یکی از غنی‌ترین استان‌های کشورمان به لحاظ تاریخی استان خوزستان است که یادمان‌های بسیاری از ادوار گذشته را در خود جای داده. یادمان‌هایی که هرکدام به نوعی نمادی از فرهنگ و تاریخ سرزمینمان ایران به شمار می‌روند. یکی از این یادمان‌های تاریخی در نزدیکی ایذه در استان خوزستان قبرستان شهسوار است که قصد داریم در این مقاله از الی گشت شما را با آن آشنا کنیم.
معرفی قبرستان شهسوار (گورستان شیرهای سنگی ایذه)
در سه کیلومتری جنوب شهر ایذه در استان خوزستان در دامنه‌ی کوه و رو به تالاب بندون آرامستانی وجود دارد که با نام‌های قبرستان شهسوار و گورستان شیرهای سنگی ایذه شناخته می‌شود. جالب است بدانید این گورستان خیلی میان گردشگران شناخته شده نیست و کمتر کسی درباره آن می‌داند.
اما لازم به ذکر است که این گورستان از اهمیتی فرهنگی تاریخی برخوردار است و در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و به دلیل وجود شیرهای سنگی در آن به این نام معروف شده. متأسفانه امروزه این گورستان از وضعیت خوبی برخوردار نیست و نیاز به رسیدگی و ترمیم دارد.
چرا شیر سنگی؟
خوب است بدانید شیر سنگی یا برد شیر نماد ایل بختیاری در استان خوزستان به شمار می‌رود که در زمان‌های قدیم آن را به نشانه‌ی شجاعت و دلاوری در شکار و جنگ بر سر مزار بزرگان قرار میدادند.
شیرهای سنگی نه تنها به عنوان نمادی از شجاعت و دلاوری فرد متوفی شناخته می‌شوند، بلکه نشان‌دهنده ارتباط عمیق قوم بختیاری با طبیعت و حیوانات وحشی مانند شیر هستند. این ارتباط فرهنگی و معنوی با شیر به عنوان نماد قدرت، در طول تاریخ در هنر و ادبیات بختیاری هم بازتاب یافته است.
در واقع باید گفت که قرار دادن مجسمه شیر بر روی قبرها در قبرستان شهسوار، نشان‌دهنده این است که فرد متوفی در دوران زندگی به عنوان جنگجو یا فردی شجاع شناخته می‌شده و مورد احترام جامعه بوده است.
این مجسمه‌ها به نوعی نقش اجتماعی فرد را بعد از مرگ حفظ می‌کنند و به بازماندگان یادآوری می‌کنند که باید به یاد نیاکان خود باشند.
شیرهای سنگی قبرستان شهسوار
در تندیس‌های قبرستان شهسوار دستهای شیرها به نشانه حراست به جلو کشیده شده و در پهلو مزین به نقوش شمشیر و خنجر هستند. مشخصات متوفی هم بر گرده آنها نقش شده است. تمام شیرها به یک سو قرار داده شده‌اند که اگر این احتمال را در نظر بگیریم که مسلمانان در این گورستان دفن شده‌اند، احتمالاً دلیل این امر رو به قبله بودن گورها بوده.
طراحی و ساخت شیرهای سنگی
طراحی و ساخت شیرهای سنگی قبرستان شهسوار در جنوب ایذه به این صورت است که شیرهای سنگی اغلب به صورت ساده و با جزئیات محدود تراشیده شده‌اند، اما برخی از آنها دارای تزیینات و نقش‌های خاصی هستند که نشان‌دهنده مهارت هنرمندان محلی در هنر سنگ‌تراشی است.
این مجسمه‌ها در حالت نشسته یا خوابیده ساخته شده‌اند و برخی از آنها دارای جزئیاتی مانند یال‌های بلند، چنگال‌های تیز و چهره‌ای خشن و مقتدر هستند. اندازه شیرهای سنگی هم متفاوت است و بسته به جایگاه اجتماعی فرد متوفی، کوچک یا بزرگ می‌شود.
علاوه بر شیرهای سنگی، برخی از قبرهای این گورستان دارای سنگ‌نوشته‌ها و نقوشی هستند که اطلاعاتی درباره فرد متوفی، تاریخ وفات و گاهی داستان‌هایی از زندگی او ارائه می‌دهند. این نقوش و نوشته‌ها به زبان فارسی یا به زبان‌های محلی نوشته شده‌اند و نشان‌دهنده اهمیت فرهنگی جامعه بختیاری هستند.
آشنایی با تاریخچه قبرستان شهسوار
قبرستان شهسوار یا گورستان شیرهای سنگی همان‌طور که گفتیم از قدمتی دیرینه برخوردار است. این آرامستان مربوط به دوره صفویه است. گرچه برخی از قبرها و شیرهای سنگی ممکن است قدمتی بیشتر داشته باشند. گفته می‌شود که حدود ۶۰ شیر سنگی در آن وجود داشته است که متأسفانه اغلب تخریب شده‌اند.
با این حال شیرهای سنگی باقی‌مانده همچنان صلابت خود را حفظ کرده‌اند. نقش و نگارهای روی مزارها هر کدام گواهی بر پیشینه کاری فرد متوفی اشاره دارند. گورستان شیرهای سنگی در جنوب ایذه، که به نام “گورستان شیرهای بختیاری” هم شناخته می‌شود، قدمتی چند صد ساله دارد و اگر به بازدید از مکان‌های تاریخی علاقه دارید نباید بازدید از آن را از دست بدهید.
بهترین قیمت‌ها برای بهترین مقاصد! رزرو تور مسافرتی با الی گشت.
نقش برجسته عیلامی
کمی بالاتر از قبرستان شهسوار در دل کوه نقش برجسته شهسوار را خواهید دید. گرچه شاید در نگاه اول متوجه سنگ نگاره عیلامی در بالای کوه نشوید، اما با کمی دقت آن را خواهید یافت. کمی به سمت کوه جلوتر و بالاتر رفته تا به نقش برجسته ۳۷۰۰ساله عیلامی برسید که نمایانگر بار عام یکی از شاهان عیلامی است.
نقش نگاره های سنگی و زیارتگاه
در این گورستان باستانی همچنین نقش نگارهای سنگی مانند اشگفت سلمان و کولفرح وجود دارد که قدمت آنها به هزاران سال پیش می‌رسد. در قبرستان شهسوار همچنین آرامگاه و شیر سنگی ملامحمد خان دینارونی معروف به محمدخان قمه طلا واقع شده.
او که رئیس ایل دینارون بود به دلیل لیاقت و شجاعت در ایل دیناران از احترام زیادی برخوردار بود. سردارظفر بختیاری در کتاب تاریخ بختیاری او را جز افرادی می‌داند که لیاقت ریاست بر بختیاری را داشتند.
وضعیت کنونی قبرستان شهسوار یا گورستان شیرهای سنگی
گورستان شیرهای سنگی یا همان قبرستان شهسوار به عنوان یکی از آثار تاریخی و فرهنگی ایران، نیازمند حفاظت و نگهداری مناسب است. با این حال متأسفانه به دلیل شرایط جوی و فرسایش طبیعی، برخی از شیرهای سنگی و قبرها دچار آسیب شده‌اند.
در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای حفاظت و مرمت گورستان شیرهای سنگی انجام شده است. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران با همکاری محلی‌ها و علاقه‌مندان به فرهنگ بختیاری، برنامه‌هایی برای مرمت و نگهداری این گورستان‌ها اجرا کرده‌اند.
این تلاش‌ها شامل مرمت مجسمه‌های شیر، حفاظت از سنگ‌نوشته‌ها و ایجاد زیرساخت‌های گردشگری برای بازدیدکنندگان می‌شود.
بازدید از این گورستان به عنوان جاذبه ای تاریخی خوزستان، نه تنها فرصتی برای آشنایی با تاریخ و فرهنگ قوم بختیاری است، بلکه می‌تواند به توسعه زیرساخت‌های گردشگری و ایجاد فرصت‌های شغلی برای مردم محلی کمک کند.
چطور به بازدید از قبرستان شهسوار برویم؟
برای دیدن شیرهای سنگی میتوانید راهی قبرستان شهسوار در انتهای روستای کهباد شوید. برای رسیدن به این آرامستان وارد جاده کمربندی ایذه به سمت اهواز شوید. روبروی پمپ بنزین جادهای باریک به سمت شهسوار در روستای کهباد شهرستان ایذه وجود دارد که باید آن را دنبال کنید.
بهترین زمان بازدید از قبرستان شهسوار چه موقعی است؟
منطقه ایذه در استان خوزستان و در دامنه‌های زاگرس واقع شده. این منطقه به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، دارای آب و هوای گرم و خشک در تابستان و معتدل در زمستان است. همچنین، ایذه به دلیل قرار گرفتن در ارتفاعات، در فصل‌های بهار و پاییز آب و هوای مطبوع‌تری نسبت به سایر مناطق استان خوزستان دارد.
تابستان
تابستان‌های ایذه معمولاً بسیار گرم و خشک است. دمای هوا در این فصل می‌تواند به بالای ۴۰ درجه سانتی‌گراد برسد که برای بازدید از قبرستان زرتشتیان و گشت و گذار در فضای باز، شرایط مناسبی نیست. زمستان‌های ایذه نسبت به تابستان‌ها خنک‌تر و معتدل‌تر هستند و شرایط مناسبی برای بازدید از قبرستان شهسوار فراهم می‌کند.
زمستان
گرچه در برخی از روزهای زمستان ممکن است بارش باران یا حتی برف در ارتفاعات رخ دهد که می‌تواند بازدید را دشوار کند. بنابراین، اگر قصد دارید در زمستان به این منطقه سفر کنید، بهتر است پیش از سفر از وضعیت آب و هوا اطلاع پیدا کنید.
بهار
بهار یکی از بهترین زمان‌ها برای بازدید از قبرستان شهسوار است. در این فصل، دمای هوا معتدل و دلپذیر است و طبیعت منطقه هم در زیباترین حالت خود قرار دارد. دمای هوا در بهار معمولاً بین ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد است که شرایط ایده‌آلی برای پیاده‌روی و گشت و گذار در فضای باز فراهم می‌کند.
همچنین، بارش‌های بهاری باعث سرسبزی بیشتر منطقه می‌شود که زیبایی گورستان و اطراف آن را دوچندان می‌کند.
پاییز
پاییز هم مانند بهار، یکی از بهترین زمان‌ها برای بازدید از قبرستان شهسوار است. در این فصل، دمای هوا معتدل و خنک است و طبیعت منطقه به رنگ‌های زیبای پاییزی آراسته می‌شود. دمای هوا در پاییز معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد است که برای بازدید از گورستان بسیار مناسب است.
همچنین، پاییز به دلیل کاهش تعداد گردشگران، زمان مناسبی برای بازدید آرام و بدون ازدحام از این مکان تاریخی است. به طور کلی، بهترین زمان برای بازدید از گورستان شیرهای سنگی در ساعات اولیه صبح یا اواخر بعدازظهر در پاییز و بهار است.
جمع بندی
در این مقاله از الی گشت به معرفی یکی از جاذبه‌های تاریخی استان خوزستان یعنی قبرستان شهسوار و یا همان گورستان شیرهای سنگی در جنوب ایذه پرداختیم. اگر به بازدید از مکان‌های تاریخی علاقه دارید بازدید از این گورستان را از دست ندهید.
سؤالات متداول
قبرستان شهسوار کجاست؟
گورستان شهسوار در سه کیلومتری جنوب شهر ایذه در استان خوزستان در دامنه‌ی کوه و رو به تالاب بندون قرار گرفته است.
قبرستان شهسوار متعلق به چه دوره ای است؟
این گورستان متعلق به دوره صفوی است.
چرا باید از قبرستان شهسوار دیدن کنیم؟
بازدید از این گورستان به عنوان جاذبه‌ای تاریخی نه تنها فرصتی برای آشنایی با تاریخ و فرهنگ قوم بختیاری است، بلکه می‌تواند به توسعه زیرساخت‌های گردشگری و ایجاد فرصت‌های شغلی برای مردم محلی کمک کند.
بهترین زمان بازدید از قبرستان شهسوار چه موقعی است؟
فصل‌های پاییز و بهار بهترین زمان بازدید از این گورستان به شمار می‌روند.
مطالب مرتبط : تنگه قاسمی بهشتی در دل کوهای منگشت خوزستان دشت سوسن در ایذه، بهشت سرسبز خوزستان سفری به دهکده زراس خوزستان