یکی از مسائلی که همیشه ذهن ما را درگیر خود می کند خراب شدن موتور هواپیما است. زمانی که در میان زمین و آسمان معلق هستیم و خود را به یک جسم فلزی سپرده ایم، شاید یکی از ترسناک ترین اتفاق ها این باشد که بفهمیم یکی از موتورها از کار افتاده است و خبر ترسناکتر این است که بعد از چند لحظه متوجه شویم موتور دوم هم دیگر کار نمی کند. در این شرایط فکر می کنید چقدر طول می کشد تا هواپیما بتواند بدون موتور به پروازش ادامه دهد؟ الی گشت در ادامه این متن به موضوع خراب شدن موتور هواپیما و پاسخ به این سوال پرداخته است؛ با ما همراه باشید:
مطالب مرتبط: آتش گرفتن موتور هواپیما چقدر خطرناک است؟ هواپیماها چگونه پرواز می کنند؟ علائم اضطراری هواپیما از زبان چند خلبان و کارکنان پرواز
خلبان و نویسنده ای به نام پاتریک اسمیت (Patrick Smith) می گوید: «با اینکه شاید از این موضوع شگفت زده شوید اما باید بدانید مواقع بسیاری هستند که هواپیماها باید کمی ارتفاع خود را کم کنند و به حالتی در بیایند که خلبان ها با نام «پرواز خلاص یا flight idle» می شناسند، این زمانی است که همه موتورها به وضعیت رانش صفر (zero-thrust condition) در می آیند. در این شرایط موتورها هنوز سیستم های حیاتی را اجرا می کنند اما هیچگونه فشاری را برای پرواز وارد نمی کنند. شما بدون اینکه بدانید، بارها در پروازهای مختلف به این شرایط برخورد کرده اید؛ این اتفاق تقریبا در همه پروازها می افتد».
اسمیت توضیح می دهد که رانش صفر کار کمی سخت‌تری را نسبت به زمانی که همه موتورها از کار می افتند می طلبد. مثالی که او برای درک این شرایط می زند زمانی است که ماشینی در سرپایینی با کلاچ گرفته شده رو به پایین می رود.
هواپیما های مختلف دارای نسبت شیب های مختلف هستند، به این معنی که آن ها در نسبت های مختلف، ارتفاع کم می کنند که تاثیر آن بر این است که چقدر می توانند در صورت خراب شدن موتور هواپیما به راه خود ادامه دهند. برای مثال اگر یک هواپیما دارای نسبت ادامه پرواز بدون موتور ۱۰:۱ است به این معنی می باشد که طی هر ۱۰ مایل پرواز، ۱ مایل ارتفاع کم می کند. هواپیمایی که در ارتفاع نرمال ۳۶ هزار پایی پرواز می کند، در صورت خراب شدن همه موتورها، می تواند برای ۷۰ مایل قبل از اینکه به زمین برسد، به راه خود ادامه دهد. اسمیت همچنین می گوید که خراب شدن موتور هواپیما به اندازه اینکه یک مهماندار بخواهد برای شما چیزی بیاورد، امکان پذیر و عادی است.
همچین اتفاقی در سال ۱۹۸۱ افتاد، زمانیکه یک هواپیمای ۷۴۷ از یک ایرلاین انگلیسی در مسیر خود به آکلند از میان دودهای آتشفشانی کوه گالونگونگ عبور می کرد.
«باورم نمی شد که هر چهار موتور هواپیما از کار افتاده باشند» این جمله ای از مهندس پرواز هواپیما است. کادر پرواز زمانی متوجه خراب شدن موتور این هواپیما که نرخ پرواز بدون موتور آن ۱۵:۱ است شدند، که حدودا ۲۳ دقیقه برای ۹۱ مایل زمان داشتند؛ اما هنگامی که به جاکارتا نزدیک گشتند (جایی که قرار بود فرود اضطراری داشت باشند) یکی از موتورها شروع به کار کرد و بعد از آن هر ۳ موتور دیگر هم به کار افتادند و با امنیت فرود آمدند. در این پرواز یکی از عجیب ترین اعلامیه ها توسط خلبان این پرواز اعلام شد.
سال گذشته یکی از بزرگترین هواپیماهای مسافربری جهان، A380، یکی از چهار موتور خود را به خاطر یک سوء عملکرد شدید از دست داد و به همین ترتیب مجبور شد که در فرودگاهی در کانادا فرود اضطراری داشته باشد. پس از آن تست هواپیما برای توانایی پرواز با سه موتور با موفقیت گذرانده شد و توانست به میهن خود از میان اقیانوس اطلس تنها با سه موتور سالم بازگردد.
اما شاید یکی از معروف ترین زمان هایی که یک هواپیما مجبور شد تا با وجود خراب شدن موتور هواپیما فرود بیاید به «معجزه هادسون» معروف است. طی این حادثه کاپیتان پرواز چلسی سالنبرگر (Chesley Sullenberger) یک هواپیمای ایرباس A320 را روی رودخانه هادسون (Hudson River) فرود آورد. پاتریک اسمیت این خلبان را تحسین می کند اما اعتقاد دارد این همان کاری که باید انجام می داده است.
«کاری که سالی و کمک خلبان او جفری اسکایلز انجام دادند، آسان نبود و فرود سالم آن ها اصلا تضمین نمی شد. اما این کاری بود که او باید می کرد، برای آن آموزش دیده اند و احتمالا هر شخص دیگه ای هم بود در این شرایط همان کار را می کرد». با توجه به اینکه هواپیما بدون نیروی موتور می تواند پرواز کند، بدون تردید می توان گفت که اگر فقط یک موتور در حین پرواز قطع شود، خطر بسیار کمی وجود دارد. در حقیقت، همانطور که اسمیت به ما یادآوری می کند، هواپیماها به گونه ای طراحی شده اند که یک موتور تنها کافی باشد تا هواپیما را از با ریسک بسیار کمی به زمین برساند».
به طور کلی این اصطلاح برای مدت زمانی به کار گرفته می شود که یک هواپیما می تواند مسیری را بدون داشتن موتور به پرواز خود ادامه دهد. ETOPS معمولا با یک عدد نشان داده می شود: مثلا ETOPS120 به فاصله زمان پرواز یک هواپیما برمی گردد که از یک فرودگاه دارای کنترل ETOPS دورتر است و برای هر هواپیما به طور جداگانه نمایان می شود.
سطوح مختلفی از ETOPS طبق اینکه یک هواپیما چند موتور دارد، موجود است؛ اینکه چقدر می تواند در صورت خراب شدن موتور هواپیما به پرواز خود ادامه دهد. مثلا بعضی هواپیما ها ممکن است تنها در مسیرهایی پرواز کنند که هرگز مسیرشان طولانی تر از ۱۲۰ دورتر از یک فرودگاه ETOPS دار نشود و برای برخی دیگر این زمان ۱۸۰ دقیقه است. به طور عامیانه در میان کادر پرواز ETOPS به معنی «یا موتورها روشن می شوند یا مسافران شنا می کنند» است که البته ربطی ندارد که هواپیمایی روی زمین یا دریا پرواز می کند.
منبع: telegraph.co.uk