برخی از درختان از جمله درختان مقدس ایرانی شناخته می شوند. درخت نماد حیات و زندگی است و رمز باروری پایان ناپذیر، سرچشمه بی مرگی و مظهر حقیقت مطلق هستی است. انسان در بعضی از فرهنگ ها گاهی تا سر حد پرستش درخت نیز پیش رفته است، در پاره ای دیگر از فرهنگ ها برای نوع انسان منشاء گیاهی قائل بوده اند .حرمت یافتن بعضی از درختان همیشه سبز یا درختان کهن در ایران به دلیل همجواری آن با امامزاده ها و پیران مقدس نیز نشانه ای از تقدس نباتات در باورهای ایرانی است. در ادیان مختلف اعتقاد به تقدس درخت در سه شکل درخت کیهانی، درخت زندگی و درخت معرفت متجلی می شود.
درخت کیهانی، درختی است که رمز آفرینش کوهان است، درخت زندگی در مرکز عالم قرار دارد و منشاء زندگی همه موجودات دیگر است و درخت معرفت در مرکز بهشت بوده است و انسان با خوردن از میوه ممنوعه آن ناچار به هبوط می شود. از رهگذر اعتقادات ایرانیان باستان درخت در اشکال متفاوت بر آثار هنری پیش از اسلام ظاهر می شود.
پس از ظهور اسلام آموزه های دینی با فرهنگ و هنر ایران باستان در می آمیزد و به آنها گسترش و اعتلایی عمیق می بخشد، نتیجه همین اهمیت فوق العاده درخت در فرهنگ جوامع بشری است که نماد تصویری درخت به هزاران شکل متفاوت بر آثار هنری ظاهر می شود و نقش درخت با تزیینات اسلامی عجین می شود و به وفور در آثار هنری پس از اسلام نیز تکرار می شود. در این مقاله از مجله گردشگری الی گشت، به بررسی پنج درخت مقدس در فرهنگ ایرانیان که شامل سدر،سرو،انار ،خرما و انجیر است می پردازیم، با ما در ادامه همراه باشید.
در ادامه مطالعه این مقاله را نیز به شما پیشنهاد می کنیم:
۱۰ مورد از معروفترین درختان در جهان
۱-درخت سرو
درخت سرو همواره در اعتقادات و فرهنگ های مختلف جایگاه ویژه و ارزش و تقدسی خاصی دارد. این درخت همواره از درختان مقدس ایرانی نیز بوده است. از جمله درختانی که نزد مردم ایران دارای مفاهیم رمزی و نمادین و دارای قدرت اساطیری بوده، درخت سرو است که همواره مورد توجه شاعران و ادیبان در دوره های مختلف به ویژه سده های چهارم و پنجم هجری قرار داشته است.
سرو در هر آب و هوایی می روید، مقاوم، ایستا و نماد مردان بزرگ است به همین علت نه تنها در متون باستانی و ادبی بلکه در انواع هنرها نقش این درخت کاملا مشهود است. از نقش برجسته های تخت جمشید گرفته تا نقوش قالی در دوره های مختلف و نیز نگارگری این درخت نقش آفرینی کرده است. درخت سرو به سه نوع مختلف دسته بندی شده است: سرو آزاد سرو سهی و درخت سرو ناز. منقول است که درختان سرو و زیتون به این دلیل که همیشه سرسبز هستند، از بهشت آمده اند.
درخت سدر یا همان کنار یکی از درخت های الهی و با ارزش است که باید قدر نعمت این درخت بزرگ را بدانیم، درخت سدر از جمله درختانی است که دارای ثواب و منزلت بسیاری است و برگ های این درخت الهی برای بدن بسیار مفید هستند و جالب این که دوای اصلی و مهم سرطان پوست همین برگ های درخت سدر هستند.
پیامبر اکرم (ص) پس از آن که از آسمان های هفتگانه عبور کردند به دو نهر رسیدند که یکی نهر کوثر و دیگری نهر رحمت بود و از نهر کوثر آب آشامید و در نهر رحمت غسل کرد. پیامبر(ص) پس از عبور از نهرهای کوثر و رحمت به درخت سدره منتهی رسید و این درخت دیگر پایان عروج جبرئیل بود و در ادامه پیامبر باید تنهایی ادامه عروج را طی می کردند.
این درخت همواره از درختان مقدس ایرانی بوده است. برگهای زیبای درخت سدر پوست را لطیف می سازند و از ریزش مو جلوگیری می کنند، استفاده ازین گیاه هزینه چندانی بر خانواده تحمیل نمی کنند و محیط زیست را نیز آلوده نمی سازد. همه. اجزا ابن درخت قابل استفاده و مفید است. این درخت سرفراز تاریخی که نماد ابهت و طراوت یک سرزمین است و سایه آن خستگی را از تن هر خسته ای بیرون می سازد ریشه در باور مردم دارد و راه و مسیر را برای همه مشخص می کند. در فرهنگ عامه هر درخت سدر شناسنامه ای در طوایف نامی و مشهور آن زمان داشت و با آن نام راه و مسیر شناخته می شد تا عابران گمراه نشوند و محدوده زمینهای زراعی به این وسیله از هم تفکیک می شوند .
۳-درختان مقدس ایرانی | درخت انار
درخت انار در فرهنگ های مختلف نماد فراوانی، برکت و جاودانگی است. این تاثیر احتمالا از آنجا نشات گرفته که از آغاز تمدن، گیاهان علاوه بر تامین خوراک انسان، به عنوان دارو، پوشش، لوازم آرایش و رنگ مورد استفاده بودند. انار جایگاه خاصی در فرهنگ و ادبیات ایرانی دارد.
در ایران درخت نخل و خرما از دوران باستان و پیش از هخامنشی کشت می شده و در ادبیات ساسانی از جمله در کتاب بندهشن از نخل یاد شده است. منابع چینی از ایران به عنوان سرزمین نخل خرما که در نزد شان به نام عناب پارسی و عناب هزار ساله مشهور بوده، یاد کرده‌اند. در پایان سده نهم میلادی، نخل خرما را از ایران به چین برده و در آنجا کشت کرده‌اند. این گیاه که در ایران باستان به خاطر زیبایی، مقاومت و برکت درخت زندگی لقب داشته، تا حد زیادی مورد توجه و تکریم ایرانیان قرار گرفته است.
۵-درختان مقدس ایرانی | درخت انجیر
یک گیاه بسیار عجیب و جذابی که در سواحل خلیج فارس می روید، درخت انجیر مقدس نام دارد. این درخت با تنه ضخیم خود بسیار متفاوت از بقیه درختان قدیمی در سرزمین های جنوبی ایران رشد می کند و گردشگران برای بازدید از آنها به قم و کیش می روند. این درخت بیشتر در هند و جنوب شرقی آسیا رشد می کند. درخت انجیر مقدس، در ایران در زمان سلسله های تیموری و سلجوقی معرفی شده است و امروزه می توان آنها را در قشم ، کیش و چابهار مشاهده کرد. ویژگی جذاب انجیر مقدس ریشه های آن است.
در آغاز ، به نظر می رسد یک تنه معمولی درخت است ، اما هرچه بیشتر رشد می کند ، شاخه های آن بیشتر به سمت زمین منحنی شده و در نهایت ریشه می شوند و بعضی از شاخه ها به سمت آسمان ریشه می دهند. با گذشت زمان ، تمام شاخه ها به اندازه و حجم درخت اضافه می شوند علاوه بر این اگر یک دانه روی درخت دیگری بیفتد ، ریشه آن نیز رشد میکند. انجیر مقدس فقط در هوای گرمسیری با رطوبت بالا رشد بیشتری داشته و به همین دلیل در هرمز گان می روید بود ایی ها معتقدند اگر کسی نزد این درخت حضور یابد و از آن مراقبت کند به روشنگری می رسد ، آنها آن را انجیر هندی می نامند و آن را مقدس می دانند.
درخت انجیر همواره از درختان مقدس ایرانی بوده است. انجیر مقدس درختی همیشه سبز است و برگهای آن مانند تاج در قسمت بالای آن رشد می کند و میوه های آن به رنگ نارنجی است. تجربه دیدن یک درخت صد ساله با برگهای سبز آن می تواند چنان هیجان انگیز باشد که گردشگران زیادی را به منطقه تورین در جزیره قشم جذب کند. درختان کیش حدود پانصد تا ششصد سال قدمت دارند. جنگل انجیر مقدس قشم در نزدیکی دره پرتغالی ها واقع شده است. در گذشته مردم محلی تکه های پوست را به شاخه ها می بستند تا این که دعا شان مستجاب شود.
امروزه این منطقه توسط نرده های محافظ محاصره شده و اتصالات آن برداشته شده است تا از بروز هر گونه آسیب جلوگیری کند. در این منطقه گردشگری دو ورودی وجود دارد. یکی از آنها ورودی شهر حریره و دیگری نزدیک به آب انبار سنتی قشم است. بنابراین هنگام بازدید از درختان همیشه سبز می توانید از جاذبه های دیگر این شهر نیز دیدن کنید. یک مسیر پیاده روی ، باربکیو و آلاچیق برای اسکان مسافران در این منطقه گردشگری واقع شده است.
انجیر مقدس در جاده ساحلی و روستاهای چابهار نیز دیده می شود که مردم محلی آن منطقه از میوه آن که شبیه فندق است به عنوان نوعی دهان شویه استفاده میکنند.