باغ ارم در شیراز، یکی از جاذبه های گردشگری مهم و زیبای این شهر است. این باغ تاریخی در قلب شهر واقع شده و با مساحتی بالغ بر ۱۱۰ هزار مترمربع، دارای یک قدمت طولانی است. کوشک اصلی باغ که قلب آن را تشکیل می‌دهد، به دوران قاجار بازمی‌گردد و شاهکاری از معماری ایرانی به شمار می‌رود.
در باغ ارم، درختان مرکبات فراوانی وجود دارند که باعث زیبایی و جذابیت بیشتر این مکان می‌شوند. همچنین، گذرگاهی طویل که در دو سوی آن سروهای بلندقامت قرار دارند، به باغ زیبایی و شکوه ویژه‌ای می‌بخشد. این باغ به ثبت ملی رسیده است و گردشگران می‌توانند از طبیعت زیبا و ارزش تاریخی آن لذت ببرند. در این راهنما از مجله گردشگری الی گشت، با این باغ دیدنی بیشتر آشنا خواهیم شد. با ما همراه باشید.
آدرس: شیراز، بلوار ارم، میدان ارم، خیابان ارم
تاریخچه باغ ارم شیراز
باغ ارم شیراز یکی از باغ‌های تاریخی و شاهکارهای باغبانی در ایران است. تاریخ دقیق ساخت این باغ مشخص نیست، اما به‌طورکلی، اشاراتی در سفرنامه‌ها و اشعار حافظ به این باغ در قرن دهم و یازدهم هجری دیده می شود. باغ ارم در دورهٔ سلجوقیان و آل اینجو پابرجا بوده است. اطلاعات محدودی درباره باغ وجود دارد، اما اشعار حافظ نشان می‌دهد که آل اینجو مالکیت باغ را داشته‌اند. برخی محققان ساخت باغ را مربوط به دوران سلجوقیان می‌دانند که به دستور اتابک قراچه در شیراز ساخته شده است.
روایت فرخ بی‌بی و ملک منصور خان
باتوجه‌به گفته‌های مرحومه فرخ بی‌بی، دختر صولت الدوله قشقایی، باغ ارم در ابتدا توسط میرزا قاسم خان خلج بواناتی به جانی خان ایلخانی قشقایی و همسرش هدیه داده شد. ساختمان اولیه باغ توسط جانی خان و پسرش محمد قلی‌خان در دوران فتحعلی‌شاه قاجار احداث شد. معمار این بنا حاج محمدحسن بود. در خاطرات ملک منصور خان قشقایی نیز آمده است که باغ ارم محل اقامت خان قنقری بوانات بوده است. در دوران قاجار و پهلوی، باغ ارم محل سکونت سران ایل قشقایی بود و اکنون نیز مالک آن خسرو خان قشقایی است.
ناصرالدین شاه و حسینعلیخان نصیرالملک
در زمان ناصرالدین شاه قاجار، حسینعلی خان نصیرالملک کار یک ساختمان جدید در باغ ارم را شروع کرد، اما پس از مرگ او، ابوالقاسم خان، خواهرزاده‌اش، ساختمان را ادامه داد. بعد از او، این باغ به عبدالله خان قوامی رسید و سپس محمدناصرخان قشقایی آن را خریداری کرد تا دوباره به دست قشقایی‌ها برگردد.
دوران پهلوی تا به امروز
باغ ارم در دوران پادشاهی رضاشاه به‌شدت به خرابی رفته بود. دیوارهای گلی آن ویران شده و تقریباً اثری از باغ باقی نمانده بود. در دوران پهلوی، مرمت و بازسازی این باغ آغاز شد. در مرحله اول دیوارهای سنگی کوتاهی جایگزین دیوارهای ویران شده و روی آن نرده‌های فلزی نصب گردید. سپس عمارت اصلی باغ نیز مورد مرمت قرار گرفت. تالار آینه و نقاشی‌های دیوارها و سقف آن مرمت شد. کاشی‌کاری‌ها نیز بازسازی گردید تا باغ ارم به دوران اوج خود بازگردد.
بعدها باغ مصادره و به دانشگاه شیراز واگذار شد. باغ ارم دارای تنوع گیاهی بسیاری است و گیاهانی از سراسر جهان در آن کاشته می‌شوند. امروزه بخش‌هایی از آن به دانشکده کشاورزی و حقوق دانشگاه شیراز تعلق دارد، و در سال ۱۳۹۰ همراه با هشت باغ دیگر در ایران، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
باغ ارم با تاریخچه‌ای طولانی و زیبا، جاذبه‌ای فرهنگی و تاریخی در شیراز است که همچنان جذابیت خود را حفظ کرده و موردتوجه گردشگران و علاقه‌مندان به فرهنگ و طبیعت قرار دارد.
قسمت های مختلف باغ ارم
گذرگاه میان باغ ارم
در گذرگاه مرکزی باغ ارم، درختان سروی با قامت بلند در هر دو طرف قرار دارند که با منظره‌ای خیره‌کننده، فضا را زیبا و دلنشین می‌کنند. زیبایی این منظره به‌قدری است که هیچ گردشگری نمی‌تواند بدون اینکه عکس‌های زیبایی از آن بگیرد، این بخش را ترک کند.
در بین این درختان سرو، درختی با قد ۳۵ متر و سن ۱۰۰۰ سال وجود دارد که به عنوان قدیمی‌ترین و بلندترین درخت سرو شیراز شناخته می‌شود. این درخت با شاخه‌های بلندش و جلوه منحصربه‌فردی دارد و زیبایی و ارزش ویژه‌ای را به باغ می‌بخشد. در پای این درخت باارزش، درخت تاکی وجود دارد که با شاخه‌های متعدد خود، سروهای بزرگ را پوشانده و منظره را چشم‌نوازتر می‌کند.
گذرگاه اصلی باغ از این بخش مرکزی شروع می‌شود و تا انتهای باغ ادامه دارد. پیاده‌روی در این مسیر بسیار لذت‌بخش است. چندین شاخه از این گذرگاه به سمت نقاط مختلف باغ هدایت می‌شوند که باعث می‌شود بازدیدکنندگان بتوانند به‌راحتی در باغ گشت‌وگذار کنند و از تمامی زیبایی‌ها و مناظر طبیعی آن لذت ببرند.
علاوه بر گذرگاه اصلی، یک گذرگاه دیگر نیز در جهت شمال-جنوب وجود دارد که به گذرگاه اصلی متصل می‌شود. این گذرگاه، امکان دسترسی به نقاط دیگر باغ را فراهم می‌کند و به بازدیدکنندگان اجازه می‌دهد تا همه زیبایی‌ها و جاذبه های باغ را به‌راحتی ببینند.
کتیبه‌ها در باغ ارم
باغ ارم یکی از گنجینه‌های تاریخی و فرهنگی شهر شیراز در کشور ایران است. این باغ مربوط به دوران ناصرالدین شاه قاجار است و در طول سال‌ها به عنوان یک مقصد گردشگری محبوب شناخته شده است. این باغ در زمان حکومت نصیرالملک، وزیر ناصرالدین شاه، ساخته شد و زیبایی و شکوه خاصی به مناظر آن بخشید. اطراف باغ ارم پر از کتیبه‌ها و نقوشی است که به یادگار از آن دوران باستانی باقی‌مانده‌اند.
در ورودی شمال شرقی باغ ارم، کتیبه‌هایی وجود دارند که به طور خاص جلب‌توجه می‌کنند. این کتیبه‌ها با زیبایی و هنر خاص خود، بازتابی از فرهنگ و تمدن آن دوران را به ما می‌دهند. همچنین، در نمای شرقی عمارت مرکزی باغ، شش کتیبه سنگی قرار دارد که اشعار حافظ و سعدی روی آن‌ها حک شده است. این کتیبه‌ها یک ترکیب زیبا از شعر و هنر بوده و نشان از عشق و شعارپردازی در آن دوره دارند.
همچنین، در باغ ارم دو تخته‌سنگ تزیینی نیز وجود دارد که در دو طرف حوض‌خانه باغ قرار دارند. این تخته‌ها تصاویری از یک مرد عشایری را به تصویر می‌کشند و از نقوش تخت‌جمشید الهام گرفته شده‌اند. این آثار هنری نشان از ارتباط و ادغام فرهنگ‌های مختلف در آن دوره دارند و جذابیت و زیبایی بی‌نظیری را به باغ ارم می‌بخشند.
باغ ارم با تنوع آثار هنری و تاریخی‌اش، به عنوان یک مقصد گردشگری محبوب در شیراز شناخته می‌شود. بازدید از این باغ فرصتی است برای غرق‌شدن در فرهنگ و تاریخ شهر، لمس نقش‌های بیانگر زمان و هنر، و لذت‌بردن از طبیعت و آرامشی که این باغ دیدنی ارائه می‌دهد.
عمارت باغ ارم
باغ ارم، یک باغ زیبا و تاریخی است که یک ساختمان اصلی بزرگ را در خود جای‌داده است. این ساختمان سه‌طبقه است و دو ستون بلند دارد که طراحی آن‌ها از ستون‌های تخت‌جمشید الهام گرفته شده است. یکی از جذابیت‌های این بنا، وجود طاق‌های دایره‌ای زیبا در آن است که به آن زیبایی و شکوه بیشتری می‌دهد.
هنر و صنایع‌دستی مختلفی نیز در عمارت زیبای باغ ارم به‌کاررفته است نقاشی‌ها، گچ‌بری، حجاری و کاشی‌کاری‌ها همگی با جزئیات دقیق و ظرافت به اجرا درآمده‌اند. در طراحی این ساختمان، الهام از معماری دوران زند و صفوی گرفته شده که به آن طراوت و زیبایی ویژه‌ای می‌بخشد.
طبقه پایین ساختمان به عنوان سرداب به‌کاررفته است که در فصل تابستان همواره خنک و خوشایند است. ورودی ساختمان نیز با نمایش سه نقاب از شاهنامه و جنگ‌های شاهان قاجار تزیین شده است که به تاریخ و فرهنگ این دوره باستانی اشاره می‌کند. پنجره‌های آهنی قدیمی ساختمان نیز همچنان سالم و درخشان باقی‌مانده‌اند. درب‌های چوبی ساختمان نیز از چوب سخت ساج ساخته شده‌اند و همچنان پایداری خود را حفظ کرده‌اند. به‌طورکلی، این ساختمان از لحاظ هنری در رده برترین آثار دوره قاجار قرار می‌گیرد و روایتی زیبا از فرهنگ و هنر آن دوران را ارائه می‌دهد.
تالار آینه
در ساختمان عمارت مرکزی تالاری باشکوه قرار دارد که دیوارها و سقف آن با آیینه‌کاری‌ها و نقاشی‌های زیبایی تزیین شده است. آیینه‌کاری‌های دیوارها باعث می‌شود که فضای تالار بزرگ‌تر و چشم‌نوازتر به نظر برسد. همچنین سقف تالار با نقاشی‌های زیبایی تزیین شده که منظره‌های طبیعی را به تصویر می‌کشد.
در اطراف تالار ستون‌های بلند و زیبایی قرار دارند که تا انتهای سقف امتداد دارند. این ستون‌ها پنجره‌های آهنی بزرگی را نگه می‌دارند که نور طبیعی فراوانی را به داخل تالار راه می‌دهند. این ستون‌ها و پنجره‌ها هم جلوه‌ای زیبا و دل‌انگیز را به تالار بخشیده‌اند.
حوضچه جلوی عمارت
باغ ارم دارای یک حوض بزرگ مستطیلی شکل در بخش مرکزی و جلوی عمارت است. ابعاد حوض ۳۳۵ متر مربع است. در هر چهار ضلع حوض، درختان نخل فونیکس قرار دارند که همانند ستون هایی طبیعی در باغ عمل می کنند. در مجموع این حوض و نخلستان، زیبایی باغ را تکمیل کرده و آن را به یکی از زیباترین قسمت های شهر بدل کرده اند.
بهترین زمان بازدید از باغ ارم
این شهر با آب‌وهوای معتدل و چهارفصل خود در هر زمانی از سال جاذبه های خاص خودش را دارد. بااین‌حال ماه اردیبهشت همواره برای دیدن بهار در شیراز موردتوجه بوده است. در این ماه شاهد جلوه‌های شگفت‌انگیز بهار در سراسر این شهر تاریخی هستیم.
در اردیبهشت بسیاری از انواع گل‌وگیاه در باغ‌ها و مزارع شیراز شکوفا می‌شوند. باد نسیم بهاری معطر است و هوا نرم و مطبوع. باغ ارم که یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین باغ‌های ایران است در این فصل جلوه‌ای شاداب و دلپذیر پیدا می‌کند. سفر به شیراز در اردیبهشت فرصتی برای تجربه جاذبه های بهاری، دیدن طبیعت سرسبز و تماشای زیبایی‌های تاریخی این شهر قدیمی را فراهم می‌کند.
جاذبه های اطراف باغ ارم شیراز
باغ ارم شیراز دارای جاذبه های گردشگری متعددی در اطراف خود است. در میان مهم‌ترین مکان‌های دیدنی اطراف باغ می‌توان به آرامگاه‌های حافظ و سعدی اشاره کرد که در نزدیکی باغ قرار دارند. آرامگاه حافظ در فاصله شش‌کیلومتری و آرامگاه سعدی در فاصله هفت و نیم کیلومتری باغ ارم واقع شده‌اند.
به غیر از این دو مکان، ارگ کریم‌خانی شیراز که نماد معماری ایرانی است، در فاصله حدود سه‌کیلومتری این باغ قرار دارد. بازار تاریخی و حمام تاریخی وکیل نیز در چهارکیلومتری باغ ارم واقع شده‌اند که از دیگر مکان‌های دیدنی شیراز محسوب می‌شوند. با این مجموعه از مکان‌های تاریخی و گردشگری، بازدید از باغ ارم تجربه‌ای جذاب برای علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایرانی را فراهم می‌کند.
کلام آخر
باغ ارم شیراز، یکی از جاذبه های گردشگری مهم این شهر است که هر ساله تعداد زیادی گردشگر داخلی و خارجی را به خود جذب می‌کند. این باغ تاریخی در شمال غربی شهر واقع شده است و در مساحتی بالغ بر ۱۱۰ هزار مترمربع امتداد دارد. مسیر اصلی باغ ارم با حوض آب و گل‌کاری‌های زیبا تزیین شده است که در کنار آن درختان سرو بلندقامت قرار گرفته‌اند.
حوض اصلی، با مساحتی بیش از ۳۰۰ مترمربع، جاذبه‌ای بی‌نظیر است و تماشای آن برای بازدیدکنندگان بسیار دلچسب خواهد بود. این حوض در کنار عمارتی دیدنی قرار گرفته که تصویری زیبا و دلنشین را برای گردشگران به ارمغان می‌آورد.
باغ ارم شیراز با زیبایی‌های طبیعی و تاریخی خود، مکانی مناسب برای آرامش و استراحت است و با ارائه یک محیط آرام و دلپذیر، تجربه‌ای بی‌نظیر از طبیعت را به گردشگران ارائه می‌دهد. این جاذبه گردشگری، برای علاقه‌مندان به طبیعت، فرصتی را فراهم می‌کند تا از زیبایی‌ها و آرامش یک باغ اصیل ایرانی لذت ببرند.