حمام نواب یکی از برجسته‌ترین آثار تاریخی تهران است که بخشی از تاریخ و فرهنگ این شهر را به نمایش می‌گذارد. این حمام، نمونه‌ای زیبا از معماری سنتی ایرانی و نمادی از زندگی اجتماعی در گذشته است. با گذشت زمان و تغییر شیوه‌های زندگی، این حمام از کاربری اصلی خود خارج شده و به یکی از جاذبه های گردشگری مهم تهران تبدیل شده است.
حمام نواب تاریخچه آن
حمام نواب در دوره قاجار و به دستور یکی از بزرگان آن زمان ساخته شد. این حمام در محله‌ای قدیمی و اصیل به نام “محله چاله میدان” واقع شده است که در گذشته یکی از مناطق پر رفت و آمد تهران بوده است. این بنا علاوه بر استفاده روزمره مردم، محلی برای برگزاری مراسم‌های خاص همچون حمام عروسی و مناسبت‌های مذهبی هم بوده است.
این بنا به دلیل معماری خاص و موقعیت جغرافیایی خود، یکی از حمام‌های محبوب آن دوران است. با گذشت زمان و ورود تکنولوژی‌های جدید، این حمام به تدریج کاربری خود را از دست داد و رو به فراموشی رفت. اما در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای بازسازی و احیای این میراث ارزشمند انجام شده است.
آدرس حمام نواب و نحوه دسترسی
حمام نواب در تهران، منطقه ۱۲ و در محله قدیمی چاله میدان قرار دارد. این حمام در خیابان ۱۵ خرداد، کوچه نواب صفوی واقع شده است.
۱. نحوه دسترسی به حمام نواب
در ادامه نحوه دسترسی به حمام نواب تهران را با هم مرور خواهیم کرد.
- با مترو
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به حمام نواب، ایستگاه ۱۵ خرداد در خط یک مترو (تجریش-کهریزک) است. از ایستگاه ۱۵ خرداد که خارج شدید، به سمت بازار تهران و خیابان نواب صفوی حرکت کنید. حمام در فاصله کوتاهی با پای پیاده قابل دسترسی خواهد بود.
- با اتوبوس
از خطوط اتوبوسی که به پایانه امام خمینی یا پایانه میدان ۱۵ خرداد منتهی می شوند، استفاده کنید. از پایانه ها می توانید به سمت خیابان نواب صفوی بروید.
- با خودروی شخصی
اگر با خودروی شخصی قصد بازدید از این بنا را دارید، باید به منطقه بازار بزرگ تهران وارد شوید. خیابان‌های اطراف، به دلیل نزدیکی به بازار، اغلب شلوغ هستند و یافتن پارکینگ ممکن است کمی زمان بر باشد. توصیه می‌شود از پارکینگ‌های عمومی در نزدیکی بازار استفاده کنید و بقیه مسیر را پیاده طی کنید.
- با تاکسی یا اسنپ
می‌توانید از تاکسی‌های خطی که به سمت خیابان ۱۵ خرداد و بازار تهران می روند هم استفاده کنید. همچنین، درخواست تاکسی اینترنتی هم گزینه راحتی برای رسیدن به این محل است.
۲. ساعت بازدید از حمام نواب
حمام نواب معمولاً در طول روز و ساعات کاری، پذیرای بازدیدکنندگان است. برای اطمینان بیشتر، پیش از بازدید، ساعات کاری حمام را بررسی کنید.
نکات دسترسی به حمام نواب
به دلیل قرار گرفتن حمام نواب در بافت تاریخی تهران، پیاده روی کوتاهی در کوچه‌های قدیمی و سنتی تا رسیدن به حمام نواب لازم است. همچنین پیشنهاد می‌شود بازدید خود را به صبح‌ها یا اوایل بعدازظهر موکول کنید تا به شلوغی خیابان‌ها و بازار برخورد نکنید. نباید فراموش کرد که بازدید از حمام نواب نه تنها فرصتی برای مشاهده این اثر تاریخی است، بلکه شما را با فضایی پر از حس و حال قدیمی تهران آشنا می‌کند.
معماری حمام نواب
معماری حمام نواب یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های آن است که نشان دهنده هنر و ذوق معماران ایرانی در دوره قاجار است. این حمام شامل بخش‌های مختلفی است که هر کدام کاربری خاص خود را داشته‌اند. ساختار کلی حمام به صورت زیر طراحی شده است که در ادامه با هم مرور خواهیم کرد.
۱. سر در ورودی حمام نواب
- سردر ورودی
سر در ورودی حمام نواب با طاق‌های قوسی شکل و کاشی‌کاری‌های زیبا تزیین شده است. این بخش اولین برخورد بازدیدکننده با معماری حمام است و اغلب با نقش‌های گیاهی و هندسی چشمگیر، حس و حال سنتی حمام را منتقل می‌کند.
- در ورودی
در چوبی بزرگ و محکم حمام با میخ کاری‌های سنتی تزیین شده و فضایی محصور و امن ایجاد می‌کند.
۲. رختکن (سر بینه)
سر بینه محلی برای تعویض لباس و آماده شدن برای ورود به بخش‌های دیگر حمام است. این بخش به شکل هشت ضلعی یا دایره‌ای طراحی شده و دارای سکوهایی سنگی است که مراجعه کنندگان روی آن می‌نشستند.
- تزیینات
دیوارهای سر بینه معمولاً با گچ‌بری‌های ساده یا کاشی کاری تزیین شده‌اند. سقف گنبدی شکل با نورگیرهای شیشه‌ای، نور طبیعی را به فضای داخلی هدایت می‌کند.
- آبخوری
در این بخش، آبخوری‌هایی با آب سرد برای رفع تشنگی قرار دارد که استفاده‌کنندگان می‌توانستند از آن بهره‌مند شوند.
۳. گرم خانه
- ویژگی ها
گرم خانه اصلی‌ترین بخش حمام است که افراد برای شستشو به آن مراجعه می‌کردند. این فضا به دلیل وجود سیستم گرمایشی زیرزمینی همیشه گرم بود.
ساختار
گرم خانه به بخش‌های کوچک‌تری تقسیم می‌شد که شامل موارد زیر است:
- خزینه های آب گرم و سرد
خزینه‌ها حوضچه‌هایی برای استفاده از آب گرم یا سرد بودند. این خزینه‌ها از طریق کانال‌های زیرزمینی به دیگ خانه متصل می‌شدند.
- محل شستشو
بخشی از گرم خانه به عنوان محل شستشو طراحی شده بود که دارای سکوی سنگی یا جایگاه‌هایی برای نشستن بود.
- تزیینات
گرم خانه دارای کاشی‌کاری‌هایی با طرح‌های ساده اما زیبا بود که به فضا جلوه‌ای خاص می‌بخشید.
بهترین قیمت‌ها برای بهترین مقاصد! رزرو تور مسافرتی با الی گشت.
۴. خزینه ها
- خزینه آب گرم
این خزینه‌ها به صورت حوضچه‌های سنگی طراحی شده و با استفاده از سیستم آتش‌خانه گرم می‌شدند. دمای آب در این خزینه‌ها برای استحمام بسیار مناسب بود.
- خزینه آب سرد
حوضچه‌های آب سرد هم در بخش‌هایی از حمام قرار داشتند تا برای مواقع خاص یا سرد کردن بدن بعد از استفاده از آب گرم به کار روند.
۵. آتش خانه و سیستم گرمایشی
- مکان آتش‌خانه
این بخش معمولاً در زیر حمام قرار داشت و وظیفه تأمین گرمای لازم برای آب خزینه‌ها و فضای گرم خانه را بر عهده داشت.
- سیستم انتقال گرما
آتش خانه با استفاده از هیزم یا زغال سنگ روشن می‌شد و گرما از طریق کانال‌های زیرزمینی به کف و دیوارهای گرم خانه منتقل می‌شد.
- جریان آب
آب گرم از طریق دیگ‌های مسی بزرگ در آتش خانه تأمین می‌شد و سپس به خزینه‌ها منتقل می‌شد.
۶. سقف گنبدی و نورگیرها
- ساختار
سقف‌های گنبدی شکل با نورگیرهای شیشه‌ای کوچک طراحی شده بودند که علاوه بر تهویه مناسب، نور طبیعی را به فضای داخلی حمام هدایت می‌کردند.
- عملکرد
این طراحی هوشمندانه باعث کاهش مصرف سوخت و حفظ دمای مناسب در داخل حمام می‌شد. نورگیرها همچنین از ورود مستقیم گردوغبار جلوگیری می‌کردند.
۷. حوضچه آب سرد (چال حوض)
- کاربرد
در بسیاری از حمام‌های سنتی، حوضچه‌ای با آب سرد برای کاهش دمای بدن پس از استفاده از آب گرم وجود داشت. این حوضچه معمولاً در انتهای گرم خانه قرار داشت.
- طراحی
این بخش با کاشی‌های آبی و فیروزه‌ای تزیین می‌شد که جلوه‌ای زیبا به آن می‌بخشید.
۸. بخش های جانبی
- اتاق نظافت
این بخش برای اصلاح و نظافت افراد در نظر گرفته شده بود و اغلب شامل یک آینه و جایگاه خاص برای خدمات اصلاح بود.
۹. محل استراحت
در برخی حمام‌های بزرگ‌تر مانند حمام نواب، محلی برای استراحت پس از استحمام تعبیه شده بود که معمولاً با سکوهای آجری یا سنگی مجهز می‌شد.
۱۰. حوض آب نما و تزیینات محیطی
- حوض آب نما
در برخی از حمام‌های لوکس، حوضچه‌های کوچک تزیینی در بخش رختکن یا حیاط حمام وجود داشتند که حس آرامش را به فضا القا می‌کردند.
- تزیینات کاشی‌کاری
کاشی‌کاری‌های دیواری و کف با نقش و نگارهای سنتی و رنگ‌های زنده (آبی، فیروزه‌ای، سفید) از دیگر جذابیت‌های حمام نواب زیبا هستند.
کاربری اجتماعی حمام نواب
حمام‌های عمومی در گذشته فراتر از محلی برای شستشو و استحمام بودند و نقش مهمی در زندگی اجتماعی مردم ایفا می‌کردند. حمام نواب هم از این قاعده مستثنی نبود و به عنوان محلی برای گردهمایی، گفت و گو و حتی برگزاری مراسم‌های خاص شناخته می‌شد.
- حمام عروسی: یکی از مراسم‌های رایج در حمام نواب، حمام عروسی بود. در این مراسم، عروس با همراهی خانواده و دوستان خود به حمام می‌رفت و در محیطی شاد و پر جنب و جوش آماده مراسم ازدواج می‌شد.
- محل تجمع مردان و زنان: حمام نواب به صورت نوبتی برای مردان و زنان باز بود و در هر دوره، محلی برای تبادل اخبار، بحث‌های اجتماعی و حتی حل اختلافات محلی محسوب می‌شد.
- نقش فرهنگی: این حمام به عنوان مکانی برای حفظ و انتقال آداب و رسوم محلی هم نقش مهمی داشت.
بازسازی و احیای حمام نواب
در سال‌های اخیر، با توجه به اهمیت تاریخی و فرهنگی حمام نواب، این بنا مورد بازسازی قرار گرفته است. بازسازی این حمام با هدف حفظ اصالت و هویت این حمام انجام شد و در حال حاضر به عنوان یک جاذبه گردشگری و موزه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- موزه حمام نواب: بخش‌هایی از حمام نواب به موزه‌ای تبدیل شده است که در آن اشیای تاریخی، ابزارهای مربوط به استحمام و تصاویر قدیمی به نمایش گذاشته می‌شوند.
- جذب گردشگران: این حمام با ارائه اطلاعات تاریخی و فرهنگی به بازدیدکنندگان، نقش مهمی در معرفی تاریخ تهران و سبک زندگی گذشتگان دارد.
چرا باید از حمام نواب بازدید کنید؟
بازدید از حمام نواب فرصتی برای آشنایی با تاریخ و فرهنگ ایرانی است. این بنا نه تنها نشان دهنده معماری زیبا و اصیل ایرانی است، بلکه تصویری از زندگی اجتماعی و سبک زندگی مردم در گذشته را به نمایش می‌گذارد.
- آشنایی با تاریخ تهران: حمام نواب یکی از میراث‌های ارزشمند تهران قدیم است که شما را با تاریخ و فرهنگ این شهر بیشتر آشنا می‌کند.
- لذت بردن از معماری سنتی: طراحی زیبا و هوشمندانه این حمام، شما را به دنیای هنر و معماری ایرانی می‌برد که نمود آن را هیچ کجا نمی‌توان مشاهده کرد.
- تجربه‌ای متفاوت: بازدید از حمام نواب فرصتی برای تجربه‌ای متفاوت و یادگیری درباره شیوه‌های زندگی گذشتگان است.
حمام نواب و جذاب ترین تجربه از حضور در تاریخ
حمام نواب یکی از گنجینه‌های تاریخی تهران است که با معماری زیبا و داستان‌های جذاب خود، شما را به سفری در زمان می‌برد. این حمام، نمادی از زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم در گذشته است و بازدید از آن می‌تواند تجربه‌ای فراموش نشدنی برای هر علاقه‌مند به تاریخ و فرهنگ باشد. اگر به تهران سفر کردید، حتماً زمانی را برای بازدید از این بنای ارزشمند اختصاص دهید و با دنیای پررمزوراز گذشته آن آشنا شوید.
مطالب مرتبط : معرفی قدیمی ترین و بهترین رستوران های بازار تهران بهترین فضاهای کار اشتراکی تهران برای استارتاپ ها و فریلنسرها محله عودلاجان تهران، جاذبه ای دیدنی در قلب پایتخت
۱ نظرات
خیلی جالب بود ! اگه میشه یک گزارشی هم در باره حمام منصوری مشهد و اتفاقات تاریخی آن کار کنید خیلی خواندنی میشه :)