پارک ملی همیس(Hemis National Park) در یکی از مرتفع‌ترین مناطق ناحیه له لاداخ(Leh district of Ladakh) در شمال هیمالیا قرار دارد. این منطقه به‌خاطرداشتن پلنگ‌های برفی بسیار معروف است. پارک ملی همیس بعد از ذخیره‌گاه زیست‌کره ناندا دیوی(Nanda Devi) بزرگ‌ترین منطقه حفاظت‌شده‌ی به‌هم‌پیوسته کشور هند محسوب می‌شود. این پارک با مساحتی در حدود ۳۳۵۰ کیلومترمربع نه‌تنها برای علاقه‌مندان به حیات وحش بلکه برای کوهنوردان و عکاسان هم یک منطقه‌ی فوق‌العاده جذاب است و فرصت‌های ویژه‌ای را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد.
تاریخچه پارک ملی همیس هند به سال ۱۹۸۱ میلادی بازمی‌گردد. این سال به‌منظور حفاظت از حوضه آبریز رومبک(Rumbak) و مارکا(Markha) یک پارک ملی با مساحتی حدود ۶۰۰ کیلومترمربع تأسیس شد. سال ۱۹۸۸ اراضی مجاور به مساحت ۳۳۵۰ کیلومترمربع به پارک اولیه افزوده شد. در سال ۱۹۹۰ این مساحت به ۴۴۰۰ کیلومترمربع افزایش پیدا کرد و پارک ملی همیس هند به بزرگ‌ترین پارک ملی جنوب آسیا تبدیل شد.
پارک ملی همیس هند با تنوع جانوری بی‌نظیر، زیستگاه ۱۶ گونه پستاندار و ۷۳ گونه پرنده است. این پارک در منطقه استپی کوهستان قَرَه‌قُروم فلات تبت غربی قرار دارد و شامل جنگل‌های کاج، بوته‌زارها، مراتع و پوشش گیاهی تندرا است. به همین علت می‌توان چشم‌انداز بسیار زیبایی را از کوه‌های مرتفع و جنگل‌های کوهستانی در این منطقه و در محل تلاقی رودخانه‌های ایندوس(Indus) و زانسکار(Zanskar)
که به عنوان مرز پارک شناخته می‌شود، مشاهده کرد.
در پارک ملی همیس هند پستانداران در خطر انقراض مانند پلنگ برفی، گرگ تبتی، بز کوهی آسیایی، روباه قرمز و خرس قهوه‌ای اوراسیا زندگی می‌کنند. بیش از ۲۰۰ پلنگ برفی به‌ویژه در حوزه آبریز رومبک وجود دارند.
پارک ملی همیس تنها پناهگاه کشور هند است که غُرم یا میش کوهی(نوعی گوسفند وحشی) را در خود جای‌داده است. همچنین در این منطقه گوسفند وحشی اوریال، گوسفند آبی هیمالیا و تعدادی کمی بز آسیایی قابل مشاهده هستند. از پستانداران کوچک پارک ملی همیس می‌توان به موش خرگوشی هیمالیا، راسوی کوهی و مارموت هیمالیا اشاره کرد.
در دره رومبک(Rumbak Valley) پارک ملی همیس هند می‌توان پرندگان شکاری مختلفی مانند عقاب طلایی، هما و دال هیمالیایی را مشاهده کرد. این پرندگان بیشتر شامل گونه‌ها تبتی هستند و معمولاً در دیگر نقاط هند دیده نمی‌شوند. از دیگر پرندگان ساکن در این منطقه می‌توان به صعوه قهوه‌ای(از راسته گنجشک‌سانان)، صعوه سینه‌سرخ، سهره گلی رگه‌دار، گنجشک برفی تبتی، بادخورک بلایث، زاغ نوک‌سرخ، کبک برفی هیمالیایی و سهره پیشانی سرخ اشاره کرد. فضای بدون سروصدا و عاری از هر گونه آلودگی صوتی پارک ملی همیس باعث می‌شود گردشگران از شنیدن صدای آواز این پرندگان لذت ببرند.
البته پارک ملی همیس تنها به‌خاطر حیات وحش متنوع خود موردتوجه نیست و از نظر فرهنگی هم گومپاهای متعدد تبتی(Tibetan gompas) و چورتن‌های مقدس(holy chortens) را در خود جای‌داده است. این‌ها اماکن مقدس بودایی هستند که شاخص‌ترین آن‌ها یک صومعه ۴۰۰ساله است. این صومعه از دیرباز زیارتگاه بوداییان تبتی بوده است. در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، این صومعه به دلیل نوشته‌های نیکلاس نوتوویچ(Nicolas Notovitch)، اشراف‌زاده و روزنامه‌نگار روسی که ادعا می‌کرد عیسی مسیح سال‌های گمشده‌ی زندگی خود را در همیس گذرانده بسیار موردتوجه قرار گرفت.
جالب است بدانید همیس در گذشته در مسیر راه ابریشم قرار داشت. در حال حاضر بیش از ۱۶۰۰ نفر در داخل این پارک ملی سکونت دارند و گردشگران و زائران زیادی در طول جشنواره همیس از این منطقه بازدید می‌کنند.
مسائل زیست‌محیطی پارک ملی همیس موردتوجه دوستداران طبیعت و مسئولین پارک است. در محدوده این پارک شش روستا به نام‌های رومبک(Rumbak)، کایا(Kaya)، اسکو(Sku)، شینگو(Shingo)، اوروتسه(Urutse) و چیلینگ(Chilling) با جمعیتی بالغ بر ۱۶۰۰ نفر وجود دارند. همچنین چندین گومپا و چورتن(زیارتگاه‌ها و مکان‌های بودایی) در محدوده پارک ساخته شده‌اند. ساکنان پارک ملی همیس بیشتر شامل دامدارانی هستند که طیور، بز و گوسفند پرورش می‌دهند. پرورش دام در محدوده پارک ملی همیس باعث درگیری قابل‌توجه حیوانات وحشی و ساکنان منطقه شده است. معمولاً پلنگ‌های برفی دام‌ها را شکار کرده و گاهی در یک شکار چندین حیوان از یک گله را می‌کشند.
مطالب مرتبط
از آن آنجا که دولت جامو و کشمیر متولی پارک بوده و مسئول حفاظت از حیات وحش این منطقه است، هر گونه فعالیت در پارک ملی همیس را ممنوع اعلام کرده و هر تغییری فقط در موارد خاص با دریافت مجوز از سرپرست حیات وحش قابل‌انجام است. این اداره پروژه‌های زیادی را برای حفاظت از تنوع زیستی و بهبود ساکنان محدوده پارک انجام داده است. از جمله این پروژه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پروژه پلنگ برفی: این پروژه در سال ۲۰۰۴ آغاز شده و به در ۲۰ فوریه ۲۰۰۹ به طور رسمی راه‌اندازی شد. هدف از پروژه پلنگ برفی حفاظت از کل زیست کره همیالیا بود.
- پروژه اکو گردشگری لاداخ: در این پروژه اقداماتی مانند آموزش راهنمای طبیعت برای جوانان بیکار تحصیل‌کرده، امکان اقامت گردشگران در خانه‌های روستاییان و راه‌اندازی کافه اکو به‌منظور فروش محصولات صنایع‌دستی محلی به گردشگران انجام شده است.
- ایجاد منطقه ممنوعه چرای دام خانگی: بر اساس این طرح دام‌های روستائیان حق چرا در مناطق ممنوعه را ندارند.
بازدیدکنندگان برای گردش در پارک ملی همیس کشمیر گزینه‌های متعددی را در اختیار دارند. در محدوده این پارک تعداد زیادی مسیر برای پیاده‌روی(از اواسط ژوئن تا اواسط اکتبر) در دسترس گردشگران است. برخی از این مسیرها مانند دره مارکا(Markha valley) و مسیرهای موجود بر روی گذرگاه گاندا لا از محبوب‌ترین مسیرهای پارک محسوب می‌شوند. مسیر دره ماکا از روستاهای رومبک و اسکیو عبور می‌کند و معمولاً پیاده‌روی در این مسیر ۲ روز طول می‌کشد.
این پارک به‌خاطر سفرهای کوهنوردی هم معروف است و قله‌های استوک کانگری(The Stok Kangri) با ارتفاع ۶۱۵۳ متر و کانگ یاتسه(the Kang Yatse) با ارتفاع ۶۴۹۶ متر هر ساله تعدادی زیادی کوهنورد را به خود جذب می‌کنند.
پارک ملی همیس در بین گردشگران علاقه‌مند به تماشای پلنگ برفی بسیار محبوب است. بهترین زمان برای بازدید از این گربه‌سازن زیبا اواخر زمستان اعلام شده است. همچنین صومعه تاریخی همیس هر ساله جشنواره همیس(Hemis Tsechu) را میزبانی می‌کند.
اگر چه هیچ هتلی در این پارک ملی وجود ندارد اما گردشگران می‌توانند در کمپ‌ها و اقامتگاه‌های محلی که توسط Snow Leopard Conservancy India Trust (SLC-IT) در سال ۲۰۰ راه‌اندازی شده‌اند و توسط دولت محلی مدیریت و پشتیبانی می‌شوند، اقامت داشته باشند. همچنین گزینه‌های غذا هم به علت نبودن رستوران در محوطه این پارک محدود است. توصیه می‌شود گردشگران غذا و خوراکی همراه داشته باشند اما در صورت نیاز آن‌ها می‌توانند وعده‌های غذایی را از صومعه همیس و مردم محلی تهیه کنند.
بهترین زمان بازدید از پارک‌ملی همیس هند، ماه می تا اکتبر است. متوسط دمای این پارک از ماه می تا جولای بین ۴ تا ۲۱ درجه بوده و از آگوست تا اکتبر بین ۱۰ تا ۲۵ درجه است. از ماه نوامبر بیشتر مسیرهای کوهنوردی و گذرگاه‌های سافاری به دلیل بارش سنگین برف بسته می‌شوند.
در این مقاله با پارک‌ملی همیس کشمیر یکی از زیباترین و متنوع‌ترین پارک‌های ملی هند آشنا شدیم. همان‌طور که گفته شد این پارک به‌خاطرداشتن پلنگ‌های برفی در بین دوستداران محیط‌زیست و گردشگران شناخته شده است. به‌طورکلی پارک‌ملی همیس یک مکان عالی برای تماشای پرندگان، پستانداران به‌خصوص چندگونه در خطر انقراض و مناظر طبیعی شگفت‌انگیز است.