کرمان یکی از پنج شهر بسیار دیدنی و توریستی کشور عزیزمان ایران است و هر ساله گردشگران زیادی از جاذبه‌های گردشگری مختلف آن دیدن می‌کنند. این شهر که به بافت تاریخی و سنتی و داشتن اماکن گردشگری گوناگون معروف است، مقصد گردشگری محبوبی برای ایران‌گردان به حساب می‌رود. یکی از جاذبه‌های گردشگری کرمان که شاید کمتر اسم آن را شنیده باشید، باغ فتح آباد یا همان باغ بیگلربیگی است. اگر به بازدید از باغ‌های تاریخی علاقه دارید در این مقاله از الی گشت با ما همراه باشید تا به معرفی باغ فتح آباد، تاج محل ایران بپردازیم.
معرفی باغ فتح آباد
باغ فتح‌آباد یا همان باغ بیگلربیگی باغی متعلق به دوران قاجار است که همچون تاج محل ایرانی در شهر کرمان واقع شده. این باغ در ۲۵ کیلومتری مرکز کرمان و در منطقه اختیار آباد قرار گرفته. گفتنی است این باغ عمارت در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. باغ و عمارت فتح آباد زمانی از شکوه و جلال بسیاری برخوردار بود تاحدی‌که سبک و طراحی ساخت آن الگوی ساخت مجموعه جهانی باغ شاهزاده ماهان شد.
امروزه باغ فتح آباد مرمت شده و مسیرهای درخت‌کاری شده، حوض بزرگ، نورپردازی استثنایی در شب، امکانات مختلفی مثل رستوران و چای‌خانه، این باغ و بنای تاریخی را به مقصد محبوبی برای بسیاری از گردشگران ایرانی و خارجی بدل کرده است. با الی گشت همراه باشید تا کمی درباره تاریخچه این مجموعه بدانیم.
تاریخچه باغ بیگلربیگی
باغ فتح‌آباد که به آن باغ بیگلربیگی هم گفته می‌شود، باغی بسیار زیبا و آباد بوده که به دست فضل علی خان بیگلربیگی از حاکمان کرمان ساخته شده. گفتنی است بیگلربیگی لقب قدیمی حاکمان کرمان بوده و به همین علت به این باغ، باغ بیگلربیگی هم می‌گویند. این باغ و عمارت در سال ۱۲۵۵ هجری قمری ساخته شد. در حقیقت باید گفت قدمت باغ فتح آباد به دوران قاجار باز می‌گردد چرا که پروسه‌ی ساخت آن در زمان محمدشاه قاجار آغاز شد و بعد از پنج سال به پایان رسید.
این باغ به‌قدری زیبا و دیدنی ساخته شده بود که پس از فضل علی خان، حاکمان دیگر کرمان هم برای استراحت و تفریح از آن استفاده کردند. اما در نهایت یکی از نوادگان فضل علی خان به نام رستم خان امیری تصمیم گرفت به این چرخه‌ی موروثی استفاده از باغ پایان دهد و آن را وقف کرد. گفتنی است این مجموعه در سال‌های اخیر مرمت شده و باوجوداینکه از جمله املاک وقفی استان کرمان به شمار می‌رود، مرمت آن زیر نظر سازمان میراث‌فرهنگی صورت پذیرفته است.
آشنایی با معماری باغ فتح آباد
همان‌طور که گفتیم باغ بیگلربیگی از چنان معماری و ساختار جالبی برخوردار بود که الگوی باغ بسیار زیبا و مشهور باغ شاهزاده ماهان کرمان شد. به همین خاطر شاید دوست داشته باشید قدری بیشتر درباره معماری باغ فتح آباد بدانید. لازم به ذکر است که وسعت این مجموعه به ۱۳ هکتار و زیربنای ساختمان آن به ۱,۵۰۰ متر می‌رسد.
مجموعه فتح آباد در واقع به سبک و سیاق معماری اروپایی ایرانی ساخته شده. پس از ورود به عمارت فتح آباد در ابتدا حوض بزرگی مقابل چشمتان ظاهر می‌شود که انعکاس عمارت اصلی روی آب آن افتاده است. ساختمان اصلی که دارای دوطبقه است در منتهی‌الیه شمالی باغ قرار گرفته.
بخش‌های مختلف باغ بیگلربیگی
حالا که کمی درباره سبک معماری باغ بیگلربیگی دانستیم بد نیست قدری هم درباره فضاهای مختلف این مجموعه بدانیم. در واقع می‌توان گفت باغ فتح آباد دارای بخش‌های مختلفی است که در ادامه با جزئیات بیشتری به معرفی آنها می‌پردازیم.
مطالب مرتبط:
ساختمان اصلی
این ساختمان با طاق‌نماهایی در دو طرف عمارت و اتاق‌های سه‌دری و پنج‌دری و مصالحی از خشت خام و ملات گل بنا شده که رویش را با لایه‌ای از گچ پوشانده‌اند. داخل ساختمان هم گچ‌کاری‌های زیبایی به‌کاررفته. در واقع گچ‌کاران ماهر آن دوران سطوح دیوارها، پیشانی ورودی‌ها، قوس‌ها و اطراف بخاری‌ها را به شکلی باشکوه و دیدنی به گچ‌کاری‌های ظریف مزین کرده‌اند. همچنین اتاق‌های این عمارت تاریخی به شیوه‌ی اتاق‌های سنتی قاجاری تزیین و به نحو زیبایی نورپردازی شده.
مشهورترین و زیباترین این اتاق‌ها، اتاق شاه‌نشین است. علاوه بر این بر فراز سر در ورودی ساختمان اصلی روزنه‌هایی ایجاد شده که زمانی درونشان ذره‌بین قرار داده بودند تا نور چراغ‌ها را منعکس کرده و داخل اتاق را روشن کنند. بر سر در آن هم کتیبه‌ای گچی به چشم می‌خورد که با خط زیبای نستعلیق آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» و «نصرمن الله و فتح قریب» بر روی آن نقش بسته. در کنار این کتیبه تاریخ ۱۳۱۰ ه.ق حک شده. به‌احتمال زیاد در این تاریخ این ساختمان مورد بازسازی قرار گرفته.
موزه حکام
یکی از بخش‌های دیگر باغ فتح آباد موزه حکام است. در این قسمت از باغ که همان‌طور که از نامش پیداست در حقیقت یک موزه است تصاویر و زندگی‌نامه حکام مختلف کرمان به نمایش گذاشته شده و چنانچه به سیر تاریخی کرمان علاقه داشته باشید بازدید از آن خالی از لطف نیست.
اتاق نقاشی
عمارت اصلی باغ بیگلربیگی اتاقی دارد که به نام اتاق نقاشی مشهور است. جالب است بدانید که این اتاق در زمان‌های قدیم مکان اقامت حاکم کرمان بوده و دقیقاً به همین خاطر دورتادور آن نقاشی‌ها و دیوارنگاره‌هایی نفیس کار شده است. به دلیل این که در بعضی از این نقاشی‌ها و تزیینشان از آب‌طلا استفاده شده بوده بعضی افراد این نقاشی‌ها را تخریب کرده و طلاهای آن را دزدیده‌اند. گرچه همچنان تعدادی از این دیوارنگاره‌ها باقی‌مانده‌اند. اما در حال حاضر درهای این اتاق تا زمان پایان‌یافتن مرمت و نصب حفاظ شیشه‌ای بر روی نقاشی‌ها به روی گردشگران بسته است.
بناهای جنوبی عمارت اصلی
در قسمت جنوبی ساختمان اصلی، حیاطی مستطیلی شکل دیده می‌شود که در دو طرف آن اتاق‌هایی ساخته شده‌اند. گفتنی است ورودی بعضی از آنها از داخل عمارت بوده و ورودی بعضی دیگر از سمت حیاط.
عمارت چهارفصل
یکی دیگر از قسمت‌های بسیار دیدنی باغ فتح آباد، عمارت چهارفصل است. چنانچه از عمارت اصلی به اندازه‌ی سی متر به‌طرف شرق بروید، عمارت چهارفصل را خواهید دید که با یک‌طبقه، گنبد مرکزی و ایوان‌های ستون‌دار شکوه و جلال و زیبایی ویژه‌ای به مجموعه باغ بخشیده است. آجرکاری‌ها و گچ‌کاری‌های این عمارت به‌قدری زیبا و باشکوه است که هر گردشگری را به وجد می‌آورد و به‌خصوص بازدیدکنندگان خارجی را به تحسین هنر ایرانی وا می‌دارد. شاید برایتان جالب باشد بدانید که امروزه این اتاق کاربری VIP دارد. به این معنی که آن را برای برگزاری مراسم و جشن‌های مختلف به افراد اجاره می‌دهند.
حوض باغ
گذشتن آب قنات از وسط باغ فتح آباد باشکوه و حضور عمارت‌های چهارفصل، عمارت مرکزی، برج‌وبارو، از باغ بیگلربیگی مجموعه‌ای بسیار زیبا و مفرح همچون تاج محل هند ساخته‌اند. حضور حوض به عنوان عنصری اصلی و ساختاربخش از جمله خصوصیات اصلی معماری باغ‌های قدیمی ایرانی به حساب می‌رود. این ویژگی در باغ فتح‌آباد هم دیده می‌شود. در حقیقت حوض مقابل عمارت هم به همین علت ساخته شده و تا به امروز پابرجا مانده. حتی می‌توان گفت نقش آب در شکل‌گیری باغ بسیار تاثیرگذار بوده، تا جایی که نبود آن باعث از بین رفتن باغ و عمارت موجود در آن می‌شد.
زمین‌های کشت گیاهان دارویی
شاید بدانید که شهر کرمان به داروهای گیاهی‌اش معروف است. در واقع می‌توان گفت این داروها از سوغاتی‌های اصلی این خطه به شمار می‌رود. جالب است بدانید به هنگام بازسازی باغ فتح آباد، مسئولان تصمیم جالبی گرفتند. آنها بخشی از این باغ را به کشت گیاهان دارویی اختصاص دادند. به این طریق هم از ظرفیت زمین‌های اطراف باغ استفاده شد و هم درآمدزایی برای مجموعه به‌منظور پوشش هزینه‌های آن ایجاد شد.
لازم به ذکر است این مجموعه در حال حاضر بزرگترین مجموعه کشت گیاهان دارویی در کشور به حساب می‌رود و تنوع گیاهی آن در هیچ کجای دیگری وجود ندارد. در مورد آبی که از آن برای آبیاری زمین‌ها استفاده می‌شود باید گفت به دلیل خشک‌شدن قنات فتح آباد، امروزه چاه و آب‌شیرین‌کن‌هایی در مجموعه احداث شده که زمین‌ها را با آن سیراب می‌کنند.
درختان کهن‌سال
یکی از ویژگی‌های بسیار جالب‌توجه باغ بیگلربیگی درختان کهن‌سالش هستند. در واقع در بخشی از باغ پنج درخت قدیمی و بسیار بلند به چشم می‌خورند که یادگار دوران آبادی و رونق فتح آباد هستند و از فراز و نشیب سرنوشت جان سالم به در برده‌اند.
مرمت باغ فتح آباد
متأسفانه، باغ بیگلربیگی قبلاً پر از افراد معتاد و اراذل‌واوباش شده و رو به ویرانی می‌رفت. سرانجام استاندار کرمان از این باغ دیدن کرد و دستور به بازسازی بنا داد. بعد از عملیات بازسازی، باغ فتح‌آباد به یکی از زیباترین باغ‌های ایرانی تبدیل شد. در بازسازی این مجموعه، مرکزی شکل گرفت که به لحاظ تاریخی اهمیت بالایی دارد. این فضا همچنین به یکی از مراکز تحقیقاتی، کشاورزی و تفریحی مردم مبدل شد.
از دیگر عملیات مرمتی این مجموعه باید به مرمت و استحکام‌بخشی کل بنا، تثبیت ستون‌ها، پی‌بندی، سبک‌سازی پشت‌بام، بازسازی فضاهای ریخته شده از جمله گل‌خانه، مرمت حوض‌ها و طراحی آب‌نماها اشاره کرد. گفتنی است درهای مجموعه تاریخی تفریحی فتح آباد در مرداد سال ۱۳۹۴ با حضور استاندار کرمان و وزیر کشور برای بهره‌برداری عموم گشوده شد و این باغ بعد از ماه‌ها کار مستمر استادکاران و کارشناسان میراث‌فرهنگی حالا دوباره به چرخه زیست کرمانی‌ها بازگشت.
امکانات مختلف باغ بیگلربیگی
در باغ فتح آباد امکاناتی برای بازدیدکنندگان مهیا شده که رستوران، شربت خانه و چای‌خانه از آن جمله هستند. انواع غذاها، عرقیجات، گیاهان دارویی و معطر، فالوده کرمانی و بستنی‌سنتی مخصوص در این فضاها سرو می‌شود. در محوطه بیرونی آنها هم صندلی‌های گذاشته شده تا بتوان در حین خوردن از حضور در باغ لذت برد. همچنین در محوطه باغ، آلاچیق‌های چوبی برای نشستن قرار دارند که کرمانی‌ها به آنها کپر می‌گویند. غرفه‌های فروش صنایع‌دستی و گیاهان دارویی هم از دیگر امکانات مجموعه هستند.
همچنین در عمارت چهارفصل باغ بیگلربیگی امکان برگزاری سمینار، جلسات رسمی و کاری، مهمانی‌های خانوادگی و دانشجویی، جشن تولد و مناسبت‌های دیگر وجود دارد. این عمارت با پارکینگ اختصاصی اجاره داده می‌شود. علاوه بر این امکان اقامت در این باغ وجود دارد و شما بسته به بودجه‌تان می‌توانید یکی از اتاق‌های شاه‌نشین، عمارت چهارفصل یا اتاق‌های معمولی را اجاره کنید.
بازدید از باغ فتح آباد
شاید شما هم پس از خواندن درباره باغ بیگلربیگی ترغیب شده باشید از این مجموعه تماشایی دیدن کنید. لازم است بدانید برای بازدید از این مکان باید هزینه ورودی برای هر نفر پرداخت کنید. ساعت کاری این مجموعه از ۹ صبح تا ۸ شب است. همچنین نمی‌توانید با خود خوراکی، حیوان و یا وسیله نقلیه داخل ببرید. بازدید از این عمارت به دلیل نورپردازی فوق‌العاده در شب لطف بیشتری دارد. بهترین فصل برای دیدن‌کردن از باغ هم فصل بهار است.
چطور به باغ بیگلربیگی برویم؟
برای رفتن به باغ بیگلربیگی متأسفانه نمی‌توان از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کرد و بهتر است یا با خودروی خود به آنجا بروید یا از تاکسی‌های اینترنتی و آژانس استفاده کنید. برای دسترسی به این مجموعه باید به بلوار جمهوری بروید. بعد از گذشتن از آن و بلوار هوانیروز، عمارت بزرگ و باشکوه باغ از دور به چشمتان خواهد خورد.
جاذبه‌های گردشگری اطراف
از جمله جاذبه‌های گردشگری نزدیک به باغ بیگلربیگی که می‌توانید پس از بازدید از این مجموعه از آنها هم دیدن کنید باید به این موارد اشاره کرد: قلعه نفر در فاصله ۳ کیلومتری، مجموعه تفریحی باغچه بی‌بی در فاصله ۳ کیلومتری، بازار گنجعلی‌خان در فاصله ۲۱ کیلومتری، حمام گنجعلی خان در فاصله ۲۱ کیلومتری، بازار وکیل در فاصله ۲۲ کیلومتری و کاروانسرای گنجعلی خان در فاصله ۲۱ کیلومتری.
جمع‌بندی
باغ فتح آباد یا همان باغ بیگلربیگی یکی از جاذبه‌های گردشگری تاریخی شهر دیدنی کرمان است و هر ساله گردشگران زیادی از آن دیدن می‌کنند. این باغ و عمارت متعلق به دوران قاجار است و دارای معماری ایرانی اروپایی و تزیینات مجلل بسیار. یکی از دلایل اصلی اهمیت این باغ در این است که بعدتر تبدیل به الگویی برای ساخت باغ شاهزاده ماهان کرمان شده. این مجموعه در حال حاضر مرمت شده و در فهرست میراث ملی قرار دارد و امکانات رفاهی مختلفی به آن اضافه شده. اگر به بازدید از باغ‌های کهن ایرانی علاقه‌مندید بازدید از این باغ را از دست ندهید.