زریوار، دریاچه‌ای فیروزه‌ای رنگ در نزدیکی شهر مریوان در استان کردستان است. این دریاچه یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های آب شیرین ایران و حتی دنیاست. دریاچه زریوار در سال ۸۹ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت. طبیعت کشور عزیزمان، ایران سرشار از مناطق دیدنی و باشکوه است. در این مقاله با الی گشت همراه باشید تا با هم درباره یکی از این مناطق باشکوه یعنی زریوار، نگین فیروزه‌ای کردستان بیشتر بدانیم.
دریاچه زریوار یا تالاب آب شیرین زریبار
دریاچه زریوار یا تالاب آب شیرین زریبار در فاصله‌ی سه کیلومتری غرب شهرستان مریوان در استان کردستان واقع شده. منطقه‌ای که بقایایی از تمدن ماد، اشکانی و ساسانی را در خود جای داده است. دریاچه زریوار یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان کردستان بوده و با نام نگین فیروزه کردستان هم شناخته می‌شود.
شاید بخواهید بدانید زریوار یا زریبار به چه معنی است؟ کلمه‌ی زری یا زریا به معنی دریاست که به همراه پسوند وار یا بار معنای دریاچه می‌دهد. گرچه به باور عده‌ای نام اصلی دریاچه زریوار، «زیراوبار» به معنی آب کف کنار بوده. چرا که آب دریاچه زریوار از چشمه‌های کف آن تأمین می‌شود. منبع دیگر تأمین آب این دریاچه‌ی زیبا بارش برف و باران است.
دریاچه زریوار با جنگل‌های بلوط و کوه‌های بلند کردستان احاطه شده و منظره‌ای بسیار دیدنی دارد. این تالاب طبیعی مساحتی حدود ۹۰۰ هکتار، طول ۵.۴ کیلومتر، عرض دو کیلومتر و عمقی بین دو تا پنج‌متر دارد. دریاچه زریوار سرچشمه رود مریوان یا تازه آباد هم هست. این رود از شهر مریوان رد می‌شود و به رود سیروان می‌رسد.
اهمیت دریاچه زریوار
شاید بخواهید بدانید اهمیت دریاچه زریوار چیست؟ این دریاچه‌ی بزرگ به دلیل وجود منابع طبیعی کافی و آب و هوای مساعد، زیستگاه گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری است. همچنین از نظر کشاورزی منطقه هم منبعی بسیار مهم و ارزشمند به شمار می‌رود. همان‌طور که گفتیم این دریاچه از نظر گردشگری و جذب توریست هم اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. این تالاب بزرگ حتی از منظر تاریخی هم جایگاه ویژه‌ای دارد. مطالعات علمی ثابت کرده که این دریاچه در شرایط سرد آب و هوایی در حدود ۲۰ هزار سال قبل از میلاد مسیح به وجود آمده! گفتنی است دریاچه زریوار هفتمین تالاب ثبت شده ایران پس از پیروزی انقلاب در کنوانسیون بین‌المللی رامسر محسوب می‌شود.
جالب است بدانید که تالاب زریبار تحت حفاظت کامل محیط زیست بوده و یکی از پناهگاه‌های حیات وحش کشورمان محسوب می‌شود. منطقه دریاچه زریوار از نظر اکوسیستم آبی و زیست بوم بسیار خاص و نادر بوده و به همین دلیل است که جانواران و گیاهان خاصی را هم در خود جای داده. در ادامه به معرفی برخی گونه‌های جانوری و گیاهی دریاچه زریوار و اطراف آن می‌پردازیم.
پرندگان کم یاب!
گفتیم که منطقه دریاچه زریوار جانوارن و حیوانات متفاوت و نادری را در خود جا داده است. پرندگان آبزی و غیر آبزی و کنار آبزی هم از این قاعده مستثنا نیستند. به دلیل آب و هوای مساعد در زیست بوم این دریاچه انواع مختلف پرنده‌های بومی و مهاجر زندگی می‌کنند. تخمین زده می‌شود که ۳۱ گونه پرنده بومی و مهاجر در حال حاضر در این تالاب و اطرافش زیست می‌کنند. پرندگانی همچون لک‌لک، اردک سر حنایی، حواصیل خاکستری، پرستوی دریایی گونه سفید، چنگر و اردک بلوطی. گونه‌های بسیار کمیاب دیگری مانند سسک شکیل و کوکوی خالدار هم در این ناحیه زندگی می‌کنند. هر ساله عکاسان زیادی برای عکاسی از این پرندگان کم یاب به این تالاب می‌روند.
آبزیان و ماهی ها
دریاچه زریوار یکی از منابع غنی انواع آبزیان و ماهی‌ها در منطقه است. گونه‌های بومی و غیر بومی مختلفی از ماهی‌ها در این تالاب بزرگ زندگی می‌کنند. گونه‌هایی همچون عروس ماهی، سیاه ماهی خالدار، سیاه ماهی معمولی، ماهی گامبوزیا، ماهی آمور سفید، کپور آیینه‌ای، کپور معمولی، کپور سرگنده، فیتوفاک و بسیاری دیگر. همچنین گفتنی است تابه‌حال در این دریاچه گونه‌های بسیار کمیاب دیگری مانند ۱۷ نوع زئوپلانکتون، ۵ گونه فیتوپلانکتون و یک گونه مارماهی شناسایی شده.
پستانداران و خزندگان
علاوه بر پرندگان و آبزیان، دریاچه زریوار و مناطق اطرافش زیستگاه گونه‌های مختلف پستانداران و خزندگان هم هست. از جمله پستانداران خاصی که در این ناحیه زندگی می‌کنند می‌توان به شنگ (سگ آبی)، خرگوش، خرس قهوه‌ای، گراز، روباه و خوک وحشی اشاره کرد. از میان خزندگان این دریاچه هم می‌توان به مار قیطانی، مار پلنگی، قمچه مار، مار آتشی و مار چلیپر اشاره کرد که همگی غیر سمی هستند. گرزه مار و افعی کردستانی هم که از دسته مارهای سمی هستند، در این منطقه زیست می‌کنند. سوسمارها و انواعی از لاسرتاها، آگاماها و گکوها هم از دیگر خزندگان دریاچه زریوار هستند.
پوشش گیاهی شگفت انگیز
شگفتی‌های دریاچه زریوار و اکوسیستم خاص آن تمام شدنی نیست. این منطقه علاوه بر گونه‌های جانوری نادر و خاص، گونه‌های گیاهی کم‌یابی هم در خود جا داده. در جنگل‌های اطراف دریاچه علاوه بر درختان بلوط، درختان گلابی وحشی، بادام و زالزالک هم یافت می‌شود. اما شاید بخواهید بدانید پوشش گیاهی خود تالاب چیست؟ گونه‌هایی همچون سریوفیلیوم و سراتوفیلیوم که گیاهانی شناور هستند از این جمله به حساب می‌روند. همچنین گونه‌هایی از گیاهان خاردار، نی، هزار نی، نیلوفر آبی، بزواش، علف هفت‌بند، پیچک، لویی، بارهنگ آبی، نعنا و جگن از جمله پوشش گیاهی دریاچه زریوار هستند.
داستان های اسرارآمیز دریاچه زریوار!
معمولاً مکان‌هایی که هم پیشینه تاریخی دارند و هم از نظر جاذبه‌های طبیعی غنی هستند، افسانه‌هایی هم دارند. با الی گشت همراه باشید تا درباره داستان‌های اسرارآمیز دریاچه زریوار بیشتر بدانیم.
درویش و حاکم ظالم
یکی از قصه‌هایی که مردم محلی برای این تالاب آب شیرین نقل می‌کنند ماجرای درویش و حاکم ظالم است. طبق این روایت، قبلاً به جای دریاچه زریوار شهری وجود داشته با حاکمی بسیار ظالم. درویشی با همسرش سوار بر الاغ از این شهر رد می‌شده که مأمورین حاکم دستگیرش می‌کنند. افراد حاکم، درویش و الاغ و زن حامله‌اش را بسیار می‌آزارند. درویش برای دادخواهی نزد حاکم می‌رود. اما حاکم دستور می‌دهد او را بیرون کنند.
پس از آن درویش بالای کوهی در آن حوالی می‌رود و حاکم و آن قوم ستمگر را نفرین می‌کند. او از خدا می‌خواهد که شهر را با آب یکسان کند تا اهالی آن به سزای عملشان برسند. خدا هم کم نمی‌گذارد و دعای درویش را اجابت می‌کند. شهر را آب می‌گیرد و دریاچه زریوار به جای آن پدید می‌آید. به همین خاطر به دریاچه زریوار دریاچه دادخواه هم گفته می‌شود. چرا که به دلیل دادخواهی خلق شده.
طبق افسانه‌ها مزار درویش در پای کوه قرار دارد. به این ترتیب روح او همچنان نظاره‌گر دریاچه زریوار است.
گنج دریاچه زریوار!
یکی دیگر از داستان‌های جالب توجهی که درباره تالاب زریبار بر سر زبان‌هاست، گنج دریاچه زریوار است. بر طبق بعضی از افسانه‌های محلی گنجی سال‌ها پیش در زیر دریاچه مخفی شده. کسی نمی‌داند ماهیت آن گنج چیست. اما بعضی بر این باورند که این دریاچه از آن محافظت می‌کند. تابه‌حال هم هیچ‌کس موفق به پیدا کردن گنج نشده! عده‌ای معتقدند علت نام‌گذاری دریاچه هم وجود همین گنج است. کلمه زر در نام این دریاچه می‌تواند اشاره به گنج طلا داشته باشد.
بازدید از دریاچه زریوار
شاید با خواندن شگفتی‌های این منطقه از استان زیبای کردستان شما هم ترغیب به بازدید از دریاچه زریوار شده باشید. همان‌طور که گفتیم این دریاچه یکی از قطب‌های مهم گردشگری استان کردستان است. هر ساله تعداد زیادی از گردشگران ایرانی و خارجی از این تالاب باشکوه دیدن می‌کنند.
شاید بخواهید بدانید چه زمان‌هایی از سال برای بازدید از دریاچه مناسب‌تر است؟ به دلیل آب و هوای سرد دریاچه زریوار در زمستان، به شما پیشنهاد می‌کنیم در فصل بهار و تابستان از این منطقه دیدن کنید. در این فصول هوای تالاب معتدل است و چشم‌انداز فوق‌العاده‌ای دارد. گرچه در زمستان هم با دریاچه یخ‌زده و نمای بی‌نظیری مواجه می‌شوید و اگر مشکلی با سرما ندارید بازدید از دریاچه را در این فصل هم پیشنهاد می‌کنیم.
برای بازدید از دریاچه زریوار پس از سفر به کردستان می‌توانید از یکی از جاده‌های مریوان به پاوه، مریوان به سنندج، مریوان به بانه، مریوان به کامیاران یا مریوان به سقز استفاده کنید.
امکانات تفریحی
تفریحات آبی همچون ماهیگیری و قایق سواری و اسکی روی آب از امکانات تفریحی اصلی دریاچه زریوار هستند. از اول شهریور تا پایان اسفند امکان ماهیگیری در تالاب وجود دارد. غیر از این بازه زمانی، ماهیگیری ممنوع بوده و ممکن نیست. همچنین در فصل زمستان می‌توانید بر دریاچه یخ‌زده اسکی و اسکیت کنید. جالب است بدانید که در محوطه دریاچه زریوار سایت پرواز موجود است. با این امکان می‌توانید بر بالای دریاچه با پاراگلایدر پرواز کنید و چشم‌اندازی استثنایی داشته باشید.
اگر عاشق دیدن پرنده‌ها و عکاسی از آنها هستید بازدید و عکاسی از پرندگان مختلف در دریاچه زریوار را از دست ندهید! همچنین اگر عاشق خوردن ماهی کباب هستید پیشنهاد می‌کنیم حتماً به رستوران‌های دریاچه زریوار بروید که ماهی کبابی‌هایشان در هیچ کجای دنیا پیدا نمی‌شود! همچنین هتل‌ها و اقامتگاه‌های مختلفی در این ناحیه وجود دارد که می‌توانید برای اسکان از آنها استفاده کنید. روستاهای حوالی دریاچه زریوار همچون ینگیجه، برده‌رشه، کانی‌سپیکه، پیرصفا و دره‌تفتی هم بسیار زیبا و دیدنی هستند.
جمع بندی
دریاچه زریوار به نگین فیروزه ای کردستان معروف است و یکی از مهم‌ترین قطب‌های گردشگری منطقه است. تالاب آب شیرین زریبار یکی از بزرگ‌ترین تالاب‌های آب شیرین کشور و حتی دنیاست. این دریاچه در نزدیکی شهر مریوان واقع شده و قدمت بسیاری دارد. دریاچه زریوار در فهرست میراث طبیعی ایران قرار دارد و تحت حفاظت محیط زیست است. تالاب زریبار به عنوان یکی از پناهگاه‌های حیات وحش شناخته می‌شود و گونه‌های متعدد گیاهی و جانوری را در خود جا داده. هر ساله تعداد زیادی از گردشگران از این نگین فیروزه‌ای دیدن می‌کنند. از امکانات تفریحی دریاچه زریوار می‌توان به ماهیگیری، قایق‌سواری، اسکی و پاراگلایدر سواری اشاره کرد. اگر شما هم عاشق طبیعت هستید تجربه شگفت‌انگیز بازدید از دریاچه زریوار را از دست ندهید!
مقالات مرتبط
دریاچه های ایران مقصدی رویایی برای سفر در فصل بهار