عید پاک یا عید قیام، یکی از مهمترین روزهای مناسبتی و اعیاد در تقویم میلادی مسیحیان است. یکشنبه ای مقدس بین ۲۲ مارس و ۲۵ اوریل که زمان دقیق آن مشخص نیست به طورکلی اولین یکشنبه بعد از ۲۱ ماه مارس که ماه کامل باشد را به نام روز عید انتخاب میکنند که معمولا تا هفته سوم آوریل میتواند متغیر باشد.
اما فلسفه ی عید پاک چیست؟ با ما در ادامه همراه باشید تا در این مقاله از الی گشت با تاریخچه و رسم و رسومات عید پاک آشنا شوید.
فلسفه و تاریخچه عید پاک
همانطور که درمتن کتاب مقدس و دیگر منابع مذهبی شرح داده شده است، عیسی مسیح توسط مقامات رومی دستگیر شد، اساساً به این دلیل که ادعا می کرد پسر خداست، اگرچه مورخان این انگیزه را زیر سوال می برند ، برخی اظهار داشتند که ممکن است رومی ها او را به عنوان تهدیدی برای امپراطوری خود قلمداد کرده باشند پس ناجوانمردانه او را مصلوب کردند، اما طبق روایات در انجیل و قرآن به خواست خدا حضرت مسیح (ع) از همین رو دوباره زنده شد و به آسمان نزد خدا رفت که آن روز را رستاخیز نامیدند. به همین مناسبت، در یکشنبه مقدس، جشنی به پا می کنند که از آن به عنوان عید پاک که در انگلیسی به آن ایستر گفته میشود را برگزار می کنند. در روایت دیگر عید پاک جشنواره اصلی کلیسای مسیحیان است، که سه روز بعد از اینکه پیکر مصلوب مسیح به گور سپرده شد، او زنده شد و از گور برخاست و به آسمان رفت. مسیحیان این روز را رستاخیز عیسی مسیح می دانند و عید پاک را جشن می گیرند. اولین مراسم ثبت شده از جشن عید پاک در قرن ۲ میلادی است، گرچه بزرگداشت رستاخیز عیسی مسیح احتمالاً زودتر نیز اتفاق افتاده است.
در مسیحیت ارتدکس شرقی، که به تقویم جولیان پایبند هستند، عید پاک هر ساله یکشنبه بین ۴ آوریل تا ۸ مه برگزار می شود. در برخی فرقه های مسیحیت مانند پروتستان، یکشنبه عید پاک ، آغاز دوران Easytertide یا فصل عید پاک است.
ریشه واژه ی عید پاک از کجا می آید؟
در بعضی از منابع گفته شده که نام ایستر (Easter) از کلمه ی اوستر(Eoster )، که الهه ی بهار و باروری است برگرفته شده است. اما واژه فرانسوی «پاک» بر خلاف اسمش هیچ ربطی به نظافت و پاکیزگی ندارد و برگرفته از یک لغت لاتین به معنای عید رستاخیز است. واژه لاتین “پاسخا” که ریشه «پاک» است از واژه عبریِ “پسَح”، مهمترین عید یهودیان میآید.
عده ای اعتقاد دارند علت این نامگذاری مشابه این است که مصلوب شدن عیسی مسیح در هفتهای اتفاق افتاد که یهودیان گوسفند پسح یا فصح را به یادبود خروج قوم یهود از اسارت مصر، قربانی میکردند. در واقع جشن مذهبی عید «پاک» به پاس بزرگداشت زنده شدن دوباره مسیح بعد از به صلیب کشیده شدن است.
رسم و رسومات مسیحیان در عید پاک
در روز عید پاک اکثر مسیحیان از خوردن گوشت اجتناب میکنند و با سبزیجات و میوه روزه میگیرند. روز شنبه قبل عید، روز خانهتکانی و نظافت و درستکردن غذاهای روز عید است و روز یکشنبه همه اعضای خانواده با هم به کلیسا میروند و بعد از به جا آوردن مراسم عبادت برای صرف غذا به منزل برمیگردند که معمولا گوشت بره و مخلفات کنار آن را میل می کنند.
در باور مسیحیان عید پاک یا ایستر، روزی سفید و درخشان است و اگر کسی در این روز غسل تعمید میشد باید لباسهای سراسر سپید میپوشید.
نمادهای عید پاک
یکی از نمادهای عید پاک، تخم مرغ های رنگ شده ی زیباست که آنها را به شکل ها و طرح های مختلفی رنگ آمیزی می کنند. تخم مرغ در باور بیشتر ادیان نماد زایش و تولدی دوباره است. یک پرنده برای اینکه بتواند در این جهان موجودیت بگیرد باید دیوارههای سخت پوست تخمش را شکسته و از آن رد شود.
به همین دلیل پوست سخت تخممرغ نمادی دیوار قبری گرفته شده که مسیح آن را شکست و دوباره زنده شد. به همین دلیل هم در گذشته بیشتر اوقات تخممرغ های عید پاک را به رنگ قرمز تزیین می کردند تا این رنگ نمادی از خون مسیح باشد که در این روز بر زمین ریخته شده بود. البته امروزه به این تخم مرغ ها Easter Egg گفته میشود و در دنیای مدرن و مصنوعی دیگر این نوع تخممرغ ها معمولاً به صورت شکلاتی و یا پلاستیکی تولید می شوند.
سنت شکار همین تخم مرغ های رنگی یکی دیگر از مراسمات عید پاک است. در واقع نمادی است از روزی که زنان و کودکان به دنبال قبر مسیح می گشتند و ناگهان فهمیدند که قبر خالی است و مسیح زنده است. شادی این رستاخیز آنقدر برای مسیحیان مهم بود که تصمیم گرفتند تا به طور نمادین تخممرغ های رنگی را در جاهای مختلف پنهان کنند تا وقتی کودکان آنها را پیدا میکنند، این شادی را هم در قلب خود احساس کنند.
در روز عید پاک مراسم پیداکردن تخممرغ های رنگی بیشتر برای کودکان و نیز مسابقات آن همه ساله در سراسر جهان با موسیقی و پایکوبی و رقص انجام میشود و جالب است بدانید کاخ سفید در آمریکا یکی از بزرگترین بانیان این جشن برای کودکان آمریکایی است.
از دیگر نمادهای عید پاک، خرگوش است. در باور مردم، خرگوشها در این روز وارد لانه مرغها میشوند و تخممرغهای آنها را میدزدند. بنابراین مردم تلاش میکنند با رنگآمیزی تخم مرغها آنها را از دید خرگوشها پنهان کنند. یک اعتقاد دیگر هم پشت پرده ی نماد خرگوش عید پاک وجود دارد و آن هم این است که
خرگوش در باور مسیحیت سنتی، نمادی از موجودی است که بدون از دست دادن بکارت، تولید مثل میکند و به همین دلیل با داستان تولد مسیح از مریم باکره ارتباط دارد. بعدها خرگوش هم مانند بابانوئل که نماد معروف کریسمس است تبدیل به شخصیتی مهم در جشنهای مذهبی شد که تخممرغ های رنگی را برای کودکان هدیه میآورد و به کودکانی که تخم مرغ های بیشتری جمع میکردند، جایزه میداد. شکلات های خرگوشی هم یکی از این جوایز است که در کنار تخم مرغ های رنگی یادآور عید پاک هستند.