آسیاب های آبی دزفول، برخی از جاذبه های گردشگری این شهر هستند که قدمت آن‌ها به اندازه خود شهر است. گفته می شود که این آسیاب های آبی حدود ۱۵۰۰ سال پیش در دوره ساسانیان، یعنی تقریباً هم زمان با دوره ساخت شهر دزفول، ساخته شده است. با وجود این که تمامی بخش‌های این آسیاب های آبی که امروزه مشاهده می‌شوند متعلق به آن دوره نیستند، باز هم نمی‌توان باستانی بودن آن‌ها را انکار کرد. اگر به ایران گردی علاقه دارید و می‌خواهید تا با آثار باستانی و جاذبه های گردشگری باستانی ایران بیشتر آشنا شوید، ادامه این مطلب از مجله گردشگری الی گشت را به هیچ عنوان از دست ندهید. در ادامه این مطلب قصد داریم تا تاریخچه آسیاب های آبی دزفول را برای شما بازگو کنیم.
آسیاب های آبی دزفول، در کنار قدیمی‌ترین پل این شهر ساخته شده‌اند که به گفته باستان‌شناسان، تاریخ ساخت این پل هم در واقع هم زمان با تاریخ ساخت آسیاب های آبی است. بخش اصلی این آسیاب های آبی که در سه قسمت رودخانه پراکنده شده‌اند، حدود ۱۶ قرن پیش و در دوره ساسانیان ساخته شده است. اما بخش‌های دیگری هم در دو قسمت دیگر رودخانه مشاهده می شود که در دوران صفویه و قاجار به آن اضافه شده است. در طی سالیان سال از دوران ساسانیان تا به امروز، بازسازی‌های متعددی در این آسیاب های آبی انجام شده و بسیاری از بخش‌های آن چندین بار تعمیر شده است. اما همواره طراحی اصلی و معماری اصیل آن را حفظ کرده‌اند. این آسیاب های آبی در اصل ۵۰ الی ۶۰ حلقه بودند که به دلیل تخریب و عوامل مختلف دیگر، امروزه تنها ۲۰ حلقه از آن‌ها باقی‌مانده است.
جالب است بدانید که به گفته رومن گیرشمن در کتاب هنر انسان، تقسیم‌بندی‌های آبی که در آسیاب های آبی دزفول و در این رودخانه انجام شده است، قدیمی‌ترین سیستم آبیاری جهان است. این گفته پس از سال‌ها تحقیق و مطالعه توسط دانشمندان و باستان‌شناسان تأیید شده است. بنابراین می‌توان گفت که آسیاب های آبی دزفول، نه‌تنها از نظر گردشگری، بلکه از نظر تاریخی هم برای ایران ارزش بسیاری دارند. به همین دلیل هم این آسیاب‌ها در میراث ملی و همچنین میراث‌فرهنگی جهانی به ثبت رسیده است.
معماری اولیه آسیاب های آبی دزفول، چیزی شبیه به یک سد بوده است. این آسیاب‌ها را به این شکل ساخته بودند تا آب را تقسیم‌بندی کرده و به مسیر موردنظر هدایت کنند. اولین قسمتی که در این سیستم مشاهده می شود و نقش اساسی در تقسیم‌بندی آب دارد، پل بند یا دمبرج است. این سازه در واقع اتاقک‌هایی هستند که با ارتفاع ۴ متری خود، رودخانه را قطع کرده و تقسیم‌بندی آب را شروع می‌کردند. این اتاقک‌ها با گذر زمان تغییر وضعیت داده و به آسیاب های آبی تبدیل شده‌اند. یک بخش‌های دیگری را هم می‌توان در این سیستم مشاهده کرد که با نام چوسله از آن‌ها یاد می شود. چوسله ها شبیه سبدهای حصیری پر از سنگ بودند که آب را در فصل‌های کم‌آب‌تر جمع کرده و به سمت آسیاب‌ها هدایت می‌کردند.
مواد سازنده‌ای که برای ساخت آسیاب های آبی دزفول به‌کاررفته شده‌اند، مواد رایج و معمول در معماری ساسانیان هستند. این مصالح شامل مواردی از جمله قلوه‌سنگ رودخانه‌ای، آجر، ملات ساروج و خاکستر است. در بخش‌هایی که بازسازی شده یا در دوران صفویه و قاجار اضافه شده است، ملات گچ هم مشاهده می شود. دیوارهای اصلی آسیاب‌ها از آجر، قلوه‌سنگ و ملات ساروج ساخته شده بودند. معماری کلی این سازه به‌صورت یک کشتی بوده که در کنترل حجم و فشار آب کمک بزرگی می‌کرده و نقش بسیار مهمی در مدیریت و تقسیم‌بندی آب رودخانه داشته است.
تضمین بهترین قیمت بلیط هواپیما، بلیط قطار اهواز و رزرو هتل در دزفول فقط در الی گشت.
برای کار با آسیاب های آبی دزفول، افراد مختلفی در نظر گرفته شده بودند. برخی از این افراد وظیفه حمل گندم به آسیاب های آبی با استفاده از قاطر را داشتند، برخی دیگر گندم را در آسیاب ریخته، یک نفر سنگ آسیاب را کنترل می‌کرده و برخی دیگر هم محصول نهایی را جمع می‌کردند. نحوه کار آسیاب های آبی دزفول به این صورت بوده که سنگ پایینی آن ثابت می‌مانده و سنگ بالایی با فشار آب هدایت شده شروع به چرخش می‌کرده است. هنگام چرخیدن این سنگ آسیاب، افراد می‌توانستند گندم‌های خود را آرد کنند.
آسیاب های آبی دزفول در حدود ۸۰۰ متری سد تنظیمی دزفول قرار داشته و بخشی از آن هم به پل جدید شهر می‌رسد. برای دسترسی به آن باید ابتدا به سمت سد تنظیمی دزفول بروید، پس از رسیدن به این منطقه، می‌توانید پس از کمی پیاده‌روی به سمت جنوب، به آسیاب های آبی برسید. دسترسی به بخش‌های مختلف این آسیاب از طریق رفتن به پل قدیمی و پل جدید دزفول هم امکان‌پذیر است. درصورتی‌که با خودروی شخصی به دزفول سفرکرده‌اید، می‌توانید از نقشه‌های مسیریاب آنلاین یا مردم محلی برای پیداکردن آدرس آسیاب های آبی دزفول استفاده کنید.
امروزه آسیاب های آبی دزفول با نام موزه آب هم شناخته می‌شوند و افراد می‌توانند برای بازدید از سازه‌های آبی باستانی ایران مربوط به دوران ساسانیان به آن جا مراجعه کنند. اما بسیاری از بخش‌های این آسیاب‌ها رو به تخریب رفته و نیاز به مرمت دارد. سازمان نوسازی و بهسازی دزفول برنامه‌هایی را برای مرمت و بازسازی این آسیاب های آبی ارزشمند در نظر گرفته است که به‌زودی اجرا شده و بخش‌های آسیب‌پذیر این مجموعه مرمت خواهد شد.
اگر می‌خواهید که در فصلی زیبا و پر آب از رودخانه دزفول و آسیاب های آبی این منطقه دیدن کنید، پیشنهاد ما به شما سفر در فصل بهار است. در این فصل طبیعت دزفول بسیار زیبا بوده و رودخانه آن هم پرآب می شود. هر چه فصل رو به سرما برود، از میزان آب این رودخانه هم کاسته می شود. تا جایی که در برخی از زمستان‌ها، آب این رودخانه به‌طورکلی خشک شده و چیز زیادی برای دیدن باقی نمی‌گذارد.
مطالب مرتبط
پس از بازدید از آسیاب های آبی دزفول، می‌توانید در رستوران‌ها، سفره‌خانه‌ها و کافه‌های اطراف این محل استراحت کرده و از سفر خود لذت ببرید. اگر هم دوست دارید تا در نزدیکی این مکان اقامت داشته باشید، می‌توانید از هتل‌های اطراف آن مانند هتل روناش و سایر مسافرخانه‌های اقتصادی که در اطراف این منطقه ساخته شده است بازدید کنید. برای آشنایی با بهترین هتل‌های دزفول می‌توانید با کارشناسان الی گشت در تماس باشید.
در این مطلب با یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری باستانی دزفول، یعنی آسیاب‌های آبی دزفول آشنا شدیم. قدمت آسیاب‌های آبی دزفول به دوران ساسانیان برگشته و در بسیاری از منابع ذکر شده است که سیستم تقسیم آبی و هدایت جریان آبی که در این مجموعه به‌کاررفته است، قدیمی‌ترین سیستم آب‌بندی جهان است. امروزه بخش‌های مختلفی را می‌توان در آسیاب‌های آبی دزفول مشاهده کرد که بخشی از آن‌ها در دوران صفویه و بخشی دیگر در دوران قاجار به این مجموعه اضافه شده است. ارزش تاریخی آسیاب های آبی دزفول به‌قدری است که نه‌تنها در میراث ملی ایران، بلکه در لیست میراث جهانی هم به ثبت رسیده است. بنابراین اگر عازم دزفول هستید، پیشنهاد می‌کنیم که به هیچ عنوان بازدید از آسیاب‌های آبی یا موزه آب دزفول را از دست ندهید. برای آشنایی بیشتر با جاذبه های گردشگری دزفول و سایر شهرهای ایران، از دیگر مطالب الی گشت هم بازدید کنید. از همراهی شما در یک مطلب دیگر سپاس گزاریم.
آسیاب‌های آبی دزفول در پل قدیمی، سد تنظیمی و پل جدید این شهر واقع شده‌اند و می‌توان از هر سه جهت به آن دسترسی داشت.
قدمت بخش اصلی آسیاب‌های آبی دزفول به حدود ۱۶ قرن پیش و دوران ساسانیان می‌رسد. اما بخش‌هایی از آن هم در دوران صفویه و قاجار اضافه شده است.
آسیاب های این مجموعه از دو بخش تشکیل شده‌اند که سنگ بالا و پایین نام دارد. سنگ پایین ثابت مانده و سنگ بالا با جریان رودخانه چرخیده و گندم‌ها را آرد می‌کند.
بهترین زمان بازدید از آسیاب‌های آبی دزفول فصل بهار است. در این فصل طبیعت شهر زیبا بوده و رودخانه دزفول هم پر آب است.
۱ نظرات