقامت زمستانی پهلوی اول و دفتر کار او مورداستفاده قرار گرفت. در زمان پهلوی دوم کاخ مرمر محلی برای دیدارهای شاه و مدتی محل زندگی او بود. در سال ۱۳۵۵ این کاخ به موزه تبدیل شد و در سال ۱۳۵۷ کاخ مرمر در اختیار ارگان‌های مختلف قرار گرفت. در نهایت در سال ۱۳۹۸ شمسی این مجموعه مجدداً به موزه تغییر کاربری داد.
آدرس کاخ مرمر: خیابان ولیعصر، ضلع شمال غربی تقاطع خیابان امام خمینی
ساعت بازدید: همه‌روزه به غیر از جمعه‌ها و تعطیلات رسمی از ساعت ۹ تا ۱۲ و از ساعت ۱۳ تا ۱۶
از دیگر کاخ‌های سلطنتی تهران می‌توان به کاخ دادگستری با قدمت دوران پهلوی، عمارت باغ فردوس با قدمت دوران قاجار و کاخ حسین خداد با قدمت دوران پهلوی و کاربری موزه زمان اشاره کرد. بازدید از این کاخ‌ها برای عموم آزاد است.
در این مقاله ۹ مورد از زیباترین کاخ های سلطنتی تهران را معرفی کردیم. همانطور که گفته شد این کاخ‌ها بیشتر مربوط به دوره قاجار و پهلوی هستند و از جاذبه‌های دیدنی کلانشهر تهران محسوب می‌شوند. به خصوص کاخ‌های سعدآباد و گلستان با عمارت‌ها و باغ‌های متعدد و تزئینات چشم‌نواز خود شگفتی‌های زیادی را در خود پنهان کرده‌اند. اگر هنوز از این کاخ‌های زیبا بازدید نکرده‌اید حتما در اولین فرصت سری به آن‌ها بزنید.
مطالب مرتبط :