تهران پایتخت کشورمان امروزه معروف است به ترافیک و آلودگی صوتی و هوای آلوده. اما روزگاری مردم در این شهر بزرگ به‌دور از ترافیک و دود ماشین‌ها و آسمان‌خراش‌های سر به فلک کشیده زندگی می‌کردند. معماری و تزیینات خانه‌ها به صورتی بود که افراد داخل آن احساس آرامش و راحتی داشته باشند. بسیاری از این خانه‌های تاریخی دیدنی هنوز هم در تهران پابرجا هستند و تبدیل به موزه شده‌اند. این در حالی است که خیلی از ما تهرانی‌ها درست این خانه‌های شگفت‌انگیز را نمی‌شناسیم و ندیده‌ایم. اگر مایلید درباره خانه های تاریخی تهران بیشتر بدانید در این مقاله با الی گشت همراه باشید.
خانه های تاریخی تهران با آن معماری سنتی و تزیینات خاص کاشی‌کاری و آینه‌کاری و گچ‌بری و حوض‌های فیروزه‌ای خود، از جمله مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری پایتخت به‌حساب می‌روند. این خانه‌ها اغلب متعلق به اشخاصی از طبقه‌ی بالای اجتماع بوده‌اند و حکایت از زمانه‌ای دارند که این افراد در آن می‌زیسته‌اند. بسیاری از این عمارت‌ها که تعدادشان هم کم نیست امروزه تحت حفاظت میراث‌فرهنگی هستند و تبدیل به موزه شده‌اند تا همگان بتوانند از آنها دیدن کنند و در تاریخ به عقب سفر کنند.
در این مقاله از الی گشت تلاش می‌کنیم باشکوه‌ترین و مشهورترین این خانه‌ها را به شما معرفی کنیم.
از محبوب‌ترین و زیباترین خانه‌های تاریخی تهران باید به باغ‌موزه نگارستان اشاره کرد. این بنا که در زمان قاجار و به دستور فتحعلی‌شاه ساخته شده در دوره‌های مختلف کاربری‌های گوناگونی داشته است. این بنا در محوطه‌ای با مساحت بیشتر از ۴۳ هزار مترمربع ساخته شده که امروزه تنها حدود ۱۱ هزار مترمربع از آن باقی‌مانده. جالب است بدانید که این باغ شاهد رخدادهای تاریخی بسیار مهمی همچون زندانی‌شدن و قتل قائم‌مقام فراهانی بوده است.
باغ‌موزه نگارستان شامل تالارها، عمارت‌ها و ساختمان‌های مهمی مانند تالار سلام، تالار قلمدان، کاخ دلگشا و چندین حوض‌خانه می‌شود. اما مهم‌ترین بنای به‌جامانده از ساختمان قاجاری این مجموعه، حوض‌خانه است که در حال حاضر به موزه‌ی هنرهای ملی تبدیل شده. مجموعه ساختمان‌های دانشسرا هم از مهم‌ترین ساختمان‌های باغ نگارستان به شمار می‌رود.
آدرس: میدان بهارستان، محدوده خیابان صفی‌علی شاه و خیابان دانشسرا
ساعت کاری: از ۱۰ صبح تا ۷ شب
برای مسیر یابی کلیک کنید
یکی دیگر از خانه های تاریخی تهران که پر است از زیبایی و شکوه، عمارت مسعودیه است. این عمارت از زیباترین و بزرگ‌ترین بناهای تهران است و متعلق به دوران قاجار در دهه ۱۲۵۰ و به دستور فرزند ناصرالدین‌شاه ساخته شده است. این مجموعه دارای بیش از ۱۰ بنا و ساختمان از جمله عمارت دیوان‌خانه، عمارت سردر، عمارت مشیرالدوله، سفره‌خانه و حوض‌خانه است و در محدوده‌ای با مساحت تقریبی چهارهزار مترمربع ساخته شده است.
عمارت مسعودیه همچنین اولین کتابخانه‌ی ملی و اولین موزه‌ی ملی ایران به‌حساب می‌رود و در حال حاضر از بهترین جاذبه‌های گردشگری تهران است. این مجموعه‌ی تاریخی دیدنی در سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
آدرس: میدان بهارستان، ضلع جنوب غربی خیابان اکباتان
ساعت کاری: از ۸ صبح تا ۴ عصر
برای مسیریابی اینجا کلیک کنید
یکی دیگر از مشهورترین و دیدنی‌ترین خانه های تاریخی تهران عمارت باغ فردوس است که امروزه آن را با نام باغ موزه سینما یا باغ معیری می‌شناسند. گفتنی است محمدشاه قاجار چیزی نزدیک ۱۷۰ سال قبل دستور داد در محله محمودیه امروزی کاخی به نام قصر محمدیه برایش بسازند. با مرگ او ساخت محمدیه نیمه‌کاره ماند. هم‌زمان با ساخت کاخ، درباریان دیگر هم در همان منطقه اقدام به ساخت باغ و عمارت دیگری کردند.
تا آنجا که حسینعلی معیرالممالک از دامادهای فتحعلی‌شاه این مورد از خانه های تاریخی تهران را در محله باغ فردوس بنا کرد و امروزه آن را به نام باغ فردوس می‌شناسیم. این باغ دلربا به سبک چهار باغ ایرانی طراحی شده و عناصر اصلی مثل چهار محور اصلی، آب، درخت، چهارگوش بودن محیط باغ وکوشک میانی در آن به کار رفته است. عمارت باغ اما به شیوه‌ی ایرانی اروپایی طراحی شده و دارای تزیینات زیبای آینه‌کاری و گچ‌بری است.
جالب است بدانید در سال ۱۳۷۷ به همت زنده‌یاد عباس کیارستمی، عزت‌الله انتظامی و برخی هنرمندان دیگر موزه‌ای با نام موزه سینما در خیابان لاله‌زار شروع به کارکرد. این موزه در سال ۱۳۸۱ به محل فعلی‌اش یعنی باغ فردوس منتقل شد و امروزه دارای ۹ تالار با موضوعات مختلف مربوط به سینماست.
آدرس: تهران، خیابان ولیعصر، نرسیده به میدان تجریش، خیابان باغ فردوس
برای مسیریابی اینجا کلیک کنید
ساعت کاری: از ۱۰ صبح تا ۷ شب
خانه‌ی مقدم که با عنوان خانه‌ی احتساب‌الملک هم شناخته می‌شود از جمله مهم‌ترین خانه‌های تاریخی تهران است که روزگاری عمارتی بسیار مجلل و اعیان نشینظ و متعلق بوده به خاندان محمدتقی خان احتساب‌الملک که از جمله درباریان قاجار بوده‌اند. بعد از فوت احتساب‌الملک این خانه به فرزند او دکتر محسن مقدم، استاد باستان‌شناسی دانشگاه تهران میرسد. گفتنی است دکتر مقدم این عمارت را به موزه‌ی اسناد و صنایع‌دستی ایران تبدیل کرده و در سال ۱۳۵۱ به دانشگاه تهران پیشکش کرد.
این مورد از خانه های تاریخی تهران چیزی حدود ۲۰۰۰ مترمربع مساحت دارد و از سه بخش حیاط بیرونی، اندرونی و قسمت سرایداری تشکیل شده که هریک بخش‌های کوچک‌تری مانند ایوان قاجار، گلخانه، ساختمان اربابی، حوض ژاپنی، دیوار تجدد، اتاق نشیمن و اتاق قاجار را شامل می‌شوند. امروزه مجموعه‌ی نفیس و ارزشمندی از سفالینه، میناکاری، کاشی‌کاری، پارچه و مسکوکات ایرانی در این خانه‌موزه به نمایش گذاشته شده است. لازم به ذکر است که خانه‌ی مقدم در سال ۱۳۷۹ به‌عنوان اثر ملی ثبت شده است.
آدرس: خیابان امام خمینی، بعد از خیابان شیخ هادی، جنب بانک ملت، پلاک ۲۵۱
برای مسیریابی اینجا کلیک کنید
ساعت کاری: از ۱۰ صبح تا ۵ عصر
عمارت تماشاگه زمان متعلق به حسین خداداد، صنعتگر، کارآفرین و بازرگان ایرانی بوده است و یکی از دیدنی‌ترین خانه های تاریخی تهران به شمار می‌رود. خداداد این بنای قاجاری را در سال ۱۳۴۲ خرید و آن را با هنر معماری اصیل ایرانی بازسازی کرد. این عمارت دو طبقه مساحتی معادل با ۷۰۰ مترمربع دارد و در خوش‌آب و هوا ترین منطقه تهران واقع شده است.
این مورد از خانه های تاریخی تهران همچنین اولین موزه ساعت ایران به شمار می‌رود. ساختمان آبی رنگ موزه‌ی زمان در باغی بزرگ و باصفا قرار دارد و در آن انواع ساعت ایرانی و خارجی آنتیک و دیگر اشیای مربوط به سنجش زمان به نمایش گذاشته می‌شود.
آدرس: خیابان ولیعصر، ابتدای خیابان سرلشکر فلاحی (زعفرانیه)، نبش تقاطع پرزین بغدادی، پلاک ۱۲
ساعت کاری: از ۹ صبح تا ۵ عصر
برای مسیریابی اینجا کلیک کنید
عمارت کوشک یا همان خانه شقاقی از زیباترین خانه‌های تاریخی تهران در مرکز شهر است که دکتر حسین شقاقی ساخت آن را در سال ۱۳۱۰ آغاز کرد. این بنا به سبک قاجاری ساخته شده و از تزیینات زیبای گچ‌بری، آجرکاری، نقاشی، آینه‌کاری، کاشی‌کاری و گره‌چینی برخوردار است. علاقه مندان برای بازدید از این بنا باید از اداره میراث فرهنگی مجوز داشته باشند یا از تورهای اختصاصی خانه شقاقی تهران استفاده کنند.
آدرس: میدان فردوسی، خیابان کوشک، حد فاصل فردوسی و لاله‌زار
برای مسیریابی اینجا کلیک کنید
خانه موتمن الاطبا از دیگر خانه‌های تاریخی تهران است که لوکیشن فیلم‌برداری سریال شهرزاد هم بوده است. قدمت این عمارت به دوران قاجار میرسد و لقب اولین خانه سه‌طبقه تهران را از آن خودکرده. مالکیت این خانه را به «میرزا زین‌العابدین خان دنبلی ضرابی» ملقب به موتمن الاطبا نسبت می‌دهند. او پزشک مخصوص ناصرالدین‌شاه، اولین فارغ‌التحصیل دارالفنون و از مشهورترین پزشکان و بزرگ‌ترین جراحان قاجار بوده است.
معماری زیبای آجری با پنجره‌های بزرگ، شیشههای رنگی و حیاط باصفا، باعث شده این عمارت یکی از بهترین لوکیشن‌ها برای عکاسی و فیلم‌برداری باشد.
آدرس: میدان بهارستان، خیابان پامنار، رو‌به‌روی مسجد آیت‌الله کاشانی، بن‌بست موتمن الاطبا، پلاک ۱۳
ساعت کاری: از ۱۰ صبح تا ۶ غروب
برای مسیریابی اینجا کلیک کنید
باغ عمارت عین‌الدوله یکی از خانه های تاریخی تهران است که در سال‌های دهه‌ی ۱۲۶۰ شمسی توسط عین‌الدوله، وکیل مشهور قاجاری ساخته شده است. این مجموعه از عمارتی مجلل و زیبا در محوطه‌ای با استخری بزرگ و باغی دیدنی تشکیل شده. این عمارت از دیدنی‌ترین خانه های تاریخی تهران است و در سال ۱۳۷۶ بازسازی شده و در فهرست آثار ملی قرار گرفته است.
آدرس: پاسداران، میدان هروی، خیابان وفامنش، خیابان جمالی
ساعت کاری: از ۸ صبح تا عصر
برای مسیریابی اینجا کلیک کنید
از دیگر موارد مهم خانه های تاریخی تهران خانه‌ی سیمین دانشور و جلال آل احمد است که مساحتی معادل با۴۲۰ متر مربع و ۲۵۰ متر مربع زیربنا در دو طبقه دارد و زیر نظر «سرهنگ معینی» از دوستان جلال آل احمد ساخته شده. این عمارت، به سبک معماری رایج در اوایل دهه ۳۰ شمسی، دارای نمای ساده و «طاق ضربی» است که از عناصر اصلی معماری پهلوی دوم به‌حساب می‌رود.
این خانه همچنین حیاط زیبایی با باغچه‌ای بزرگ و سرسبز و درختان کهن چنار و درختان میوه دارد و در سال ۱۳۸۳ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
آدرس: دزاشیب، خیابان شهید رمضانی، کوچه رهبری، کوچه پسندیده، بن‌بست ارض، پلاک یک
ساعت کاری: از ۹ صبح تا ۴ عصر
برای مسیریابی اینجا کلیک کنید
خانه آندره گدار معمار فرانسوی و بنیان‌گذار و رئیس پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران که در دوران پهلوی اول به مدت سی سال در تهران زندگی کرده، هم از دیدنی‌ترین خانه های تاریخی تهران به حساب می‌رود. این خانه‌ی سفیدرنگ معماری پهلوی اول و معماری اروپایی را با هم دارد. نمای خارجی بنا ساده است و عناصری از معماری باستانی ایران مانند تخت جمشید و پاسارگاد در آن به چشم می‌خورد.
همچنین ستون‌هایی متأثر از بناهای ایران باستان و طاق‌های گرد متعدد، مشابه معماری دوران ساسانی هم در این خانه‌ی مدرن دیده می‌شود.
گفتنی است این عمارت در حال حاضر تبدیل به کافه رستورانی دیدنی شده است.
آدرس: خیابان انقلاب، خیابان قدس، خیابان پورسینا، نبش بن‌بست جلالیه، پلاک دو
برای مسیریابی اینجا کلیک کنید
مورد بعدی در لیست خانه های تاریخی تهران خانه‌ی عبدالحسین تیمورتاش اولین وزیر دربار پهلوی است. ساخت این عمارت به دوران ناصرالدین شاه قاجار برمی‌گردد و با سبک معماری ایرانی، روسی و هندی ساخته شده است. از جمله تزیینات به کار رفته در این بنا می‌توان به آیینه‌کاری، شیشههای رنگی، پنجره‌های ارسی و گچ‌بری‌های ظریف اشاره کرد.
طبقه‌ی اول این مورد از خانه های تاریخی تهران تبدیل به موزه جنگ شده و انواع سلاح‌های سردوگرم و ابزار جنگی از دوره صفوی تا پهلوی در آن به نمایش گذاشته شده است. زیرزمین عمارت هم قبلاً آب‌انبار بوده و امروزه به کافه‌ای دیدنی تبدیل شده.
آدرس: خیابان کارگر جنوبی، خیابان پاستور، دانشگاه جنگ
ساعت کاری: دوشنبه از ساعت ۱۴ تا ۱۸ و جمعه از ساعت ۹ تا ۱۸
برای مسیریابی اینجا کلیک کنید
از دیگر خانه های تاریخی تهران که بسیار زیبا و دیدنی است باید از خانه‌ی کاظمی یاد کرد. این خانه که با عنوان سرای کاظمی هم شناخته می‌شود توسط میرزا سید کاظم تفرشی در زمان محمدشاه قاجار ساخته شده و دارای معماری قاجاری و بخش‌های بیرونی، اندرونی، شاه‌نشین، مطبخ، آب‌انبار، بادگیر، رخت‌شوی‌خانه و اسطبل بوده که در حال حاضر تنها قسمت شاه‌نشین آن باقی‌مانده. از جمله تزیینات به‌کاررفته در این عمارت هم باید به درها و شیشههای رنگی ارسی، گچ‌بری و منبت‌کاری اشاره کرد.
این عمارت در حال حاضر تبدیل به موزه‌ای با بخش‌های مختلف شده است.
آدرس: خیابان ۱۵ خرداد، کوچه ابوالقاسم شیرازی، کوچه امامزاده یحیی، پلاک ۶۶
ساعت کاری: ۹ صبح تا ۶ عصر (به جز دوشنبه‌ها و ایام تعطیل)
برای مسیریابی اینجا کلیک کنید
خانه دبیرالملک آخرین مورد در لیست خانه های تاریخی تهران ما است. مالک اولیه این خانه، میرزا محمد حسین خان فراهانی، ملقب به دبیرالملک از رجال زمان ناصرالدین شاه بوده است. خانه دبیرالملک به صورت متقارن ساخته شده به این شکل که اتاق شاه‌نشین در مرکز و سایر فضاها در طرفین آن قرار گرفته‌اند. این عمارت امروزه با عنوان «خانه فراغت دبیرالملک» شناخته می‌شود و بخش‌های مختلفی مانند سالن اصلی عمارت (شاه‌نشین)، اتاق فرار، اتاق تنهایی، اتاق سینما، استودیو، کارگاه و اتاق بازی دارد.
آدرس: میدان بهارستان، پایین‌تر از چهارراه سرچشمه، کوچه قوام‌الحضور، خیابان جاویدی، کوچه فخرالملک (حنیف‌نژاد)
ساعت کاری: از ساعت ۱۰ صبح تا ۵ عصر (به غیر از شنبه‌ها)
برای مسیریابی اینجا کلیک کنید
در این مقاله از الی گشت به معرفی ۱۳ مورد از مشهورترین خانه های تاریخی تهران پرداختیم و به‌صورت کلی درباره ویژگی‌های متمایز هرکدام توضیح دادیم. امیدواریم توانسته باشیم قدری به شناخت شما از دیدنی‌های تهران پایتخت کشورمان کمک کرده باشیم.
مقالات مرتبط
۱ نظرات