یکی از جلوه‌های اصلی فرهنگ و هنر و تمدن هر کشوری تئاتر و نمایش آن است. اگر می‌خواهید مردمان سرزمینی را بهتر بشناسید باید به دیدن یک تئاتر در آن کشور بنشینید. در این مقاله از الی گشت با ما همراه باشید تا به معرفی تئاتر شهر تهران که روایتگر تاریخ نمایش و فرهنگ ایران است بپردازیم.
معرفی تئاتر شهر تهران
حتی اگر تا به حال یک‌بار به تهران سفرکرده باشید احتمالاً ساختمان تئاتر شهر را در خیابان ولیعصر دیده‌اید. این بنا از معروف‌ترین بناهای فرهنگی در پایتخت است که در طول سال، گروه‌های مختلف نمایشی در آن به اجرای تئاتر می‌پردازند.
این مجموعه فرهنگی در هشتم بهمن‌ماه سال ۱۳۵۱ افتتاح شد و نمایش باغ آلبالو اثر آنتوان چخوف به کارگردانی آربی اوانسیان، اجرای افتتاحیه آن بود.
ساختمان تئاتر شهر از امکانات استانداردی برای اجرای نمایش‌های امروزی برخوردار است و بخش‌های مختلف واحدهای نورپردازی، صدا، تأسیسات، چهره‌پردازی، حمل و نقل دکور، آکسسوار و طراحی صحنه در این مجموعه فعالیت می‌کنند.
در سایر طبقات آن هم امکانات تفریحی و خدماتی همچون کافه تریا و قسمت‌های اداری و مدیریتی و کتابخانه تخصصی وجود دارد.
اهمیت تئاتر شهر
یکی از مهم‌ترین ارکان معماری و شهری شهرهای امروزی تئاتر شهرها هستند که در آنها تئاترهای مختلف و حرفه‌ای با امکانات خوب به صحنه می‌روند. تهران پایتخت کشورمان ایران هم خوشبختانه از این نعمت بی‌بهره نیست.
در حقیقت به علت کاربرد اختصاصی مجموعه تئاتر شهر تهران برای اجرای نمایش، این مجموعه مهم‌ترین ساختمان فرهنگی کشور در حوزه تئاتر به حساب می‌رود. لازم به ذکر است که معماری این بنای دیدنی و اهمیت تاریخی آن هم بر اهمیت این مجموعه فرهنگی هنری افزوده است.
در ادامه با الی گشت همراه باشید تا قدری بیشتر درباره تاریخچه ساخت این بنا و معماری و طراحی منحصر به فرد آن بدانیم.
تاریخچه تئاتر شهر
خوب است بدانید قبل از ساخت مجموعه تئاتر شهر در همین محل ساختمان «مهمان‌خانه بلدیه» یا کافه شهرداری قرار داشته که جایی برای تفریح و گذران اوقات فراغت اهالی تهران بوده است.
این مهمان‌خانه در سال ۱۳۰۹ ساخته شده بوده و در فضای باز اطراف آن برنامه‌های نمایشی مختلف اجرا می‌شده و گروه‌های گوناگونی همچون سیرک باران به اجرای برنامه می‌پرداختند. این کافه در واقع پاتوق نویسندگان، شاعران و هنرمندان مشهور آن دوران همچون فروغ فرخزاد و جلال آل احمد بوده است.
در دهه ۱۳۴۰، تعداد گروه‌های نمایشی بیشتر شد و هنر نمایش رو به شکوفایی گذاشت. از جمله مهم‌ترین هنرمندان تئاتر آن دوران باید به اکبر رادی، آربی اوانسیان، غلامحسین ساعدی، بهرام بیضایی، بهمن مفید، پرویز صیاد، عزت‌الله انتظامی و علی نصیریان اشاره کرد.
آغاز ساخت مجموعه تئاتر شهر تهران
با افزایش تعداد نمایش‌ها نیاز به وجود سالن‌های نمایشی بیشتر با امکانات مناسب حس می‌شد. بالاخره در سال ۱۳۴۶ با فراهم کردن امکانات کافی، طراحی و ساخت ساختمان تئاتر شهر شروع شد. گفتنی است که ساخت این بنا را مهندسان برجسته ایرانی بر عهده داشتند.
معمارانی که از شاگردان معمار برجسته ایرانی، «هوشنگ سیحون» بودند. سرانجام بعد از پنج سال، سالن اصلی تئاتر شهر شروع به کار کرد. سالن چهار سو و تالار شماره دو هم کمی بعد از آن به بهره‌برداری رسیدند. همچنین سالن‌ها، قسمت‌های دیگر و محوطه اطراف این ساختمان رفته‌رفته به این مجموعه اضافه شدند.
تئاتر شهر در طول تاریخ
مجموعه تئاتر شهر در طول حیات خود دستخوش تحولات گوناگونی شده است. امروزه این مجموعه یکی از مهم‌ترین مراکز تئاتری تهران و ایران به حساب می‌رود و ساختمان باشکوه آن در میان پارک دانشجوی تهران، از بناهای منحصر به فرد و توریستی تهران است.
لازم به ذکر است که فعالیت مجموعه تئاتر شهر در سال‌های اول شروع به کارش زیر نظر «سازمان جشن هنر شیراز» و با نظارت مستقیم فرح پهلوی پیش می‌رفت، اما بعد از آن به «سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران» واگذار شد.
بعد از انقلاب اسلامی اما نظارت و مدیریت این مجموعه به وزارت فرهنگ و آموزش عالی داده شده و بعد از مدتی کوتاه به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحویل داده شد. باید اضافه کرد که هنرمندان مهمی در دوره‌های زمانی مختلف مدیریت و سرپرستی بخش‌های مختلف مجموعه تئاتر شهر را بر عهده گرفتند.
آشنایی با معماری منحصر به فرد تئاتر شهر تهران
همان‌طور که گفتیم یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد مجموعه تئاتر شهر معماری و طراحی خاص آن است. طراحی و معماری این ساختمان توسط بیژن انصاری و با نظارت مهندس سردار افخمی صورت گرفته است. معماری این بنا در واقع تلفیقی از معماری سنتی ایرانی و معماری مدرن جهانی است.
برجسته‌ترین ویژگی ظاهری این بنا، شکل مدور آن است که ترکیبی از معماری روم و یونان باستان به شمار می‌رود که در زمان قاجار در ایران رواج داشت. همچنین دورتادور این ساختمان را ستون‌هایی الهام گرفته از ستون‌های تخت‌جمشید فراگرفته‌اند. ستون‌هایی که با تزییناتی ویژه، حالت اتصال به بالن را تداعی می‌کنند.
این ستون‌ها در بالای ساختمان تئاتر شهر با معماری هندسی زاویه‌دار به هم متصل می‌شوند و فواصل بین آنها با کاشی‌کاری‌های مربع و مثلث شکل تزیین شده است. در واقع عناصر اصلی تزیینی این ساختمان را کاشی و آجر تشکیل می‌دهد که از ویژگی‌های معماری اصیل و تاریخی ایران هستند.
قدری بیشتر درباره عناصر معماری تئاتر شهر
یکی دیگر از موارد جالب توجه در بنای تئاتر شهر برج مدور بالای ساختمان است که از معماری دوره ایلخانی و بنای برج طغرل الهام گرفته شده است.
همچنین باید اضافه کرد که نمای بیرونی این مجموعه با گنبد دایره‌ای‌شکل خود در فضای سنگ‌فرش پارک دانشجو، شمایی از تابلوی «تکیه دولت» اثر نقاش مشهور «کمال‌الملک» را در ذهن تداعی می‌کند.
علاوه بر این در تمام فضای داخلی، قرینه‌سازی به چشم می‌خورد. طراحی‌ای که با شکل دایره‌ای ممکن شده است. همچنین در عناصر داخلی ساختمان از اشکال هندسی گوناگون و پیچ و خم‌های موزون استفاده شده.
تزیینات بیرونی بنای تئاتر شهر بسیار شبیه به معماری دوره ایلخانی است و کاشی‌های فیروزه‌ای و آجرهای رنگی در تزیین نمای ساختمان، جلوه‌گر معماری اصیل ایرانی است.
جزئیات بنای تئاتر شهر
تئاتر شهر در حدود ۵,۶۰۰ مترمربع زیربنا دارد و مساحت بستر طرح آن حدوداً ۳,۰۰۰ مترمربع است. این بنا همچنین ۱۵ متر ارتفاع دارد و سالن اصلی آن را در دوطبقه با ظرفیت ۵۷۹ نفر ساخته‌اند.
این سالن مجهز به تجهیزاتی همچون صفحه گردان الکتریکی، آسانسور دکور، سیستم آویز و بالا برنده دکور، دهانه متحرک صحنه، سیستم پیشرفته نورپردازی و صداگذاری و پرده طولی است.
تالار چهارسو هم از مهم‌ترین تالارهای این مجموعه است که در طبقه زیرین ساختمان قرار گرفته و سن مدور دارد. ظرفیت سالن چهارسو حدوداً ۱۲۰ نفر است که با تغییر چیدمان صندلی و دکور باتوجه‌به نمایش تا ۳۵۰ نفر قابل‌افزایش است.
تالار قشقایی هم با شکل سه‌گوش، حدوداً ۲۵۰ نفر ظرفیت دارد و در گذشته برای اجرای نمایش‌های سنتی طراحی شده و به کار می‌رفته است.
آشنایی با سالن های تئاتر شهر
سالن‌های تئاتر شهر شامل تالار اصلی نمایش، تالار سایه، تالار قشقایی، تالار چهارسو و کارگاه نمایش می‌شوند. همچنین در فضای باز جلوی این ساختمان هم نمایش‌های خیابانی و محیطی اجرا می‌شوند.
علاوه بر این در گذشته دو سالن دیگر به نام‌های تالار کوچک و تالار شماره دو هم در این مجموعه برای اجرای نمایش وجود داشتند که چند سالی می‌شود که به علت تعمیر و بازسازی تعطیل شده‌اند، اما در حال حاضر تالار شماره دو به تالار مشاهیر تبدیل شده است.
آشنایی با تالار مشاهیر
تالار مشاهیر تئاتر شهر تهران در حقیقت برای برگزاری همایش‌ها و سمینارهای تئاتر، برگزاری جلسات نقد و بررسی نمایش‌ها، نشست‌های خبری و بزرگداشت مشاهیر فرهنگی تئاتر ایران مورداستفاده قرار می‌گیرد.
همچنین جلسات رسمی جشنواره‌های بین‌المللی همچون جشنواره تئاتر فجر هم در تالار مشاهیر برگزار می‌شوند.
سالن های اجرای تئاتر شهر کجا قرار گرفته اند؟
به جز سالن اصلی تئاتر شهر، مابقی تالارها یعنی تالار قشقایی، سایه، چهارسو و کارگاه نمایش در طبقه زیرین مجموعه واقع شده‌اند و ورودی آنها از داخل ساختمان اصلی و اطراف آن در محوطه بیرونی است.
نمایش های خیابانی
یکی از مهم‌ترین رویدادهای تئاتری که در مجموعه تئاتر شهر اجرا می‌شوند نمایش‌های خیابانی هستند که در محوطه باز مجموعه اجرا می‌شوند و از عناصر مهم تئاتر دانشجویی هستند.
همچنین در سالن اصلی و سالن چهارسو کافه‌تریاهایی تعبیه شده که تماشاگران و هنرمندان بتوانند در آنها به استراحت بپردازند. گاه‌به‌گاه در این کافه‌ها جلسه نقد و بررسی آثار نمایشی و نمایشنامه‌خوانی هم صورت می‌گیرد.
آشنایی با کتابخانه تئاتر شهر
علاوه بر همه این فضاها در طبقه چهارم ساختمان تئاتر شهر، کتابخانه‌ای تخصصی وجود دارد که در آن از کتاب‌ها و اسناد نمایشی کشور نگهداری می‌شود.
این کتابخانه در حدود ۲۵ هزار جلد کتاب و بیش از هزار عضو فعال دارد و زمان تأسیس آن به سال ۱۳۶۶ بازمی‌گردد. در این کتابخانه بروشورهای مربوط به نمایش‌های اجرا شده و فهرست کاملی از تمام نمایش‌های تئاتر شهر در طول سال‌های گذشته، یافت می‌شود.
چطور به تئاتر شهر برویم؟
مجموعه تئاتر شهر در خیابان ولیعصر و چهارراه ولیعصر تهران واقع شده و اگر اهل استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی هستید به راحتی می‌توانید با استفاده از مترو و اتوبوس که در چهارراه ولیعصر ایستگاه دارند خودتان را به این مجموعه فرهنگی برسانید.
جمع بندی
در این مقاله از الی گشت به معرفی یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های هنری فرهنگی کشورمان یعنی تئاتر شهر تهران پرداختیم که اگر اهل دیدن نمایش هستید حتماً تابه‌حال راهتان به آن افتاده است. این مجموعه که در چهارراه ولیعصر تهران واقع شده تالارهای نمایش مختلفی دارد و در تمام طول سال آثار مختلف نمایشی در آنها به صحنه می‌روند.
سؤالات متداول
تئاتر شهر کجاست؟
این مجموعه در خیابان ولیعصر تهران و در چهارراه ولیعصر واقع شده است.
تئاتر شهر چه سالن هایی برای اجرای نمایش دارد؟
سالن‌های تئاتر شهر شامل تالار اصلی نمایش، تالار سایه، تالار قشقایی، تالار چهارسو و کارگاه نمایش می‌شوند.
تئاتر شهر در چه سالی ساخته شد؟
ساخت مجموعه تئاتر شهر از سال ۱۳۴۶ شروع شد و پنج سال بعد یعنی سال ۱۳۵۱ به بهره‌برداری رسید.
چطور به تئاتر شهر برویم؟
با استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی همچون مترو و اتوبوس و همچنین اتومبیل شخصی به سادگی می‌توانید به این مجموعه بروید.
مطالب مرتبط : موزه عبرت تهران | در این موزه ترسناک از گذشته عبرت بگیرید بهترین لوکیشن های تهران برای گرفتن عکس پاییزی را بشناسید! بهترین کافه های تهران برای صرف یک صبحانه لذیذ کدام اند؟!