در تقویم میلادی روز دهم دسامبر که در سال ۱۳۹۹ شمسی با روز بیستم آذر ماه مصادف شده است را روز جهانی حقوق بشر می نامند. حقوق بشر تنها یک اصطلاح ساده در عرصه جهانی نیست، بلکه با ایجاد تغییرات اساسی در ساختار حقوقی جهان همراه بوده است. شما نیز به عنوان یک شهروند ایرانی قطعا بارها اصطلاح حقوق بشر را شنیده اید، اما شاید ندانید که در این اصطلاح دو واژه ای، دنیایی از مباحثات سیاسی و حقوقی نهفته است.
بسیاری از مقالات تنظیم شده در این خصوص به زبان ثقیل حقوقی و با معنای تحت الفظی مقالات لاتین در این زمینه، ارائه شده اند و درک آن ها برای عموم جامعه کار راحتی نیست؛ به همین علت تصمیم گرفته ایم در این مقاله شما را با جزییات روز جهانی حقوق بشر با یک سبک ساده و شیوا آشنا کنیم. پیشنهاد می دهیم با مطالعه این مقاله ما را همراهی کنید.
شکل گیری روز جهانی حقوق بشر
شکل گیری این روز مهم در تاریخ میلادی به بعد از جنگ جهانی دوم باز می گردد؛ زمانی که بسیاری از کشورهای جهان و بخصوص کشورهای درگیر در جنگ از خسارت های ناشی از دو جنگ جهانی به ستوه آمده بودند و سعی داشتند شیوه ای را برای پیشگیری از وقوع چنین جنگ هایی در پیش گیرند. در فرانسه گرد هم آمده و اعلامیه حقوق بشر را امضا کردند. امضای این اعلامیه که در یک متن کوتاه بخش کثیری از مسائل جامعه جهانی را در برگرفته بود نقطه عطفی در حقوق بین الملل به شمار می رود.
بنابراین می توان این روز را حاصل جنگ جهانی دوم دانست. تاریخ امضای این اعلامیه در مجمع عمومی سازمان ملل که در آن زمان در پاریس بود به سال ۱۹۴۸ باز می گردد. این روز توسط یونکسو به عنوان یکی از فعال ترین سازمان های بین المللی نام گذاری شد و در تقویم میلادی با عنوان HUMAN RIGHTS DAY درج شده است.
این اعلامیه طی یک مقدمه کوتاه و سی ماده متوالی تمامی حقوق انسان ها از حیث زندگی جمعی، خصوصی، اجتماعی، مذهبی و سیاسی را مورد توجه قرار داده است. از ابتدایی ترین حقوق انسان ها تا متعالی ترین آن ها در این اعلامیه کوتاه حمایت شده است. تمامی نقد و انتقاداتی که نسبت به اعلامیه حقوق بشر صورت گرفته است هرگز نتوانسته اند ذره ای به اعتبار و ارزش ماهوی آن خدشه وارد کنند.
آزادی اولین حقی است که در این اعلامیه مورد حمایت قرار می گیرد و از آن به عنوان حقی نام برده می شود که هیچ کس توانایی خدشه به آن را نخواهد داشت. تمامی امتیازات مربوط به موقعیت های اجتماعی، نژادی، زادگاه، زبان، دین و مذهب و … لغو شده و هیچ شخصی نمی تواند با استناد به آن ها در صدد دریافت حقوقی بالاتر از دیگران باشد.
بردگی و برده داری ملغی شده و از شکنجه به عنوان یک رفتار وحشیانه نام برده می شود. امنیت یک حقوق اساسی در تمامی کشورها و برای تمامی شهروندان است و باید بدون توجه به دین و مذهب یا سایر مسائل نژادی تامین گردد.
حق اشخاص نسبت به دریافت احترام، برابر بودن با یکدیگر در برابر قانون، حق نقل مکان کردن، مطرح نمودن درخواست های قضایی در دادگاه ها، حق رای در انتخابات، حق استراحت و ایام فراغت در کار،حق کسب هنر و مهارت، حق زندگی و رفاه برای کودکانی که حاصل ازدواج قانونی نیستند، حق پیشرفت و … در این اعلامیه مورد توجه قرار گرفته است. همانگونه که مشاهده می کنید این اعلامیه تمامی زوایای زندگی بشر برای یک حیات امن و مطمئن را مورد توجه قرار می دهد.
دولتمردانی که مبادرت به تهیه پیش نویس اعلامیه حقوق بشر کردند سعی نمودند تضمین کافی در این زمینه برای تعهد سایر دولت ها را فراهم کنند. علاوه بر مجازات هایی که برای عدم اجرای این قانون در نظر گرفته شد ماده سی ام این اعلامیه یک تضمین معنوی را برای کشورهایی که اعلامیه را امضا نموده اند ایجاد کرد. در ماده سی ام اعلامیه حقوق بشر آمده است که :
- هیچ کدام از مقررات اعلامیه حقوق بشر را نمی توان به نحوی تفسیر کرد که برای دولتی یا گروهی یا فردی متضمن حقی شود که بنا بر آن، بتواند به فعالیتی دست زند یا کاری انجام دهد که هدف آن از بین بردن حقی از حقوق و آزادی های مذکور در این اعلامیه باشد.
امضای اعلامیه جهانی حقوق بشر
امضای این اعلامیه توسط کشورهای جامعه جهانی صورت گرفت. هر چند برخی از کشورها در دوره های مختلف برخی از قوانین این اعلامیه را نقض کردند باز هم قوانین موجود به آن ها اجازه سرکشی مشهود از مفاد اعلامیه را نمی داد.
قوانین موجود در اعلامیه باعث گردید بسیاری از مناطق جهان که قصد خودمختاری داشتند یا تحت سلطه استعمارگران بودند به کشورهایی مستقل و آزاد تبدیل شوند. تعداد کشورهای جهان پس از امضای اعلامیه جهانی حقوق بشر افزایش یافت و رویه حقوقی مطلوبی در سراسر جهان حکم فرما شد.
هیچ کدام از حقوق دانان تاریخ انکار نمی کنند که برخی از ابرقدرت ها و برخی از کشورهای متعصب در حوزه نژاد، دین و مذهب بارها حقوق موجود در این اعلامیه را نقض کرده اند، با این حال صلح و ثباتی که پس از تدوین اعلامیه در سراسر جهان حکم فرما شده بود را نیز نمی توان انکار نمود.
روز جهانی حقوق بشر در تمامی کشورها مورد توجه است. در برخی از کشورهایی که در دو جنگ جهانی اول آسیب ها و خسارت های بسیار زیادی را متحمل شده اند توجه به دهم دسامبر اهمیت بیشتری دارد.
ایران در زمره کشورهایی قرار دارد که همواره تاکید می کند کمیته تدوین اعلامیه حقوق بشر بدون حضور مسلمانان شکل گرفته است و حقوق اسلامی به صورت مشهود در این اعلامیه رعایت نشده است، با این حال هرگز با این اعلامیه مخالفت نکرده و مفاد ارزشمند آن را مورد احترام قرار می دهد.
این روز مهم در تقویم ایرانی درج نشده است با این حال بسیاری از صاحبان قلم در بزرگداشت این روز بزرگ در ایران مقالات بسیاری تدوین کرده اند و سعی می کنند ارزش های این اعلامیه ۷۰ ساله را به ایرانیان معرفی نمایند.