کرونا ویروس چطور زندگی ما را تغییر داد؟
اواخر سال ۲۰۱۹ بود که برای اولین بار اسم ویروس تازه ی کرونا رو شنیدیم، ویروسی که به زودی کووید۱۹ نام گرفت. این ویروس از چین شروع شد و در ابتدا خیلی ها گمان می کردند این بیماری محدود به چین هم باقی می ماند و بعد از چند ماه هم به کل ناپدید می شود. درست مثل اتفاقی که برای دیگر ویروس های هم خانواده اش مثل سارس و یا مرس افتاد. اما به زودی این ویروس در سرتاسر جهان پخش شد و این بیماری محلی، تبدیل به بحرانی جهانی گشت. بحرانی که شاید نظیرش در تاریخ چند قرن اخیر بی سابقه باشد. سازمان های مختلف مثل سازمان بهداشت جهانی، مراکز کنترل و پیشگیری بیماری ها شروع به ارائه ی راهکاری مختلف کردند، راهکارهایی که هر از گاهی تغییر می کرد؛ مثل استفاده یا عدم استفاده از ماسک. همانطور که اشاره شد، برای اولین بار با چنین پدیده ای مواجه می شدیم و راهکارها اغلب آزمون و خطا بود. اما راهکاری که خیلی زود در اقصی نقاط جهان انجام شد، قرنطینه ی عمومی بود. خیلی از کشورها در اولین اقدام پروازهای خود به کشورهای با آمار بالای ابتلا را متوقف کردند یا محدودیت هایی برای آن گذاشتند. کم کم این قرنطینه به داخل کشور هم سرایت کرد، به طوری که در خیلی از کشورها سفرهای بین شهری با محدودیت مواجه شد و در نهایت برای مقاطعی حتی سفرهای داخل شهری هم محدود شدند. به جز مشاغل حیاتی، خیلی از مشاغل با محدودیت یا ممنوعیت مقطعی مواجه شدند و به طور کلی بشر شروع به تجربه ی شکل تازه ای از زندگی کرد. ویروس کرونا بر همه ی ابعاد زندگی ما تاثیر گذاشت.
کسب و کارهای مرتبط با تفریح بیش از هر چیزی در دوران همه گیری ویروس کرونا آسیب دیدند و در میان آنها صنعت گردشگری، به واسطه ی محدودیت های سفر ایجاد شده و همچنین به واسطه ی وحشت مردم از این بیماری نوظهور بیشترین آسیب را دید. بدین معنا که حتی در زمان یا مکان هایی که محدودیت های تردد صورت نمی گرفت نیز، مردم از وحشت ابتلا به این ویروس، از انجام سفرهای غیرضروری اجتناب کردند. همچنین از رونق افتادن کسب و کارهای دیگری نیز موجب کاهش درآمد شد که این خود موجب کاهش رغبت و توان مردم برای اقدام به سفرهای غیرضروری می شد. گفته می شود میزان مسافرت ها در زمان ویروس کرونا تا ۸۰ درصد پایین آمد که این در نوع خود کاملاً بی سابقه بود. به عنوان مثال این آمار در مقایسه با آمار آسیب گردشگری در ایام رکود اقتصادی جهانی در سال ۲۰۰۹ بیش از هشت برابر بود. در فواصلی در این میان، در برخی کشورها صنعت گردشگری داخلی رونق بیشتری پیدا کرد، چرا که مسافرت های خارجی با محدودیت مواجه بودند. اما این مورد هم مقطعی بود و البته گردشگری داخلی هیچ گاه نتوانست خسارت ناشی از افق گردشگری خارجی را جبران کند. همچنین بسیاری از کسب و کارهای مرتبط یا ذی نفع گردشگری هم با مشکلات جدی مواجه شدند. به عنوان مثلا کسب و کارهای محلی در اماکن توریستی دچار رکود شدیدی شدند. خیلی از دولت ها تلاش هایی برای حمایت از کسب و کارهای مختلفی که در این دوران دچار آسیب شدند انجام دادند، اما این به هیچ وجه کافی نبوده و نیست.
در این روزها اخبار مثبتی که از واکسن کرونا به گوش می رسد، امید بسیاری را در بین مردم و در بین صاحبین مشاغل ایجاد کرده است، اما این پایان راه نیست. باید در نظر داشت که هنوز زمان زیادی باقی مانده تا واکسن به تمام نقاط دنیا برسد و بتوانیم بگوییم که دیگر مشکلی در رابطه با ابتلا به ویروس کرونا نداریم. از سوی دیگر تبعات این همه گیری آنقدر زیاد بوده که پیش بینی می شود بازگشت به روال عادی پیش از کرونا، حداقل در مورد صنعت گردشگری به چند سال زمان نیاز دارد و شاید محقق شدن این اتفاق تا سال ۲۰۲۳ زمان ببرد.
آیا همه گیری ویروس کرونا نکته ی مثبتی هم برای صنعت گردشگری داشت؟
شاید پرسیدن این سوال به نظر بی معنا برسد؛ درست است، آسیبی که ویروس کرونا بر بدنه ی کسب و کارهای گوناگون و شاید در راس آنها صنعت گردشگری وارد کرد اجتناب ناپذیر است. اما آیا می توان از دل این موقعیت تاریک نکات مثبتی هم بیرون کشید؟ گمان می کنم پاسخ این سوال مثبت است. این همه گیری فرصت مناسبی در اختیار قرار داد تا بتوانیم بیشتر فکر کنیم، به اینکه تا کنون چه کرده ایم و چقدر خود را برای مدیریت بحران آماده کرده ایم؟ خب به نظر می رسد نمره ی خیلی خوبی برای این مرحله نمی گیریم. ظاهراً برنامه ی چندانی برای بحران های این چنینی نداشتیم. درست است که شاید برای اولین بار با چنین بحرانی مواجه می شویم، اما این بدان معنا نیست که آخرین بار هم خواهد بود.
همچنین این مدت وقفه فرصت خوبی بود بتوانیم تاثیری را که پیش از این بر محیط زیست داشته ایم ببینیم. از زمان شروع همه گیری ویروس کرونا هر از گاهی خبری خوب از محیط زیست به گوش می رسد، اینکه در غیاب انسان، در غیاب کشتی های متعدد تفریحی، قطارها، ماشین ها و … موجودات مختلف به روال طبیعی زندگی خود باز می گردند، موجوداتی که به خاطر این تداخل های انسان، از زیستگاه خود کوچ کرده بودند، حالا آزادانه به زیستگاه خود برمی گردند؛ یا احتمالاً همه ی ما فیلم هایی را از باغ وحش ها در ایام قرنطینه دیده ایم که چطور حیوانات باغ وحش بدون استرس و تنش به جاهای مختلف باغ وحش سرک می کشند. حالا می توانیم نقش منفی خود را بر طبیعت بهتر متوجه شویم و این دوران می تواند فرصت خوبی باشد تا روش های خود را بازنگری کنیم و بیشتر از قبل با طبیعت دوست شویم.
همه گیری ویروس کرونا چیزهای زیادی را تغییر داده که درست کردنشان و بازگشت به وضعیت پیشا کرونا نیازمند زمان است. شاید بعضی چیزها هم برای همیشه تغییر کنند و دیگر هرگز به وضعیت پیشین برنگردند. در مورد صنعت گردشگری نیز بی شک برخی موارد برای همیشه یا حداقل برای مدت ها دچار تغییر خواهند شد و برخی موارد باید بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرند.
جلب دوباره ی اعتماد مسافران: یکی از چالش های صنعت گردشگری برای بازگشت به وضعیت عادی، جلب اعتماد دوباره ی مسافران است. در این ایام از شروع همه گیری، آن قدر مدام اخبار ضد و نقیض مثبت و منفی منتشر شده که بازگرداندن اعتماد مسافران تبدیل به چالشی جدی خواهد شد. برای این کار احتمالاً نیاز است سیستم اطلاع رسانی بهتری برای مسافران در نظر گرفته شود، تا مسافران بتوانند به شکلی واضح و شفاف در جریان جزئیات باشند. همکاری های داخلی و بین المللی بین نهادها و مراکز مختلف باید تقویت شود تا مدیریت وضعیت های بحرانی احتمالی در آینده تسریع و تسهیل شود.
تغییر در الگوی مقاصد گردشگری: احتمال دارد پس از کرونا، توجه به گردشگری داخلی و محلی بیشتر شود و مردم به مکان های کم ترددتر علاقه ی بیشتری نشان دهند و اماکن روستایی و خارج شهری را برای مقاصد سفرهای تفریحی خود ترجیح دهند، چرا که زمانی طول می کشد تا بتوان اعتماد مردم را برای انجام سفرهای بین المللی جلب کرد و طبیعی است تا مدتی پس از کرونا نیز علاقه ی مردم به باقی ماندن در محدوده ی زندگی خود باشد. پس می توان از هم اکنون برنامه ریزی هایی برای بهبود شرایط و امکانات سفر به محیط های حومه ای و خارج شهری انجام داد.
تغییر الگوی رفتاری مسافران: احتمال دارد مسافران تا مدت ها علاقه ای به حضور در اماکن پرتردد نشان ندهند، پروتکل های بهداشتی آژانس های گردشگری و سفر با وسایل نقلیه عمومی را نپسندند و ترجیح دهند با واسایل شخصی به اماکن کم تردد سفر کنند تا بتوانند پروتکل های بهداشتی مد نظرشان را به طور فردی رعایت کنند. این الگو البته قطعاً تاثیرات زیان باری بر محیط زیست خواهد داشت.
ساز و کارهای دوستدار محیط زیست: از سوی دیگر، با توجه به تهدیدهایی که سفرهای فردی و همچنین سفر به نواحی خارج شهری می تواند برای محیط زیست به همراه داشته باشد، و با توجه به آنچه که از بهبود وضعیت محیط زیست در ایام همه گیری ویروس کرونا مشاهده شد، پیش بینی می شود که در دوران پس از کرونا، گردشگری سبز مورد توجه جدی قرار بگیرد. احتمال دارد کشورها سیاست هایی را برای این منظور اتخاذ کنند و همینطور مسافران سفرهای سبز را ترجیح دهند. شرکت های گردشگری می توانند از حالا خود را برای این شرایط آماده کنند. احتمالاً استقبال از سفرهای با وسایل نقلیه دوستدار محیط زیست بیشتر مورد توجه قرار بگیرد و یا هتل های دوستدار محیط زیست طرفداران بیشتری پیدا کنند.
دیجیتال شدن گردشگری: فرایند مجازی و اینترنتی شدن برای چند دهه است که آغاز شده و کماکان رو به رشد است. احتمالاً تجربه ی ویروس کرونا باعث می شود که این رشد سرعت بپذیرد. خدمات رزرو بلیت، هتل، خرید ملزومات، ارائه اطلاعات سفر و … بیش از پیش دیجیتال شوند و تا جای ممکن نیاز به رودررویی فیزیکی کمتر شود. همچنین امکانات بازدید مجازی از امکان تفریحی احتمالاً بیشتر مورد توجه قرار گیرد و اماکنی مانند موزه ها بیش از پیش بر روی بهبود تورهای مجازی خود تمرکز کنند.